Tehlikeli Kimyasal Maddelerin Dökülmeleri

Kimyasal dökülme, kimyasalın kaza ile serbest kalması durumudur. Toksik olmayan kimyasal madde dökülmelerinde basit anlamda temizleme ile baĢa çıkılabilmektedir. Bununla birlikte toksik kimyasallar özellikle birbiri ile reaksiyona girebilen birden fazla kimyasalın dökülmesi durumunda daha ciddi problem teĢkil etmektedir. Çoğu ülkenin zarar görmüĢ kimyasal tankerlerle yayılan kimyasal dökülmelerle ilgili spesifik kanunları bulunmaktadır.

Kimyasal dökülmenin nedeni bir çok Ģey olabilmektedir. Laboratuarda, beherden damlama, bir takım arızalı ekipman, veya kötü paketlenmiĢ kimyasallar potansiyel olarak dökülmeye yol açabilmektedir. Daha büyük ölçekte ise tren yada otoyollarda tankerle taĢmalarda kaza sonrası dökülmeler olabilmektedir. Aynı Ģekilde deniz yolu yada hava yolu ile taĢımalarda da kimyasal serbest kalabilmekte dökülme olabilmektedir. Kimyasal tesisler yanlıĢ güvenlik prosedürleri, kazalar ve kasıtlı olarak kimyasalların atılması ile kimyasal dökülmelere sebep olunmaktadır (URL- 16).

143

Potansiyel olarak tehlikeli dökülmeler; 4L‟den fazla miktarda olan çeĢitli kimyasal dökülmeleri yada LD50‟si düĢük, kanserojen, yanıcı sıvı ve metallerin ve bilinmeyen toksik maddelerin daha az dökülmeleridir.

Tehlikeli Kimyasal Maddelerin Dökülmesi Sonucu Oluşan Tehlikeler Aşağıdaki Gibidir:

Korozif kimyasal tehlikeleri : AĢınıdırıcı kimyasal tehlikeleri olarak insan cildini ve dokusunu yok eden tüm sıvı ve katı kimyasallar bunlar metaller üzerinde de Ģiddetli aĢınma oranına sahiptir, asitler ve bazlar (Organik ve inorganik) örneğin; HCl, NaOH, fenol, trietilamin , cilt yanmaları ve kalıcı göz hasarına sebep olmaktadırlar, soluma tehlikeleri sayılmaktadır.

Su ve hava ile reaksiyon : Bazı maddeler artı sıcaklıkta erimektedir, diğer maddeler su ile temasında tutuĢabilir, yanıcı gazlara dönüĢebilir veya tehlikeli Ģekilde reaksiyona girebilmektedir. Özellikle de kimyasal dökülmenin yada yangın çıkan yerin yakınlarında su bulunuyorsa herhangi bir kimyasalın su ile nasıl tepkime vereceğini bilmek önem taĢımaktadır.

Minör dökülme laboratuar personelinin güvenlik yada acil durum personelinin yardımına ihtiyaç duymadan baĢa çıkabileceği dökülmedir. Dökülme kiti ve talimatları, absorbentler, reactant ve koruyucu ekipmanlar Minör dökülmelerde bulundurulmalıdır. Diğer tüm dökülmeler Majör Dökülme olarak kabul edilmektedir (URL-17).

Kimyasal dökülme meydana geldiğinde ilk adım hangi kimyasalın ortama yayıldığının tespit edilmesidir böylece çözüm arayacak kiĢiler neyle karĢı karĢıya olduklarını ve nasıl önlemler alınması gerektiğini bileceklerdir. Ġkinci adım ise kimyasalın etkisizleĢtirilmesi böylece güvenle iĢleme devam edilmesinin sağlanması daha sonrasında da kimyasala maruz kalmıĢ insanların ortamdan uzaklaĢtırılarak, kimyasaldan temizlenmesi ve tıbbi olarak problemlere karĢı tedavi edilmesidir. Acil önlemler tamamlandıktan sonra müdahale ekibi dökülmenin ilerde ortaya çıkarabileceği etkileri ve bunlara karĢı alınacak önlemleri tartıĢmalıdır. Örneğin, suyoluna bulaĢmıĢ bir kimyasal dökülme suyolu temizleninceye kadar su dökülmesini gerektirebilir. Dökülme kontrol altına alındıktan sonra bir toplantı düzenlenerek dökülmeye neyin sebep olduğu tartıĢılabilir ve gelecekte aynı sorunun yaĢanmaması için önlemler alınabilinilmektedir.

144

ĠĢyerlerinde genellikle kimyasal dökülmelerle nasıl baĢa çıkılacağına dair sıkı kurallar yer almaktadır. Bu kurallara alanın kimyasal yayılmalara karĢı kilitlenmesi de dahildir. Çoğu laboratuar duĢ, göz yıkama istasyonları yer almaktadır böylece kimyasala maruz kalan insanlar çabuk Ģekilde kimyasalı vücutlarından atabilmektedirler.

Büyük iĢyerlerinde özel bir ekip kimyasal dökülmelerle baĢa çıkabilmek için görevlendirilebilmektedir. Küçük iĢyerlerinde ise bir gözetmen yada güvenlik sorumlusu temizleme iĢlemini yönetmektedir.

Çevreye geniĢ ölçekte serbest bırakılan kimyasalların meydana getireceği potansiyelden duyulan endiĢeler sebebi ile daha büyük kimyasal dökülmeler daha geniĢ çapta müdahale gerektirmektedir. Kimyasal bir kaza veya dökülme potansiyel olarak yüzlerce hatta binlerce insanın ve hayvanın ciddi Ģekilde yaralanması hatta ölümüne sebep olabilir bununla birlikte tarım alanlarına, binalara ve diğer alanlara zarar verebilmektedir.

GeniĢ ölçekte dökülmelere müdahalede tahliye planları, genellikle kimyasal dökülme konusunda eğitim almıĢ resmi görevlilerinde yer aldığı özel temizleme ekiplerinin kullanımını içermektedir. Temizleme çabaları oldukça pahalıya mal olabilir bu yüzden hükümetler giderlerin kendi üzerlerine kalmaması için kimyasal dökülmenin sebebinin araĢtırılma noktasına kritik önem vermektedir (URL-16).

Minör dökülmelerde doğru müdahale; dökülme alanındaki personeli derhal uyarılmakta, dökülmeyi küçük bir alanda kalmasını sağlanılmaktadır, toplayıp sınırlandırılmakta, gerekli kiĢisel koruyucu ekipman kullanılmakta, inorganik asitler ve bazlar için uygun nötralizer kullanılmakta ve daha sonra nötralize edilmiĢ dökülme toplanmaktadır ve kalıntıyı kimyasal atık Ģeklinde atılmaktadır. Diğer kimyasalların absorbasyonu için kuru kum veya magnezyum mikası kullanılmaktadır. Dökülen alan deterjan ve su ile temizlenmekte, bulaĢmıĢ tüm eldiven, absorbent ve kalıntılar toplanmakta ve tüm atıklar yönetmeliklere uygun Ģekilde bertaraf edilmektedir. Burada iĢ sağlığı ve güvenliği açısından en önemli hususlar; bu müdahaleyi yapabilecek yetkinlikte acil durum müdahale personelinin bulundurulması, acil durum müdahale personelinin doğru Ģekilde eğitilerek yetkinlik kazandırılması, müdahale için gerekli olan GBF‟larına en kısa sürede ulaĢabilmeleri, dökülmeye müdahale edecek personel dıĢındaki personelin ortamdan uzaklaĢtırılmasıdır.

145

Kimyasal dökülme-takımı(ekipmanı); kimyasal kullanan her iĢyerinde dökülmelere karĢı kontrol takımı bulundurmalı, kimyasal dökülme takımı ulaĢılabilir bir noktada bulundurulmalı ve kimyasal dökülme takımı periyodik olarak kontrol edilmeli ve kullanımlar sonrası tekrar eksik kalan malzeme tamamlanmalıdır.

Absorbentler; evrensel kimyasal dökülme absorbenti -1:1:1 Flor- dri (veya kokusuz talaĢı), sodyum bikarbonat ve kum‟un birleĢimidir. Asit dökülme etkisizleĢtiricisi(soda-sodyumbi karbonat NAHCO3, kalsit- CaCO3, sodyumhidroksit NaOH nötralizer), alkali (Baz) etkisizleĢtiricisi (hidroklorik asit HCI, sülfirik asit H2SO4 nötralizer), organic sıvı absorbent, brom Nötralizer-5%‟lik sodyum tiyosülfat çözeltisi kullanılmaktadır.

Müdahale ekibi kiĢisel koruyucu ekipmanları; gözlük ve yüz koruyucu, ağır neopren eldivenler, uzun kollu atık boĢaltma paltosu ve aĢınmayan önlük, plastik vinil botlar, toz maskesi/gaz maskesi ve atıkları koymak için plastik torbalar ve plastik kovadır. Major dökülmeler; sağlığa ani risk tehlikesi oluĢturan kimyasalın miktarı veya tipi ile ilgili durumdur. Durumu farkeden çalıĢanlar en yakın yangın alarmını harekete geçirerek binayı tahliye etmelidirler. Acil servisi arayarak kazanın lokasyonu, kimyasalların tipi ve maruz kalan kazazede olup olmadığı gibi detayları vermelidirler. Major dökülmeye ilk müdahale için kazaya ilk tanık olan kiĢinin doğru kaynakların yolda olmasını sağlaması gerekmektedir. Bu kaynaklar Ģunları sağlamalıdır: Alanın izole edilmesi, kaza mahallinin kontrolü, bulaĢmanın önlenmesi ve temizlenmesi, kazazedelerin bakımı ve desteği, çevrenin ve eĢyaların korunması, etraftaki alanın tahliye edilmesi (URL-17).