Türkiye ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatı

Devletin ĠĢ Sağlığı ve Güvenliğine iliĢkin görevlerinin kaynağı anayasadır. 1982 tarihli anayasamızda iĢ sağlığı ve güvenliği ile ilgili birçok ilke ve kural bulunmaktadır (Kuru, 2004).

Anayasamızın,

2. maddesinde Devletin sosyal bir hukuk devleti olduğu,

5. maddesinde Devletin temel amaç ve görevleri, Türk milletinin bağımsızlığını ve

bütünlüğünü, ülkenin bölünmezliğini, Cumhuriyeti ve demokrasiyi korumak, kiĢilerin ve toplumun refah, huzur ve mutluluğunu sağlamak; kiĢinin temel hak ve hürriyetlerini, sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaĢmayacak surette sınırlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldırmaya, insanın maddî ve manevî varlığının geliĢmesi için gerekli Ģartları hazırlamaya çalıĢmakla görevli olduğu,

17. maddesinde Herkes, yaĢama, maddî ve manevî varlığını koruma ve geliĢtirme

hakkına sahip olduğu,

56. maddesinde Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaĢama hakkına sahip

85

60. maddesinde Herkes, sosyal güvenlik hakkına sahip olduğu, devletin bu güvenliği

sağlayacak gerekli tedbirleri alacağı ve teĢkilâtı kuracağı hususları hükme bağlanmıĢtır (URL-29).

Ulusal mevzuatımız yasalar, uluslararası sözleĢmeler, tüzükler, yönetmelikler, tebliğler ve standartlardan oluĢmuĢtur.

ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatımız,

TeĢkilatlanma, denetim ve yaptırımlara iliĢkin düzenlemeler ĠĢverenin iĢçiyi gözetme borcuna iliĢkin düzenlemeler

olmak üzere iki ana gruba ayrılarak incelenebilmektedir (Kuru, 2004).

Teşkilat,denetim ve yaptırımla ilgili düzenlemeler: Bu düzenlemeler genele olarak

devletin iĢ sağlığı ve güvenliği ile ilgili teĢkilatlanması ve denetimi ile hukuki, idari ve cezai yaptırımları düzenleyen hükümleri içermektedir.

Bu mevzuat grubuna giren baĢlıca düzenlemeler aĢağıda belirtilmiĢtir. 4857 Sayılı ĠĢ Kanunu

ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı TeĢkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu

Deniz ĠĢ Kanunu Belediyeler Kanunu

Umumi Hıfzısıhha Kanunu Türk Ceza Kanunu

Borçlar Kanunu

ĠĢ TeftiĢine Dair 81 Sayılı Uluslararası SözleĢme ĠĢ TeftiĢ Tüzüğü

ĠĢ TeftiĢ Yönetmeliği

ĠĢyerlerinde ĠĢin durdurulmasına veya ĠĢyerlerinin Kapatılmasına Dair Yönetmelik

Ağır ve Tehlikeli ĠĢler Yönetmeliğidir.

İşverini İşçiyi Gözetme Borcuna İlişkin Düzenlemeler

ĠĢ Sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınması yükümlülüğü, iĢverenlerin iĢçiyi gözetme borcunun doğal sonucudur.

Bu borç; iĢ akdinin içeriğinden ve kamu hukuku kuralı niteliği taĢıyan iĢ sağlığı ve güvenliğine iliĢkin hükümlerden kaynaklanır.

86

ĠĢverinin iĢ akdinden doğan iĢ sağlığı ve güvenliği önlemlerini alma borcunu düzenleyen özel hukuk kuralı Borçlar kanunun 442. Maddesinde düzenlenmiĢtir.

Borçlar Kanunun Madde 442 ĠĢ sahibi, akdin hususi halleri ve iĢin mahiyeti

noktasından hakkaniyet dairesinde kendisinden istenilebileceği derecede çalıĢmak dolayısıyle maruz kaldığı tehlikelere karĢı icabeden tedbirleri ittihaza ve münasip ve sıhhi çalıĢma mahalleri ile, iĢçi birlikte ikamet etmekte ise sıhhi yatacak bir yer tedarikine mecburdur.

ĠĢ sağlığı ve güvenliği mevzuatımızda iĢverenin iĢçiyi gözetme borcuna iliĢkin düzenlemeler aĢağıda belirtildiği Ģeklinde sınıflandırılarak değerlendirilebilmektedir.

Teknik Önlemlere ĠliĢkin Düzenlemeler

ĠĢyerinde iĢ sağlığı ve güvenliği Organizasyonuna ĠliĢkin Düzenlemeler ĠĢin Düzenlenmesine ĠliĢkin Düzenlemeler

ĠĢin düzenlenmesine iliĢkin düzenlemeler de iki gruba ayrılabilir. Kadın ve Çocukların Korunmasına ĠliĢkin Düzenlemeler ĠĢ Sürelerine ĠliĢkin Düzenlemeler

Teknik Önlemlere İlişkin Düzenlemeler :

4857 sayılı iş kanunun 78. Maddesine göre çıkarılan yönetmelikler:

Asbestle ÇalıĢmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Balıkçı Gemilerinde Yapılan ÇalıĢmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik

Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik

Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik Ekranlı Araçlarla ÇalıĢmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik

Elle TaĢıma ĠĢleri Yönetmeliği Gürültü Yönetmeliği

Güvenlik ve Sağlık ĠĢaretleri Yönetmeliği

ĠĢ Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik ġartları Yönetmeliği ĠĢyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine ĠliĢkin Yönetmelik

Kamu Binalarının Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik

Kanserojen ve Mutajen Maddelerle ÇalıĢmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik

87

Kimyasal Maddelerle ÇalıĢmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik

KiĢisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği

KiĢisel Koruyucu Donanımların ĠĢyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik

Kontrole Tabi Kimyasal Maddeler Hakkında Yönetmelik Makine Emniyeti Yönetmeliği

Özürlü, Eski Hükümlü ve Terör Mağduru Ġstihdamı Hakkında Yönetmelik Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle ÇalıĢılan ĠĢyerlerinde ve ĠĢlerde Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzük

Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden ÇalıĢanların Korunması Hakkında Yönetmelik

Radyoaktif Maddenin Güvenli TaĢınması Yönetmeliği

Radyoaktif Madde Kullanımından OluĢan Atıklara ĠliĢkin Yönetmelik

Sondajla Maden Çıkarılan ĠĢletmelerde Sağlık ve Güvenlik ġartları Yönetmeliği

Tarım ve Ormandan Sayılan ĠĢlerde ÇalıĢanların ÇalıĢma KoĢullarına ĠliĢkin Yönetmelik

TitreĢim Yönetmeliği

Yapı ĠĢlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği

Yeraltı ve Yerüstü Maden ĠĢletmelerinde Sağlık ve Güvenlik ġartları Yönetmeliği

Teknik Önlemlere İlişkin Düzenlemelere İlişkin Diğer Düzenlemeler:

Bunlar 4857 Sayılı ĠĢ Kanunun 78. Maddesinin dıĢındaki Uluslarası çeĢitli sözleĢmeler (ILO sözleĢmeleri gibi), Diğer Kamu Kurum Ve KuruluĢlarca Yayınlanan Kanun, Yönetmelik Ve Tüzükler, 1475 Sayılı ĠĢ Kanunu Uyarınca Çıkarılan ĠĢ Sağlığı Ve Güvenliğine ĠliĢkin Tüzükler, Makina Koruyucuları Yönetmeliği ve Standartlardır.

İşyerinde İş Sağlığı Ve Güvenliği Organizasyonuna İlişkin Düzenlemeler

4857 Sayılı ĠĢ Kanunu

Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu Umumi Hıfzısıhha Kanunu

ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Kurulları ÇalıĢma Usulleri Hakkında Yönetmelik ĠĢyeri Sağlık ve Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri Hakkında Yönetmelik

88

ÇalıĢanların ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik

İşin Düzenlenmesine İlişkin Düzenlemeler

Kadın ve Çocukların Korunmasına İlişkin Düzenlemeler

4857 Sayılı ĠĢ Kanunu Umumi Hıfzısıhha Kanunu

Ağır ve Tehlikeli ĠĢler Yönetmeliği

Kadın ĠĢçilerin Gece Postalarında ÇalıĢtırılma KoĢulları Hakkında Yönetmelik Gebe veya Emziren Kadınların ÇalıĢtırılma ġartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik

Çocuk ve Genç ĠĢçilerin ÇalıĢtırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik

İş Sürelerine İlişkin Düzenlemeler

ĠĢ Kanununa ĠliĢkin Fazla ÇalıĢma ve Fazla ÇalıĢma Sürelerle ÇalıĢma Yönetmeliği

ĠĢ Kanununa ĠliĢkin ÇalıĢma Süreleri Yönetmeliği

Sağlık Kuralları Bakımından Günde Ancak Yedibuçuk Saat veya Daha Az ÇalıĢılması Gereken ĠĢler Hakkında Yönetmelik

Postalar Halinde ĠĢçi ÇalıĢtırılarak Yürütülen ĠĢlerde ÇalıĢmalar ĠliĢkin Özel Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik (Kuru, 2004 ).