TEBLİĞ’İN AMACI, KAPSAMI, DAYANAĞI VE TANIMLAR

Açıklama

Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından hazırlanan “Yüksek Enflasyon Dönemlerinde Mali Tabloların Düzeltilmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ”, 28 Kasım 2001 tarih ve 24597 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.

Amaç

Tebliğ’in amacı birinci maddede şöyle belirtilmiştir:

“Bu Tebliğin amacı, yüksek enflasyon dönemlerinde mali tablola- rın hazırlanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemektir.”

Kapsam

Tebliğ’in kapsamı ikinci maddede şöyle düzenlenmiştir:

“Ortaklıklar, aracı kurumlar ve yatırım ortaklıkları ile bunların bağlı ortaklıkları ve iştirakleri yüksek enflasyon dönemlerinde mali tablolarını bu Tebliğde belirtilen usul ve esaslara uygun olarak hazırlar.”

Dayanak

Tebliğ’in dayanağı konusunu Tebliğ’in üçüncü maddesi ile Serma- ye Piyasası Kanunu’nun 16. ve 22. maddeleriyle ilişkilendirmek ge- rekmektedir.

“Bu Tebliğ, 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun değişik 16. maddesi ile 22. maddesinin birinci fıkrasının (e) bendine dayanılarak hazırlanmıştır.”

Bu aşamada Tebliğ’e dayanak olan Sermaye Piyasası Kanunu’nun 16. maddesi ile 22. maddesinin (e) bendine bir göz atmak gerekmek- tedir;

Sermaye Piyasası Kanunu Madde 16 – (Değişik; 29.4.1992 tarih

ve 3794 Sayılı Kanun madde 15 ile) “İhraççılar ve sermaye piyasası

kurumları, konsolide olanlar dahil kamuya açıklanacak veya gerekti- ğinde Kurulca istenecek mali tablo, rapor ve bilgileri tespit olunacak şekil ve esaslara, genel kabul görmüş muhasebe kavram, ilke ve stan- dartlarına uymak suretiyle düzenlemekle yükümlüdürler.

İhraççılar ve sermaye piyasası kurumları düzenleyecekleri mali tab- lolardan Kurulca belirlenenleri daha önce kurulmuş ve bu Kanun’un 22. maddesinin (d) bendi uyarınca kurulan bağımsız denetleme kuru- luşlarına, bilgilerin doğruluk ve gerçeği dürüst bir biçimde yansıtma ilkesine uygunluğu bakımından inceleterek bir rapor almak zorunda- dırlar.

Kurul, halka arzda, kayıtlı sermaye sistemine geçişte, bu Kanun kapsamındaki anonim ortaklık ve sermaye piyasası kurumlarının tas- fiyesi, devri, birleşmesi ve nevi değiştirmelerinde bağımsız denetim raporu isteyebilir.

Bağımsız denetleme kuruluşları, denetledikleri mali tablo ve rapor- lara ilişkin olarak hazırladıkları raporlardaki yanlış ve yanıltıcı bilgi ve kanaatler nedeniyle doğabilecek zararlardan hukuken sorumludur- lar.

Kurulca düzenlenmesi öngörülen mali tablo ve raporlar ile, bağım- sız denetlemeye tabi olunması durumunda bağımsız denetim raporu Kurulca belirlenen usul ve esaslar dahilinde Kurula gönderilir ve ka- muya duyurulur.”

Sermaye Piyasası Kanunu Madde 16/A – (Ek; 29.4.1992 tarih ve

3794 Sayılı Kanun madde 16 ile) “Halka açık anonim ortaklıkların

sermaye ve yönetiminde kontrolü sağlamak amacıyla pay sahiplerine çağrıda bulunarak, hisse senedi toplama girişiminde bulunulmasında veya genel kurullarda oy hakkını kullanmak için vekalet istenmesinde veya ortaklığın pay dağılımının önemli ölçüde değişmesi sonucunu veren, hisse senedi el değiştirmelerinde, sermaye artırımlarında, bir- leşme ve devirlerde, menkul kıymetlerin değerini etkileyebilecek önemli olay ve gelişmelerde Kurul, küçük pay sahiplerinin korunması ve kamunun aydınlatılmasını sağlamak amacıyla düzenlemeler yapar.

Hisse senetleri borsalar ve teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem gören anonim ortaklıkların yönetim kurulu üyeleri, genel müdür ve yardımcıları ile sermayenin % 10 veya daha fazlasına sahip ortakları, malik oldukları anonim ortaklıklara ait hisse senetleriyle ilgili olarak, Kurulun kamuyu aydınlatma açısından gerekli gördüğü bilgileri, belir- lenecek şekil ve esaslar dahilinde Kurula ve ilgili borsalara ve teşkilat- lanmış diğer piyasalara bildirmekle yükümlüdürler.”

Sermaye Piyasası Kanunu Madde 22 – (Değişik: 29.4.1992 tarih

ve 3794 sayılı Kanun madde 18 ile) e) “Kamunun zamanında yeterli

ve doğru olarak aydınlatılmasını sağlamak amacıyla, genel ve özel ni- telikte kararlar almak ve her türlü mali tablo ve raporlar ile bunların bağımsız denetimlerinin, sermaye piyasası araçlarının halka arzında yayımlanacak izahname ve sirkülerin ve araçların değerini etkileyebi- lecek önemli bilgilerin kapsamını, standartlarını ve ilan esaslarını tes- pit ve bu konularda tebliğler yayımlamak,”

Yukarıdaki hükümlere dikkat edilecek olursa Sermaye Piyasası Kanunu’na tabi ortaklıkların enflasyon muhasebesine tabi tutulmuş mali tabloları bağımsız denetim şirketlerince denetlenip Kurula gön- derilmek zorundadır.

Tanımlar (Madde 4)

Bu Tebliğ’de geçen tanımlar ve bu tanımların Sermaye Piyasası Kanunu ile ilşkilendirilmesi aşağıdaki gibidir:

Kanun: 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununu, Kurul: Sermaye Piyasası Kurulunu,

Ortaklık: Sermaye piyasası araçlarını halka arzetmiş veya arzetmiş

sayılan anonim ortaklıkları,

Aracı Kurum: Kanunun 30. maddesinin (a) ve (b) bendlerinde sa-

yılan faaliyetlerden en az birinde bulunmak üzere Kuruldan yetki bel- gesi almış aracı kurumları,

Kanunun 30.maddesinde (a) ve (b) bentlerindeki faaliyetler aşağı- daki gibidir;

a) Kurul kaydına alınacak sermaye piyasası araçlarının ihraç veya halka arz yoluyla satışına aracılık,

b) Daha önce ihraç edilmiş olan sermaye piyasası araçlarının aracı- lık amacıyla alım satımı,

Yatırım Ortaklığı: Kanunun 35. maddesinde belirtilen yatırım or-

taklıklarını,

Kanun’un 35. maddesinde yatırım ortaklığı şöyle tanımlanmıştır; Yatırım ortaklıkları sermaye piyasası araçları, gayrimenkul, altın ve diğer kıymetli madenler portföylerini işletmek amacıyla kurulan ano- nim ortaklıklardır. Bu portföyler müstakilen bu unsurlardan oluşabile- ceği gibi, karma da olabilir.

İştirak: Kurulun muhasebe standartları ile ilgili düzenlemelerinde

tanımlanan iştiraki,

Bu düzenlemelere göre iştirakler, %20 - %50 arasında hisseye veya yönetime katılma hakkına sahip bulunan işletmeler şeklinde tanım- lanmaktadır.

Bağlı Ortaklık: Kurulun muhasebe standartları ile ilgili düzenle-

melerinde tanımlanan bağlı ortaklıkları,

Bu düzenlemelere göre bağlı ortaklıklar, %50’den fazla hisseye ve- ya yönetime katılma hakkına sahip bulunan işletmeler şeklinde tanım- lanmaktadır.

İşletme: Ortaklık, aracı kurumlar ve yatırım ortaklıkları ile bunla-

rın bağlı ortaklıklarını ve iştiraklerini,

Mali Tablo: Dipnotları ile birlikte konsolide olanlar dahil, bilanço

ve gelir tablosu ve bunların eki mali tabloları,

Bu Tebliğ’in 30. maddesine göre “ek mali tablo”, nakit akış tablosu ile satışların maliyeti tablosunu ifade etmektedir.

Mali Rapor: Yönetim kurulu yıllık faaliyet raporu ve denetçi rapor-

larını,

Fiyat Endeksi: Devlet İstatistik Enstitüsü tarafından Türkiye için

hesaplanan Toptan Eşya Fiyatları Genel Endeksini,

1976 – 2001 yıllarına ilişkin DİE, Toptan Eşya Fiyatları Genel En- deksi Tebliğ metninin sonunda yer almaktadır.

Düzeltme Katsayısı: Bilanço günündeki fiyat endeksi rakamının,

düzeltmeye konu işlemin gerçekleştiği tarihteki fiyat endeksi rakamına bölünmesi suretiyle elde edilen katsayıyı,

Düzeltme/Düzeltme İşlemi: Düzeltme katsayısı kullanılmak sure-

rine olan etkilerini gidererek, mali tabloların paranın cari satın alma gücü cinsinden ifade edilmesini,

Düzeltme işleminin nasıl yapıldığı önceki bölümlerde ayrıntılı bir şekilde açıklanmıştı. Düzeltme işlemine ilişkin kapsamlı örnekler de kitabın bundan sonraki bölümlerinde yer almaktadır.

Cari Değer: Kurulun muhasebe standartları ile ilgili düzenlemele-

rinde öngörülen, borsalar ve teşkilatlanmış diğer piyasalarda oluşan fiyatlar veya faiz oranları, rayiç bedel, cari döviz kuru, sözleşmede belirtilen faiz oranı ve benzeri yöntemlerle yapılan değerlemeleri ifa- de eder.