Koşullu salıverilmeden yararlanacak olan hükümlü hakkında, cezaevi idaresinin hazırlamış olduğu gerekçeli rapor, salıverilme kararı verecek olan mahkemeye
gönderilir.142 Bu işlemlerin raporda yer alan müddetnamede yazılı olan koşullu
salıverilme tarihinden önce yapılması uygun görülmektedir.143 Mahkemenin aldığı karar
ve hazırlanmış olan gerekçeli rapor, Cumhuriyet başsavcılığına gönderilir. Salıverilme işlemlerinin tamamlanması için rapor, infaz kurumuna gönderilir ve en sonunda tekrar Cumhuriyet başsavcılığına iade edilir.144
Mahkeme, elindeki raporu inceleyerek bir karara varır. Ancak hükümlü için salıverilme kararını vermeyebilir. Bu durumda mahkeme gerekçesini, şüpheye yer
bırakmayacak şekilde kararında belirtmelidir. 145 Bu gerekçe, işlenmiş bir suçun ahlaki
boyutlarıyla ilgili olmamalıdır.146 Ayrıca koşullu salıverilme kararı olumsuz sonuçlanan
hükümlüye bir hak kaybettirmez; eğer bir mahkeme tarafından yanlış bir karar alınmışsa
tekrar düzeltilebilir.147 Raporu salıverilmeye uygun bulunmayan hükümlünün itirazda
bulunma hakkı vardır. Konuyla ilgili 5271 sayılı CMK’ nın 260. maddesinde kanun yollarına başvurma hakkı:
“(1) Hâkim ve mahkeme kararlarına karşı Cumhuriyet savcısı, şüpheli, sanık ve bu Kanuna göre katılan sıfatını almış olanlar ile katılma isteği karara bağlanmamış, reddedilmiş veya katılan sıfatını alabilecek surette suçtan zarar görmüş bulunanlar için kanun yolları açıktır.
(2) Asliye ceza mahkemesinde bulunan Cumhuriyet savcıları, mahkemenin yargı çevresindeki sulh ceza mahkemelerinin; ağır ceza mahkemelerinde bulunan Cumhuriyet
141
Demirbaş, Ceza Hukuku: Genel Hükümler,2011, s. 671; İçel vd., İçel Yaptırım Teorisi, 2002, s. 414.
142
Öztürk / Ruhan, Uygulamalı Ceza Hukuku, 2012, s. 486; Artuk vd., Ceza Hukuku: Genel Hükümler
2, 2003, s. 329; Erdoğan, İnfaz Hukuku: Eski ve Yeni Mevzuata Göre, 2008, s. 161.
143
Hekimoğlu, M. Fahrettin, Uygulamalı - içtihatlı ceza infaz hukuku ve cezaevi idaresi : (4616 sayılı
kanun ve açıklaması), Ankara: Adalet Yayınevi, 2001, s. 198.
144
Erdoğan, İnfaz Hukuku: Eski ve Yeni Mevzuata Göre, 2008, s. 161.
145
İçel vd., İçel Yaptırım Teorisi, 2002, s. 414-415; Günay, İnfaz Hukukunda İçtimai, Mahsup ve Koşullu
Salıverilme, 2008, s. 343.
146
Yüce, Ceza Hukukunun Temel Kavramları, 1985, s. 176.
147
45
savcıları, ağır ceza mahkemesinin yargı çevresindeki asliye ve sulh ceza mahkemelerinin; bölge adliye mahkemesinde bulunan Cumhuriyet savcıları, bölge adliye mahkemelerinin kararlarına karşı kanun yollarına başvurabilirler.
(3) Cumhuriyet savcısı, sanık lehine olarak da kanun yollarına başvurabilir.” şeklinde belirtilmiştir. Aynı kanunun 363. maddesinde ise tutuklunun kanun yollarına başvurması:
“(1) Tutuklu bulunan şüpheli veya sanık, zabıt kâtibine veya tutuklu bulunduğu ceza infaz kurumu ve tutukevi müdürüne beyanda bulunmak suretiyle veya bu hususta bir dilekçe vererek kanun yollarına başvurabilir.
(2) Zabıt kâtibine başvuru hâlinde, kanun yollarına başvuru beyanı veya dilekçesi ilgili deftere kaydedildikten sonra bu hususları belirten bir tutanak düzenlenerek tutuklu bulunan şüpheli veya sanığa bir örneği verilir.
(3) Kurum müdürüne başvuru hâlinde ikinci fıkra hükmüne göre işlem yapılarak, tutanak ve dilekçe derhâl ilgili mahkemeye gönderilir. Zabıt kâtibi başvuruyu ilgili deftere kaydeder.
(4) Zabıt kâtibi veya kurum müdürü tarafından ikinci fıkra hükmüne göre işlem yapıldığı zaman kanun yolları için bu Kanunda belirlenen süreler kesilmiş sayılır.” fıkralarıyla açıklanmıştır. Buradan anlaşılacağı üzere ceza infaz yönetimi doğrudan
itiraz hakkına sahip değildir.148 Ayrıca CMK’nın 268. maddesinde itiraz usulü ve
inceleme mercilerine değinilmiştir. Bu madde şöyledir:
“(1) Hâkim veya mahkeme kararına karşı itiraz, kanunun ayrıca hüküm koymadığı hâllerde 35 inci maddeye göre ilgililerin kararı öğrendiği günden itibaren yedi gün içinde kararı veren mercie verilecek bir dilekçe veya tutanağa geçirilmek koşulu ile zabıt kâtibine beyanda bulunmak suretiyle yapılır. Tutanakla tespit edilen beyanı ve imzayı mahkeme başkanı veya hâkim onaylar. 263 üncü madde hükmü saklıdır.
(2) Kararına itiraz edilen hâkim veya mahkeme, itirazı yerinde görürse kararını düzeltir; yerinde görmezse en çok üç gün içinde, itirazı incelemeye yetkili olan mercie gönderir.
148
46
(3) İtirazı incelemeye yetkili merciler aşağıda gösterilmiştir:
a) (Değişik: 18/6/2014-6545/74 md.) Sulh ceza hâkimliği kararlarına yapılan itirazların incelenmesi, o yerde birden fazla sulh ceza hâkimliğinin bulunması hâlinde, numara olarak kendisini izleyen hâkimliğe; son numaralı hâkimlik için bir numaralı hâkimliğe; ağır ceza mahkemesinin bulunmadığı yerlerde tek sulh ceza hâkimliği varsa, yargı çevresinde görev yaptığı ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerdeki sulh ceza hâkimliğine; ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerlerde tek sulh ceza hâkimliği varsa, en yakın ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerdeki sulh ceza hâkimliğine aittir.
b) (Değişik: 18/6/2014-6545/74 md.) İtiraz üzerine ilk defa sulh ceza hâkimliği tarafından verilen tutuklama kararlarına itiraz edilmesi durumunda da (a) bendindeki usul uygulanır. Ancak, ilk tutuklama talebini reddeden sulh ceza hâkimliği, tutuklama kararını itiraz mercii olarak inceleyemez.
c) Asliye ceza mahkemesi hâkimi tarafından verilen kararlara yapılacak itirazların incelenmesi, yargı çevresinde bulundukları ağır ceza mahkemesine ve bu mahkeme ile başkanı tarafından verilen kararlar hakkındaki itirazların incelenmesi, o yerde ağır ceza mahkemesinin birden çok dairesinin bulunması hâlinde, numara olarak kendisini izleyen daireye; son numaralı daire için birinci daireye; o yerde ağır ceza mahkemesinin tek dairesi varsa, en yakın ağır ceza mahkemesine aittir.
d) Naip hâkim kararlarına yapılacak itirazların incelenmesi, mensup oldukları ağır ceza mahkemesi başkanına, istinabe olunan mahkeme kararlarına karşı yukarıdaki bentlerde belirtilen esaslara göre bulundukları yerdeki mahkeme başkanı veya mahkemeye aittir.
e) Bölge adliye mahkemesi ceza dairelerinin kararları ile Yargıtay ceza dairelerinin esas mahkeme olarak baktıkları davalarda verdikleri kararlara yapılan itirazlarda; üyenin kararını görevli olduğu dairenin başkanı, daire başkanı ile ceza dairesinin kararını numara itibarıyla izleyen ceza dairesi; son numaralı daire söz konusu ise birinci ceza dairesi inceler.”
47 II. Koşullu Salıverilme Dönemi