C. Koşullu salıverilmeden önce hükümlülerin ıslah edilmeleri ve eğitilmeleri
2. Eğitim
81
Centel, Nur / Zafer, Hamide / Çakmut, Özlem, Türk Ceza Hukukuna Giriş, İstanbul: Beta Basım, Sekizinci Bası, 2014, s.691-692.
22
3. Hükümlünün davranışları, sosyal uyumu ve sorumluluk bilincindeki gelişme hakkında üçer aylık sürelerle rapor düzenleyerek hâkime verir.” şeklindedir.
D. Denetimli Serbestlik Tedbiri Uygulanarak Cezanın İnfazı
Denetimli serbestlik ceza infaz usulü, 6291 sayılı82 Ceza ve Güvenlik
Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun ile Denetimli Serbestlik ve Yardım Merkezleri ile Koruma Kurulları Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’la Türk hukukuna girmiştir. Bu infaz usulü, Türk hukuku açısından yeni olmasına rağmen uygulamada
oldukça fazla karşımıza çıkmaktadır.83
CvGTİHK’e eklenen 105/A maddesiyle birlikte denetimli serbestlik sistemi
kendi başına bir ceza infaz usulü olarak uygulanabilmektedir.84 Konunun daha iyi
anlaşılması açısından eklenen 105/A. maddeye aşağıda yer verilmiştir.
“(1) Hükümlülerin dış dünyaya uyumlarını sağlamak, aileleriyle bağlarını sürdürmelerini ve güçlendirmelerini temin etmek amacıyla;
a) Açık ceza infaz kurumunda cezasının son altı ayını kesintisiz olarak geçiren,
b Çocuk eğitimevinde toplam cezasının beşte birini tamamlayan, koşullu salıverilmesine bir yıl veya daha az süre kalan iyi hâlli hükümlülerin talebi hâlinde, cezalarının koşullu salıverilme tarihine kadar olan kısmının denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle infazına, ceza infaz kurumu idaresince hükümlü hakkında hazırlanan değerlendirme raporu dikkate alınarak, infaz hâkimi tarafından karar verilebilir.
(2) Açık ceza infaz kurumuna ayrılma şartları oluşmasına karşın, iradesi dışındaki bir nedenle açık ceza infaz kurumuna ayrılamayan veya bu nedenle kapalı ceza infaz kurumuna geri gönderilen iyi hâlli hükümlüler, açık ceza infaz kurumuna ayrılma şartlarının oluşmasından itibaren en az altı aylık sürenin geçmiş olması durumunda,
82
RG. 11.04.2015, Sayı: 28261.
83
Turhan, Faruk ve Altıkat, Abdurrahim, “Yeni Bir Ceza İnfaz Usulü Olarak Denetimli Serbestlik ve Bu Usulden Yararlanma Şartları”, Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:2, Sayı:2, 2012, s. 3-4.
84
Turhan ve Altıkat, Yeni Bir Ceza İnfaz Usulü Olarak Denetimli Serbestlik ve Bu Usulden Yararlanma Şartları, 2012, s. 17.
23
diğer şartları da taşımaları hâlinde, birinci fıkrada düzenlenen infaz usulünden yararlanabilirler.
(3) Yukarıdaki fıkralarda düzenlenen infaz usulünden;
a) Sıfır-altı yaş grubunda çocuğu bulunan ve koşullu salıverilmesine iki yıl veya daha az süre kalan kadın hükümlüler,
b) Maruz kaldıkları ağır bir hastalık, sakatlık veya kocama nedeniyle hayatlarını yalnız idame ettiremeyen ve koşullu salıverilmesine üç yıl veya daha az süre kalan hükümlüler, diğer şartları da taşımaları hâlinde yararlanabilirler. Ağır hastalık, sakatlık veya kocama hâli, Adlî Tıp Kurumundan alınan veya Adalet Bakanlığınca belirlenen tam teşekküllü hastanelerin sağlık kurullarınca düzenlenip Adlî Tıp Kurumunca onaylanan bir raporla belgelendirilmelidir.
(4) Adli para cezasının ödenmemesi nedeniyle, cezası hapse çevrilen hükümlülerin yukarıdaki fıkralardaki infaz usulünden yararlanmalarında, hak ederek tahliye tarihi esas alınır.
(5) Denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle cezasının infazına karar verilen hükümlünün, koşullu salıverilme tarihine kadar;
a) Kamuya yararlı bir işte ücretsiz olarak çalıştırılması,
b) Bir konut veya bölgede denetim ve gözetim altında bulundurulması, c) Belirlenen yer veya bölgelere gitmemesi,
d) Belirlenen programlara katılması, yükümlülüklerinden bir veya birden fazlasına tabi tutulmasına, denetimli serbestlik müdürlüğünce karar verilir. Hükümlünün risk ve ihtiyaçları dikkate alınarak yükümlülükleri değiştirilebilir.
(6) Hükümlünün;
a) Ceza infaz kurumundan ayrıldıktan sonra, talebinde belirttiği denetimli serbestlik müdürlüğüne üç gün içinde müracaat etmemesi,
24
b) Hakkında belirlenen yükümlülüklere, denetimli serbestlik müdürlüğünün hazırladığı denetim ve iyileştirme programına, denetimli serbestlik görevlilerinin bu kapsamdaki uyarı ve önerileriyle hakkında hazırlanan denetim planına uymamakta ısrar etmesi, c) Ceza infaz kurumuna geri dönmek istemesi, hâlinde, denetimli serbestlik müdürlüğünün talebi üzerine, koşullu salıverilme tarihine kadar olan cezasının infazı için kapalı ceza infaz kurumuna gönderilmesine, infaz hâkimi tarafından karar verilir. (7) Hükümlü hakkında;
a) İşlediği iddia olunan başka bir suçtan dolayı 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 100 üncü maddesinde sayılan nedenlerle tutuklama kararı verilmesi,
b) Denetimli serbestlik tedbiri uygulanmaya başlanmasından önce işlediği iddia olunan ve cezasının üst sınırı yedi yıldan az olmayan bir suçtan dolayı soruşturma veya kovuşturmaya devam edilmesi,
c) Denetimli serbestlik tedbiri uygulanmaya başlandıktan sonra işlediği iddia olunan ve cezasının alt sınırı bir yıl veya daha fazla olan kasıtlı bir suçtan dolayı soruşturma veya kovuşturma başlatılması, hâlinde, denetimli serbestlik müdürlüğünün talebi üzerine, infaz hâkimi tarafından, hükümlünün kapalı ceza infaz kurumuna gönderilmesine karar verilir. Hükümlü hakkında soruşturma sonucunda kovuşturmaya yer olmadığı veya kovuşturma sonucunda beraat, ceza verilmesine yer olmadığı, davanın reddi veya düşme kararı verilmesi hâlinde, hükümlünün cezasının infazına denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak devam olunmasına infaz hâkimi tarafından karar verilir.
(8) Denetimli serbestlik müdürlüğüne müracaat etmesi gereken sürenin bitiminden itibaren iki gün geçmiş olmasına karşın müracaat etmeyenler ile kapalı ceza infaz kurumuna iade kararı verilmesine rağmen iki gün içinde en yakın Cumhuriyet başsavcılığına teslim olmayan hükümlüler hakkında, 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 292 nci ve 293 üncü maddelerinde yazılı hükümler uygulanır.
(9) Yükümlülüklerin gereklerine ve denetim planına uygun davranan hükümlünün koşullu salıverilmesi hakkında denetimli serbestlik müdürlüğü tarafından hazırlanan gerekçeli rapor, 107 nci ve 108 inci maddeler uyarınca işlem yapılmak üzere ilgili mahkemeye gönderilir.
25
(10) Denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezaların infazına ilişkin esas ve usuller yönetmelikle düzenlenir.”
VIII. Koşullu Salıverilmenin Şartları
Bir mahkûmun koşullu salıverilebilmesi için bazı şartların bulunması gerekmektedir. Aksi takdirde, bir mahkûmun hiçbir koşul olmadan salıverilmesi cezanın verilmesinin amacına hizmet etmeyip sadece cezaevindeki kişi sayısını azaltmak demektir. Bu durumun ne toplum ne de mahkûm için bir faydası olmadığı gibi, infazın devamı olan koşullu salıverilmenin hukuki niteliğine de ters düşecektir. 5275 sayılı CvGTİHK da göre koşullu salıverilme kurumuyla ilgili:
Madde 107/1’de, “koşullu salıverilmeden yararlanmak için mahkûmun kurumdaki infaz süresini iyi halli olarak geçirmesi gerekir.”,
Madde 107/2’de “Ağırlaştırılmış müebbet ağır hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar otuz yılını, müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar yirmi dört yılını, diğer süreli hapis cezalarına mahkûm olanlar cezalarının 2/3’ünü infaz kurumunda çektikleri takdirde koşullu salıverilmeden yararlanabilirler.”,
Madde 107/13-b’de “Yükümlülüklerine aykırı davranması hâlinde…” düzenlemeleri bulunmaktadır. Bu düzenlemelere göre koşullu salıverilme şartlarını üç başlık altında incelemek doğru olacaktır.85 Bunlar:
I. Suça ve cezaya ilişkin şartlar
II. Hükümlüye ilişkin şartlar
III. Şahsi hakların tazminatına ilişkin şartlar.
A. Suça ve cezaya ilişkin şartlar
Koşullu salıverilme kurumu sadece hapis cezası söz konusu olduğunda geçerli olmaktadır. Yani mahkûm belirli bir süre cezasını cezaevinde infaz ettikten sonra koşullu salıverilmeden faydalanmaktadır. Yani infaz kanununda cezaevinde çekilmesi
85
26
gereken kısım için belirli süreler açıklanmıştır; “Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar otuz yılını, müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar yirmi dört yılını, diğer süreli hapis cezalarına mahkûm edilmiş olanlar cezalarının 3/2’sini infaz kurumunda çektikleri takdirde koşullu salıverilmeden yararlanabilirler.” (CvGTİHK m. 107/2)
Ayrıca bir mahkûm ne kadar suç işlemişse veya ne kadar süreyle hapis cezasına mahkûm edilmişse de koşullu salıverilmeden yararlanmaya ilişkin ümitleri canlı
tutulmalıdır.86 Bu sebeple şu düzenleme yapılmıştır:
“Koşullu salıverilme için infaz kurumunda geçirilmesi gereken süre;
a. Birden fazla ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına veya ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile müebbet hapis cezasına mahkûmiyet halinde otuz altı,
b. Birden fazla müebbet hapis cezasına mahkûmiyet halinde otuz,
c. Bir ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkûmiyet halinde en fazla otuz altı,
d. Bir müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkûmiyet halinde en fazla otuz,
e. Birden fazla süreli hapis cezasına mahkûmiyet halinde en fazla yirmi sekiz yıldır.” (CvGTİHK m. 107/3)
TCK bir suçun tekrarlanmasını, cezanın arttırılmasını gerektiren bir neden olarak
görmemiş ve bu konuyla ilgili aşağıdaki madde kabul edilmiştir:87
“Tekerrür halinde işlenen suçtan dolayı mahkûm olunan;
a. Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasının otuz dokuz yılının, b. Müebbet hapis cezasının otuz üç yılının,
c. Süreli hapis cezasının dörtte üçünün,
infaz kurumunda iyi halli olarak çekilmesi durumunda, koşullu salıverilmeden yararlanılabilir.” (CvGTİHK m. 107/1)
86
Özgenç, Türk Ceza Hukuku: Genel Hükümler, 2008, s. 627.
87
27
Bir mahkûmun hapis cezasının süresi ne olursa olsun kural olarak koşullu salıverilmeden yararlanma hakkı bulunmaktadır. Ancak infaz kanununda bazı istisnalara yer verilmiştir.88 Bu istisnalar başka bir başlık altında ayrıntısıyla incelenecektir.
Hukukumuzda kısa süreli özgürlüğü bağlayıcı cezalar bakımından koşullu salıverilme mümkündür; fakat hükümlünün asgari bir süreyi cezaevinde geçirmiş olması
şartı bulunmaktadır.89 Bu konuyla ilgili olarak Yargıtay Ceza Genel Kurulunun
10.05.1976 tarihinde aldığı 182/227 sayılı kararı şöyledir; “647 sayılı yasanın 19. maddesinde, “muvakkat hürriyeti bağlayıcı cezalarda, hükümlülük süresinin (…) çekmiş olup da tüzüğe göre iyi halli hükümlü niteliğinde bulunanlar, talepleri olmasa dahi, şartla salıverilirler” hükmü kesin şekilde yer almış olup, yasada üç günden aşağı hürriyeti bağlayıcı bir cezaya mahkûm olanların, şartla salıverilme hakkından yararlanamayacaklarına dair kısıtlayıcı bir hüküm yoktur. Ayrıca iki günlük hafif hapis cezasının infazında; sanık lehine hareketle iki günün üçte ikisinin bir gün olarak kabulü ile cezanın bir gününün çektirilmesi suretiyle yapılan infaz işleminin 647 sayılı yasanın 19. maddesine aykırı bir yönü olmadığı gibi, TCK.nun 30. Maddesinin ikinci fıkrasında yer alan “muvakkat cezalar için bir günün küsuru hesaba katılmaz” hükmünün, şartla salıverilmede; gün saatlere bölünmeyerek, cezadan sanık lehine bir tam gün indirilmek suretiyle bu kurala uygun biçimde bir uygulama yapılmış olması karşısında da sözü edilen yasanın 30. maddesine de ters düşen bir tarafı yoktur ” denmiştir.90
Koşullu salıverilmenin kısa süreli özgürlüğü kısıtlayıcı hapis cezaları için uygulanması ve salıverilme için asgari bir sürenin olmayışı bu kurumun amacına ters düşebilmektedir. Örneğin, 193. Askeri Yargıtay Daireler Kurulu’nun 22.12.1999 tarihinde aldığı 699/698 sayılı kararında; “… Hükümlü hakkında beş gün hapis cezası tayin edilmiştir. Hükümlünün 28.09.1996 ile 01.10.1996 tarihleri arasında nezarette geçirdiği süre üç gündür. Bu süre, Cezaların İnfazı Hakkındaki Kanunun 19/1. Maddesindeki 1/2, 19/2. maddesindeki 2/3 oranındaki süreden fazla, ¾ oranındaki süreye eşit miktardadır. Hükümlü hakkındaki iyi halli olduğuna dair gerekçeli mütalaanın düzenlenmesi için cezaevine alınması, CİK.nun 19. maddesinde düzenlenen şartla salıverme kriterlerinden uzaklaşmasına, infaz kanununda belirtilen infaz sistemine ve mantığına ters düşerek hükümlünün mağduriyetine meydan verecektir.
88
Özgenç, Türk Ceza Hukuku: Genel Hükümler, 2008, s. 627-630.
89
Demirbaş, Ceza Hukuku: Genel Hükümler,2011, s. 663; Yenidünya, Mukayeseli Hukukta ve Türk
Hukukunda Şartla Salıverme, 2002, s. 112-113.
90
28
CİK.nun 19/2. Maddesinde cezaevinden firar, firara teşebbüs ve cezaevi idaresine karşı ayaklanmadan mahkum olan, dört defa hücre hapsi cezası almış olanların hükümlülük süresinin 2/3’ünü çekmiş olmaları halinde bile, şartla salıverilmeden faydalanacaklarını amir olduğundan, hükümlünün de nezarette geçirdiği süre içinde iyi halli olmadığını gösteren bir davranışı olduğunu yönünde bir delil, emare hatta iddia olmadığından, iyi halli olmayanlara uygulanan madde (CİK.nun 19/2) uygulansa dahi, bu süreden fazlasını da nezarette geçirmiş bulunduğundan, bu haliyle hükümlünün CİK.nun 19. maddesinden istifade ettirilmesi gerekirken yazılı şekilde şartla salıverme kararının reddedilmesi kanuna aykırı görülmüş ve askeri savcının itirazına atfen mahkemece kurulan hükmün kaldırılması gerekmiştir” denmiştir. CİK’in 19. maddesindeki 2. ve 3. fıkralarda hükümlünün koşullu salıverilmesi için iyi halli olma koşulu aranmaktadır; bu sebeple Askeri Yargıtay Daireler Kurulu’nun aldığı karar doğru bulunmamaktadır. Nitekim çok kısa bir sürede mahkûmun iyi hal gösterip uslandığı anlaşılmaz. Dolayısıyla iki veya üç günlük gibi kısa süreli hapis cezalarında
koşullu salıverilmenin uygulanması yerinde değildir.91
Bazı hukuk sistemlerinde mahkûm için hükmedilen özgürlüğü bağlayıcı sınırlamalar olduğu gibi, koşullu salıverilmenin uygulanması için asgari süreler öngörülmektedir. Örneğin Alman Ceza Kanunu’nun 57. maddesinin 2. fıkrasına göre mahkûmun cezasının yarısını çekmesi (en az altı aylık kısmın infaz edilmesi gerekmektedir) ve bazı özel şartların gerçekleşmesiyle koşullu salıverilme kararı alınabilir. Avusturya’da asgari süre 3 ay (CK m. 46), Hollanda’da ise bu süre 9 aydır
(CK m. 15/1).92
Polonya’da 6 ay (CK m. 46) eğer mükerrir93 ise 1 yıl, Yunanistan’da 1 yıl (1950
CK m. 105), Rusya’da 6 ay (1996 CK m. 76/4) gibi askeri süreler öngörülmüştür.94
Müebbet hapis cezasında ise asgari süreler değişmektedir. İtalya’da asgari süre 26 yıl infaz süresinden sonra koşullu salıverilirler. İtalya, Avrupa’da en uzun asgari süreyi öngören devlettir. Almanya, İsviçre, Fransa ve Avustralya’da asgari süre 15
91
Yenidünya, Mukayeseli Hukukta ve Türk Hukukunda Şartla Salıverme, 2002, s. 114-115.
92
Demirbaş, Ceza Hukuku: Genel Hükümler,2011, s. 663.
93
Tekrarlanmış, yinelenmiş anlamına gelmektedir. Bilgi için bkz. http://www.tdk.gov.tr.
94
29
yılken; Japonya ve Belçika’da 10 yıl söz konusu olmaktadır. Ancak hukukumuzda
böyle bir asgari süre koşulu aranmamaktadır. 95
1. Koşullu salıverilme süresinin hesaplanması
Koşullu salıverilme süresi, 5275 sayılı CvGTİHK’nın İkinci Bölüm “Koşullu Salıverilme, Mükerrirlere Özgü İnfaz Rejimi ve Denetimli Serbestlik Tedbiri” başlığı altında açıklanmıştır.
a) Genel suçlara ilişkin hapis cezalarında koşullu salıverilme süreleri Tek hapis cezası olması halinde (CvGTİHK m. 110/2);
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar 30 yıl, Müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar 24 yıl,
Diğer süreli hapis cezalarına mahkûm edilmiş olanlar ise 2/3
Birden fazla hapis cezasın olması halinde (CvGTİHK m. 110/3);
Birden fazla ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına veya ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile müebbet hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde 36 yıl,
Birden fazla müebbet hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde 30 yıl,
Bir ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla 36 yıl,
Bir müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla 30 yıl,
Birden fazla süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla 28 yıldır.
Bu sürelerin hesaplanmasını örneklerle açıklamak gerekirse: Bir ağırlaştırılmış müebbet hapis ve 3 yıl hapis cezası olan bir mahkûm için koşullu salıverilme süresi;
- Ağırlaştırılmış müebbet hapis için 30 yıl
- 3 yıl hapis cezası için 2/3’ü 2 yıl
95
Dönmezer / Erman, Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku, 1985, s. 90; Demirbaş, Ceza Hukuku: Genel
30 +
Toplam 32 yıl
Toplam süre üst sınır olan 36 yıla ulaşmadığı için koşullu salıverilme süresi 32 yıl olacaktır. Ayrıca hak ederek koşullu salıverilme tarihi de (32/2=16, 32+16=48) 48 yıldır.
Bir mahkûmun 2 yıl hapis, 24 yıl hapis ve 22 yıl hapis cezası bulunuyorsa;
2+24+22= 48 yıl olmaktadır.
48*(2/3)= 32 yıl olarak koşullu salıverilme süresi bulunacaktır. Ancak bu süre
28 yılı geçemeyeceğinden koşullu salıverilme süresi 28 yıl olarak uygulanacaktır.96
b) Örgütsel suçlara ilişkin hapis cezalarında koşullu salıverilme süreleri Bir hapis cezası olması halinde (CvGTİHK m. 110/4);
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar için 36 yıl, Müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar için 30 yıl,
Süreli hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar için 3/4 yıldır. Birden fazla hapis cezası olması halinde (CvGTİHK m. 110/4);
Birden fazla ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına veya ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile müebbet hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde 40 yıl,
Birden fazla müebbet hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde 34 yıl,
Bir ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla 40 yıl,
Bir müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla 34 yıl,
Birden fazla süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla 32 yıldır.
96
Daha fazla örnek için bkz. Sağıroğlu, Koşullu Salıverilme, Mükerrirlik, Özel İnfaz Usülleri Ve
31
c) Mükerrirlere ilişkin hapis cezalarında koşullu salıverilme süreleri Birinci defa tekerrür halinde (CvGTİHK m. 108/1);
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası için 39 yıl, Müebbet hapis cezası için 33 yıl,
Süreli hapiste ise cezanın 3/4 yıldır.
İkinci defa tekerrür hükümlerinin uygulanmasında koşullu salıverilme kararı alınmaz (CvGTİHK m. 108/2).
Çocukların 15 yaşını dolduruncaya kadar cezaevi kurumunda geçirdiği bir gün, iki gün olarak dikkate alınarak koşullu salıverilme süresi hesaplanır (CvGTİHK m. 107/5).
18.06.2014 tarihinde kabul edilen 6545 sayılı yasanın 82. maddesine göre:
“5275 sayılı Kanunun 108 inci maddesinin başlığında yer alan “Mükerrirlere” ibaresinden sonra gelmek üzere “ve bazı suç faillerine” ibaresi ve aynı maddeye aşağıdaki fıkralar eklenmiştir.
“(7) Cezanın infazı tamamlandıktan sonra devam eden denetim süresi içinde, bu madde hükümlerine göre kendilerine yüklenen yükümlülüklere ve yasaklara aykırı hareket eden mükerrirler, infaz hâkimi kararı ile disiplin hapsine tabi tutulur. Disiplin hapsinin süresi on beş günden az ve üç aydan fazla olamaz.
(8) Çocuğa karşı işlenen bir suçtan dolayı ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına veya müebbet hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde birinci fıkradaki koşullu salıverilme süreleri uygulanır.
(9) Birinci fıkradaki koşullu salıverme süreleri, 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 102 nci maddesinin ikinci fıkrasında tanımlanan cinsel saldırı suçundan, 103 üncü maddesinde tanımlanan çocukların cinsel istismarı suçundan, 104 üncü maddesinin ikinci ve üçüncü fıkrasında tanımlanan reşit olmayanla cinsel ilişki suçundan, 188 inci maddesinde tanımlanan uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçundan dolayı hapis cezasına mahkûm olanlar hakkında da uygulanır. 188 inci madde hariç olmak üzere bu suçlardan dolayı hapis cezasına mahkûm olanlar hakkında, cezanın infazı sırasında ve koşullu salıverildikleri takdirde denetim süresi
32
içinde, aşağıdaki tedavi veya yükümlülüklerden bir veya birkaçına infaz hâkimi tarafından karar verilir:
a) Tıbbi tedaviye tabi tutulmak
b) Tedavi amaçlı programlara katılmak
c) Suçun mağdurunun oturduğu ve çalıştığı yerleşim bölgesinde ikamet etmekten yasaklanmak
d) Mağdurun bulunduğu yerlere yaklaşmaktan yasaklanmak
e) Çocuklarla bir arada olmayı gerektiren bir ortamda çalışmaktan yasaklanmak
f) Çocuklar hakkında bakım ve gözetim yükümlülüğünü gerektiren faaliyet icra etmekten yasaklanmak
(10) Dokuzuncu fıkra hükümleri çocuklar hakkında uygulanmaz.
(11) Bu maddenin dokuzuncu fıkrasının uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar, Sağlık Bakanlığının görüşü alınmak suretiyle Adalet Bakanlığı tarafından hazırlanan yönetmelikle düzenlenir.” denilmiştir.
Bu maddeye göre; çocuğa97 karşı işlenen bir suçtan dolayı verilmiş
ağırlaştırılmış müebbet hapis veya müebbet hapis cezası, cinsel suçlarda98 ve
uyuşturucu madde üretimi ve ticaretinden dolayı verilen hapis cezasının infazında 5275 sayılı CvGTİHK’in 108. maddesinin 1. fıkrasında belirtilen birinci defa mükerrir olan hükümlüler için uygulanan koşullu salıverilme sürelerinin geçerli olacağı belirtilmiştir. Bu süreler; ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası için otuz dokuz yıl, müebbet hapis cezası için otuz üç yıl ve süreli hapse mahkûm olanlar için ise bu süre cezanın dörtte üçüdür (CvGTİHK m. 108/1).
Ayrıca CvGTİHK’in 108. maddesine eklenen 8. ve 9. fıkraları 28.06.2014 tarihinden sonra işlenen suçların infazı için verilen hapis cezalarında uygulanacaktır.99
97
5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu’nun 3. Maddesinin 1/a fıkrasına göre; “Çocuk: Daha erken yaşta ergin olsa bile, on sekiz yaşını doldurmamış kişi…” tanımı yapılmıştır.
98
Söz konusu infaz, cinsel suçların 5237 sayılı TCK ‘nın 102/2, 103 ve 104/(2,3). maddelerinde açıklanan durumlar için geçerlidir.
99
33 B. Hükümlüye ilişkin şartlar
Koşullu salıverilme için en temel koşul mahkûmun infaz dönemini iyi halli geçirmesidir. Bu sebeple, mahkûmun iyi hal gösterip göstermediği yakından gözlenerek titizlikle verilmesi gereken bir karardır. Örneğin Bentham’ın denetim evi modelinde, her mahkûm tek tek izlenerek iyi halli olup olmadığı kararı alınır. 100 Ayrıca iyi halin belirlenmesinde mahkûmun işlediği suç göz önüne alınmadan sadece cezaevinde kaldığı
sürede gösterdiği uyum ve uslanma söz konusu olmalıdır.101 Örneğin, Yargıtay’ın 1967
yılında 1824/1938 sayılı kararında zina suçu işleyen bir mahkûmun cezasının 3’te 2’sini