Metaller

ÇeĢitli iĢlerde en çok kullanılan maddeler arasında metaller yer almaktadır. Bu maddelerden insan sağlığı açısından zararlı olanların bazıları bu bölümde açıklanmıĢtır.

KurĢun:

ÇalıĢanlar kurĢuna duman ve tozlarının solunumu yoluyla olduğu kadar kurĢun bulaĢmıĢ eller, yiyecekler, kozmetikler, tütün mamulleri ve elbiseler sonucunda yutma yoluyla da maruz kalabilmektedirler. Ayrıca, çalıĢanlar elbiselerine, derilerine, saçlarına, araçlarına ve taĢıtlarına bulaĢan kurĢunu evlerine de taĢıyarak kendi ailelerinin de sağlığına zarar verebilmektedirler.

KurĢuna maruz kalınabilecek iĢler; kabloları birleĢtirmek, ĠnĢaat ve mermi, seramik, çini, elektrik parçaları, kurĢun piller, çömlekçilik, renkli cam, madencilik, ressamlık, radyatör tamirciliği, altın ve gümüĢ iyileĢtirme, dökümcülük, kaynak iĢleri olarak sayılmaktadır.

Occupatinal Safety and Health Administration (OSHA) izin verilebilir limit (PEL) inorganik kurĢun için 8 saatlik çalıĢma zamanında TWA değeri bir metre küp havada 0.05 miligram kurĢun (mg/m3_{) olarak verilmektedir. NIOSH‟un önerdiği maruziyet} limit değeri (REL) kurĢun için her 15 dk‟lık örnekleme periyotlarında belirlenen en yüksek konsantrasyon olarak 100 mg/m3 _{olarak verilmektedir. Amerikan Conference} of Govermental Industrial Hygienist (ACGIH) çözünmüĢ arsenik bileĢikleri için eĢik limit değeri (TLV) 0.05 mg/m3 _{TWA değerini normal 8 saatlik iĢ günü ve haftada 40} saat çalıĢıldığını göz önünde bulundurarak vermektedir (URL-19).

KurĢun zehirlenmesinin semptonları; uykusuzluk, aĢırı yorgunluk, tahriĢ edicilik, kabızlık, iĢtahsızlık, abdominal rahatsızlık, çarpıntı Ģeklinde görülmektedir. Ek olarak, yüksek dozda kurĢuna maruz kalındığında böbrekler, sinir sistemi zarar görülebilmekte, anemi, yüksek kan basıncı, kısırlık, fertilite bozuklukları meydana gelebilmektedir. Ayrıca; kurĢunla ilgili iĢlerde çalıĢanların çocuklarında kurĢun zehirlenmesi, nörolojik etkiler ve zeka geriliği görülebilmektedir (URL-22).

125 Civa:

Civa eskiden daha çok termometre, barometre gibi ölçüm aletleri ve laboratuar aletlerinin yapımında kullanılmaktaydı. Ancak digital ölçüm cihazlarının geliĢmesi sonucunda civanın bu alanlarda kullanımı çok azalmıĢtır. Civa daha az miktarlarda olmak üzere civa buharlı ampul, boya, diĢ hekimliğinde amalgam yapımında, kereste ve tahıl koruyucularında kullanılmaktadır.

Hidrojen Siyanür için OSHA izin verilebilinir limit (PEL), 0.1 mg/m3 _{en yüksek değer} olarak, ACGIH eĢik limit değeri (TLV), 0.02 mg/m3 _{olarak ve NIOSH hayat için acil} tehlikesi olan limiti (IDLH), 10 mg/m3 olarak verilmektedir (URL-19).

Civanın vücuda giriĢi baĢlıca buharın solunması Ģeklinde olur. Solunan civa buharının %80 kadarı kana geçmektedir. Daha çok kaza sonucunda civanın ağız yolu ile de alınması mümkündür, ancak metalik civanın sindirim kanalından emilimi çok azdır (Bilir, 2008).

Civaya kısa vadede yüksek müktarda solunarak maruz kalınması sonucunda baĢ ağrısı, öksürük, göğüs ağrısı, göğüs sıkıĢması ve nefes alma zorluğuna neden olabilmektedir. Ek olarak, ağız ağrısı, diĢ kaybı, mide bulantısı ve ishale neden olabilmektedir. Uzun vadede civa dozu aĢımında veya tekrarlanan maruziyetlerde ilk olarak ellerde, göz kapağı, dudak, dil veya çenede titremeler görülmektedir. Diğer etkileri, alerjik cilt kaĢıntıları, baĢ ağrısı, ağız ve diĢ eti yaraları, diĢ kaybı, uykusuzluk, aĢırı tükürük salgılanması, sinirlilik, hafıza kaybı ve zihinsel bozukluklardır (URL-22).

Krom:

Metalurji ve kimya endüstrisinde krom en çok boya yapımı, deri tabaklanması, krom kaplama, paslanmaz çelik ve krom alaĢımları yapımında kullanılmaktadır. Daha az olarak da tekstil endüstrisinde kumaĢ boyamak için, porselen ve seramik yapımında, cam ve optik cam imalinde krom kullnılmaktadır. Kromun altı değerlikli olduğu bileĢikler tehlikelidir.

Altı değerli krom bileĢikleri ileri derecede tahriĢ özelliğine sahiptir. Mesleksel etkilenme sonucu en sık görülen lezyonlar deride irritasyon ve ülserasyonlardır. Krom bileĢiklerinin en önemli sağlık etkisi kanserojen özellikleridir (Bilir, 2008).

126 Nikel:

Cevherden elektroliz ile nikel elde edilmesi, nikel alaĢımları vb. hurda malzemeden nikelin geri kazanılması iĢlemleri, pil yapımı, kapalı yerlerde yapılan kaynak iĢlemleri, nikle kaplama iĢleri nikelin baĢlıca kullanım alanlarıdır. Bu iĢler sırasında gaz formuna geçen nikel solunum yollarından vücuda girerek absorbe edilir. Sindirim kanalından emilim çok azdır, bu yolla maruziyetle toksik tablo genellikle meydana gelmez.

Nikelin önemli bir sağlık etkisi kanserojen niteliğidir. Nadir tümörlerden olan burun sinuslarında ve burun boĢluğunda kansere yol açar. Ayrıca pek çok nikel bileĢiği irritan ve alerjik reaksiyonlara neden olur (Bilir, 2008).

Kadmiyum:

Cevherden metalin elde edilmesi, lehim kaynak iĢlemleri, nikel kadmiyum pillerinin yapımı, boya imalatı, foğrafçılık, cam endüstrisi, kadmiyumlu fotosel yapımı, çeĢitli ölçü aletleri yapımı türünde iĢlerde kadmiyum maruziyeti söz konusudur (Bilir, 2008). Kadmiyum tozları ve buharlarına kısa vadeli maruziyette burun ve boğazda tahriĢe neden olabilmektedir. Tekrarlanan maruziyette kiĢide öksürük, göğüs ağrısı, terleme, üĢüme, nefes darlığı ve halsizlik meydana gelebilmektedir. Ölümcül olabilmektedir. Kadmiyum tozları yutulduğunda mide bulantısı, kusma, ishal ve karın kramplarına neden olabilmektedir.

Kadmiyum tozlarına ve buharlarına uzun vadede maruziyet sonucunda koku alma duyusunda kayıp, burunda ülserleĢme, nefes darlığı, böbreklerin zarar görmesi ve anemi meydana gelebilmektedir. Kadmiyum tozların erkeklerde prostat kanserine yol açtığı görülmüĢtür (URL-22).

Arsenik:

Arsenikle ilgili hastalıklara maruz kalabilecek yüksek riskli iĢler arsenikli koruyucu madde uygulanan ahĢap iĢleri, arsenikli pestisitlerin üretimi, arsenikle iyileĢtirilmiĢ ahĢapların kesimi ve kumlanması, arsenik cevherinden elde edilmesi, çinko ve bakır gibi maddelerin eldesi, çeĢitli kimyasal madde üretimi, cam ve metal endüstrisi olarak sayılmaktadır (Bilir, 2008; URL-22).

Occupatinal Safety and Health Administration (OSHA) izin verilebilir limit (PEL) inorganik arsenik için 8 saatlik çalıĢma zamanında TWA değeri bir metre küp havada 0.01 miligram arsenik (mg/m3) olarak verilmektedir.

127

National Institute for Occupational Safety and Health, arsenik ve onun tüm inorganik bileĢenlerinin insan için potansiyel kanserojen olduklarını söylemekte ve iĢyerlerinde mümkün olan en düĢük konsantarasyonlara düĢürülmesini önermektedir. NIOSH‟un önerdiği maruziyet limit değeri (REL) arsenik ve onun organik bileĢikleri için her 15 dk‟lık örnekleme periyotlarında belirlenen en yüksek konsantrasyon olarak 0.002 mg/m3 olarak verilmektedir. Amerikan Conference of Govermental Industrial Hygienist (ACGIH) çözünmüĢ arsenik bileĢikleri için eĢik limit değeri (TLV) 0.2 mg/m3 TWA değerini normal 8 saatlik iĢ günü ve haftada 40 saat çalıĢıldığını göz önünde bulundurarak vermektedir (URL-22).

Elementer arsenik suda iyi çözünmediği için toksik değildir. Ancak üç değerli arsenik bileĢikleri (arsenik olarak bilinen arsenik oksit, AS2O3; arseniktriklorür, AsCl3) suda kolay çözündükleri için toksik etki göstermektedir. Vücuda giriĢ baĢlıca tütsü formunun inhalasyonu Ģeklinde olmaktadır, ancak suda iyi çözünen bileĢiklerin sindirim kanalından emilimi de oldukça fazladır. Öte yandan arsenik triklorür deriden de oldukça fazla miktarda absorbe edilmektedir. Bu arada ter ile hidrolize olarak hidroklorik asit de oluĢturmaktadır. Böylelikle arsenik toksisitesine ek olarak asite bağlı olarak zarar meydana getirmektedir (Bilir, 2008).

Ġnorganik arsenik bileĢikleri solunduğunda, yutulduğunda, deriye veya göze temasında insan sağlığı üzerine olumsuz etkileri olabilmektedir. ĠĢçilerin inorganik arsenik‟e maruziyetinde sinir iltahaplanması ve dejenerasyonu, sinir sistemi döngüsünün düĢmesi, anemi gibi hastalıklar ve kardiyovasküler bozukluk ve cilt, akciğer ve lenf kanserinden dolayı ölümler de meydana gelebilmektedir (URL-22).