Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, 77, 78 ve 79. maddelerinde hem hukuk ve hem de ceza davaları için ortak olarak uygulanabilecek olan bazı tedbirlere de inilmi tir.
De inilen bu tedbirler; ihtiyati tedbir kararı, mahkemenin verdi i mahkûmiyet hükmünün ilânı ve yolsuz ço altılmı eser nüshalarıyla ço altılmaya yarayan kalıp vb.
nin zabıt, müsadere ve imhasından olu maktadır.
1. htiyati Tedbir Kararı
Bilindi i gibi ihtiyati tedbirler, esas hakkındaki hükme varılana kadar hakkı ihlal edilen tarafın, davanın uzama ihtimalinden do an sakıncalarını gidermek ve geçici
327 11 HD., 09.10.2000 tarihli, 2000/6431 E., 2000/7566 K. sayılı kararı.
hukuki korunma sa lamak için yapılan kazai tasarruflardır.328 FSEK madde 77’de düzenlenen ihtiyati tedbir kararı, HUMK madde 101 ve devamında düzenlenenden daha kapsamlı olarak ele alınmı tır.
Maddede hukuk ve ceza davalarında uygulanacak ihtiyati tedbirler ve gümrüklerde geçici olarak el koyma tedbirleri düzenlenmi bulunmaktadır. Bu maddenin getirilme amacı; hak sahibinin, dava seyri içinde daha çok zarara u ramasını engellemek veya zararın artmasını önlemektir.
Hakkı ihlal edilen veya tecavüz tehdidi altında bulunan kimseler veyahut meslek birlikleri ihtiyati tedbir talep edebilme hakkına sahiptirler.
htiyati tedbir talepleri, hukuk veya ceza davalarının açılmasından önce veya dava seyri içinde talep edilebilmektedir. Önemli olan tehlikenin devamı ve bu tehlikeye, ihtiyati tedbire karar verecek olan hakimin vakıf olmasıdır. Pratikte, hakimlerin ihtiyati tedbir kararı çıkarmak için belli durumlarda; talepte bulunandan, bir teminat istemesi söz konusu olabilmektedir. Buradaki amaç; kar ı tarafın veyahut üçüncü ki ilerin olası zararlarını kar ılamaktır.
Verilecek ihtiyati tedbir çe itleri madde 77 uyarınca öyledir;
(1) Tecavüzde bulunan kimseye; bir i in yapılmasını veya yapılmamasını emretme,
(2) Tecavüz fiilinin gerçekle ti i yerin (basım evi, ses kayıt atölyesi vb.) kapatılmasını veya açılmasını emretme,
(3) Bir eserin ço altılmı nüshalarının veya onu imale yarayan kalıp ve buna benzer di er ço altma vasıtalarının geçici olarak zaptı.
2004 yılında maddeye eklenen hükümle, haklara tecavüz olu turulması ihtimalinde; yaptırım gerektiren nüshaların, ithalat ve ihracatı sırasında, Gümrük Kanunu’nun ve Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nun ilgili hükümlerinin uygulanaca ı
328 Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDA , htiyati Tedbirler, stanbul 1981 s. 10 vd.
hükme ba lanmı tır. Bu nüshalara gümrük idarelerince el konulması da mümkündür ve el koyma Gümrük Yönetmeli i’nin ilgili hükümlerine göre yürütülür.
2. Hükmün lânı
FSEK madde 78’de düzenlenen bu hüküm; hukuk veya ceza davalarında haklı çıkan tarafın, menfaatini gerekli kılıyorsa, masrafı kar ı tarafa ait olmak üzere;
kesinle mi bir kararın gazete veya benzer vasıtalarla tamamen veya özet olarak ilân edilmesi eklinde gerçekle tirilir. Ancak hükmün ilanının, hükmün kesinle mesinden itibaren en geç üç ay içerisinde gerçekle tirilmesi gerekmektedir.
Manevî haklardan ad belirtme hakkına tecavüzde ve iktibasta kaynak gösterme yükümlülü ünün ihlâlinde, yani intihalde de, uygulanan bir müeyyidedir. Böyle bir durumda FSEK madde 67/2 ve 3 hükümlerine göre açılacak tecavüzün ref’i davalarında; hükmün, masrafı tecavüz edene ait olmak üzere, en fazla üç gazetede ilânı talep olunabilmektedir.
FSEK madde 78’in FSEK madde 67’e bu ekilde bir göndermede bulunması sonucu; ilan talebi için üç aylık hak dü ürücü süre, tecavüzün ref’i hükmünün ilânında da geçerli olaca ını ortaya koymaktadır.
Madde 78’de ilânın ekil ve muhtevasının kararda tespit edilece i belirtildi inden, tecavüzün ref’i hükmündeki en fazla üç gazeteyle ilân sınırının, di er hallerde mevcut olmadı ı kabul edilmelidir. Nitekim madde 78; ilânın gazeteyle de il, benzer ba ka vasıtalarla da yapılabilece ini belirtmi tir.329
bu ilân kararı, açılacak hukuk ve ceza davaları açısından öne sürülebilece i gibi; manevî tazminat talepleri için de bir tazmin yolu olarak dü ünülebilir.330
Yargıtay, bir kararında; davacının talebine ra men; davalı aleyhine verilen hükmün ilânı hususunda olumlu ya da olumsuz bir hüküm kurulmamasını bozma nedeni saymı tır. 331
329 EREL, s.316.
330 AY TER, s. 269
331 11. HD., 5.6.2000 tarihli,2000/4098 E., 2000/5155 K. sayılı kararı.
Ayrıca Yargıtay bir kararında, tarafları ayrı olan mahkeme ilânlarının da, ayrı ayrı ilânı gerekti ini belirtmi tir.332
3. Zabıt, Müsadere ve mha
FSEK madde 79’da; yolsuz ekilde imal edilmi veya yayımlanmı bir eserin ço altılmı nüshalarının ve bunları ço altmaya yarayan kalıp vb. vasıtaların, hukuk ve ceza davalarında verilecek hükme göre; zabıt, müsadere veya imha edilebilece i üzerinde durulmu tur.
Güzel sanat eserlerinde, taklit veya kopya yoluyla ço altma; ancak foto raf, fotokopi gibi araçlarla eserin aynen kopya edilmesi veya ölçü aletleri, kalıp vb. ile yahut plan, proje veya krokilerden yararlanarak eserin aynısının yapılması hallerinde söz konusu olabilir.333 Ayrıca eser sahibinin adının zikredilmeden ba ka birinin ismiyle yayınlanan kitapların ço altılmasını sa layan araçların veya korsan CD, kaset veya kitap basımını sa layan araçların toplanması ve müsadere altına alınması veya imha edilmesi eklinde de olabilir.
Bu madde hükmünün uygulanabilmesi için söz konusu araçların asli veya feri mütecaviz olan kimselere ait olması gerekmektedir. Olay ile alakası olmayan üçüncü ki ilere ait olan araçlar için bu hüküm uygulanmaz. O kadar ki, illaki mülkiyet hakkına sahip olması de il; sadece iyiniyetli üçüncü ki ilere rehin olarak verilmesi dahi, zabıt müsadere veya imha edilmesini engellemektedir.334 Ancak bu durum, tecavüze neden te kil eden araçları kullanılmasından sonra, bu hükmün uygulanmaması için bir ba kasına devretmesine yol açabilmektedir. Bunun önüne geçmek için mevcut araçların yine de imhasına gidilebilmesi gerekti ini dü ünmekteyiz. Önemli olan hak ihlali için imal edilip edilmedi ine bakmak olmalıdır.