Tarımsal Mekanizasyon

Tarımsal faaliyetlerin tekniğine uygun olarak zamanında yapılması ve işgücü verimliliğinin artırılmasında tarım alet ve makinaları büyük önem taşımaktadır. Türkiye’de uygulanan tarım politikalarının sürekli ürün artışını hedeflemesi açısından, mekanizasyon hem iş gücü tasarrufu hem de daha geniş alanların işlenebilir hale gelmesi açısından sürekli olarak desteklenmiştir. Mekanizasyon önce büyük işletmelerin bulunduğu yerlerde başlamış ve 1960’lardan sonra hızla yayılmıştır. Bu gelişme sonucu traktör başına tarım alanı 1950 yılında 965 hektar iken 2000 yılında 28.3 hektara düşmüştür.

Son iki yüz yılda dünya nüfusu altı kattan fazla artarken, insanoğlunun gıda ihtiyacını karşılayan tarımsal üretimde en muhafazakar tahminle on kattan fazla artış yaşanmış ve üretimdeki bu artış sadece artan nüfusun beslenme ihtiyacını karşılamakla kalmayarak nüfusun beslenme standartlarında da önemli artış yaşanması sonucunu doğurmuştur. Son FAO verilerine göre ise bugün dünyada dengesiz dağılım nedeni ile halen dünya nüfusunun %10- 15’i yetersiz beslenme ve açlıkla mücadele ederken, kişi başına düşen günlük ortalama gıda tüketimi 2800 kalori ile yeterli beslenme için gereken miktarın üzerindedir.205 Yirminci yüzyıl başlarından itibaren genetik biliminde meydana gelen gelişmelerin bitki ve hayvan ıslahında yaygın olarak kullanılması, yüksek verimli bitki çeşitleri ve hayvan ırklarının geliştirilmesine olanak sağlamıştır.

Bunun yanında, tarımda mekanizasyonun gelişmesi, kimyasal gübre kullanımının yaygınlaşması, hastalık ve zararlıların neden olduğu kayıpların kimyasal mücadele ilaçları ile önlenmesi ya da en az düzeye indirilmesi ve bitkisel üretimde sulama sistemlerinin yaygınlaştırılması, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra bitkisel ve hayvansal üretimde % 100’ü asan artışlara yol açmış, bunun sonucu

205

Giovanni Federico, “Why are we all Alive? The Growth of Agriculture Productivity and its Causes, 1800-2000”,http://www.iue.it/HEC/People/Faculty/Profiles/federico/gfederico-ultimatecauses. pdf, ( Erişim Tarihi 13 Mayıs 2008.)

özellikle gelişmiş ülkelerde üretim fazlası oluşmuştur.206 Yirminci yüzyılda tarım alanında yaşanan bu gelişmeler, tarımsal üretimin niceliği ve niteliği üzerinde belirleyici kısıtlar getiren doğal koşulların mevcut olmasının yanında, tarımsal üretimde uygun girdiler ve teknikler kullanıldığında bu kısıtların sınırlı olsa da aşılabildiğini ve üretim miktarının artırılabildiğini ortaya koymuştur. 207

Ayrıca tarımsal üretimde makineleşme ile birlikte artan teknoloji kullanımının getirdiği kolaylıkla işlenen tarım alanları genişlerken, tarımsal işletmelerin üretim çeşidi ve sekli değişmekte, işletmede uzmanlaşma başlamakta, verim ve gelir artışı sağlanmaktadır.208

Türkiye’de de özellikle 1950’li yıllarda Marshall Yardımlarının da katkısıyla tarımda hızlı mekanizasyon sürecine girilmiş ve bu alanda önemli mesafe kat edilmiştir. Bunun sonucunda 1948 yılında toplam 1.750 civarında olan traktör sayısı hızla artarak 1952 yılında 31.415’e çıkmıştır. Daha sonraki dönemde ise traktör sayısındaki artış hızı düşmekle beraber, artış devam etmiş ve 2004 yılında bir milyonu aşmıştır.

206

Selim Çetiner, “Tarımsal Biyoteknoloji ve Gıda Güvencesi: Sorunlar ve Öneriler”, Modern Biyoteknoloji, Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar ve Gıda Güvenliği Konferansı,

http://www.gdf.org.tr/dosyarapor/gdokonferans.pdf, ( Erişim Tarihi 24 Ocak 2007.)

207

Milli Prodüktivite Merkezi (MPM), Tarımda Dogrudan Gelir Destegi ve Verimlilik, Ankara, MPM Yayınları, 2002, s.56.

208

Zeynep Dernek, Tarım Ekonomisi ve İşletmeciliği, Isparta, Süleyman Demirel Üniversitesi Yayını, 2005, s.38.

Tablo .21. Yıllar İtibarıyla Traktör, Biçerdöver ve Karasaban Kullanımı ( Adet )

Traktör Biçerdöver Karasaban

1952 31 415 3 222 1 981 550 1962 43 747 6 072 2 087 025 1980 436 269 13 667 953 292 1990 692 454 11 741 500 834 2000 941 835 12 578 152 744 2001 948 416 12 053 146 768 2002 970 083 11 539 129 169 2003 997 620 11 721 125 335 2004 1 009 065 11 519 110 486 2005 1 022 365 11 811 103 578 2006 1 037 383 12 359 91 213 2007 1 056 128 12 775 X

Kaynak: TÜİK,“ 2008 İstatistik Yıllığı 1923”, http://www.tuik.gov.tr/yillik/Ist_ gostergeler.pdf, (

Erişim Tarihi 05.09. 2009.)

Türk tarımında kullanılan traktör sayısı bir milyonu aşsa da, bin hektar başına düşen traktör sayısına göre bir karşılaştırma yapıldığında Türkiye’nin halen çok gerilerde olduğu görülmektedir. İşlenen bin hektar tarım alanı başına düşen traktör sayısı Türkiye’de 45 iken, bu rakam Hollanda’da 192, İtalya’da 132, AB ülkelerinde ise ortalama 83’tür. AB ülkelerinde tarım işletmesi başına bir traktör düşerken, Türkiye’de dört işletmeye bir traktör düşmektedir.209

1994–2003 döneminde traktör sayısındaki artışa paralel olarak kulaklı traktör pulluğu da %25 oranında artarak 930.943’e çıkmış, karasaban kullanım oranı ise hızla düşmüştür.210 Aynı süreçte biçerdöver sayısı da önemli oranda artarak 1980 yılında 13.667 adetle zirve noktasına çıksa da, bu tarihten itibaren azalmış ve inişli çıkışlı seyrin ardından 2006 yılında 12.359 adet düzeyine gelmiştir. Fakat biçerdöver parkının yaşlı olması, biçerdöverlerin müteahhitlik sistemi içerisinde Avrupa ve Amerika ortalamalarının 3–4 katı üzerinde çalışması, her tarla ve ürüne göre ayar

209

Mehmet Ates Arsan (Nurten Erk Tosuner), “Tarıma Sadece Ziraat Yetmez Diğer Bankaların Önünü Açın”, Hürriyet Gazetesi, 19 Mart Pazartesi, 2007, s.12.

210

yapılmaması, aşırı kazanç hırsı ile hızlı sürüm gibi nedenlerle yüksek dane kaybı oluşmaktadır.211

Tarım sektöründe mekanizasyonu sadece traktör, biçerdöver veya selektör sayısına göre değerlendirmek sektördeki mekanizasyon düzeyi ile ilgili önemli fikir vermekle birlikte verimli tarımsal yapının oluşumu hakkında yeterli bilgi içermemektedir. Esas olan birim toprak başına üretim ve verimliliği artırmak olduğuna göre ürünün ekilip hasat edilmesine kadar geçen süre içerisinde tohumlama, sulama, gübre kullanımı, hastalık ve zararlılarla mücadele, enerji kullanımı gibi mekanizasyonun başarısını etkileyen diğer girdilerin de dikkate almak gerekir.212

Ülkemizde 1975 yılında 243.066 adet olan traktör sayısı, montaj sanayindeki gelişmeler sonucu 1999 yılında 924.471 adede ulaşmıştır. 2007 sonu itibariyle traktör sayısı 1056128 adet seviyesine gelmiştir. 100 hektar işlenen araziye 1975 yılında 0.9 adet traktör düşerken, bu miktar 1999 yılında 3.9'a ulaşmıştır. Ancak ulaşılan bu düzey AB ülkelerinin çok gerisinde kalmaktadır. Nitekim Tablo 14’te izlenebileceği gibi, 100 hektar işlenen araziye Avusturya'da 25.2 adet, İtalya'da 19.9 adet, Hollanda'da 16.4 adet traktör düşmektedir. 213

4.3.3.3. Sulama

Sulama alanlarını incelediğimizde, 77.8 milyon hektar olan Türkiye yüzölçümünün 16.7 milyon hektarı topoğrafik yönden, 12.5 milyon hektarı toprak özellikleri yönünden, 8.5 milyon hektarı ise ekonomik yönden sulamaya uygundur. Bununla beraber 1980 yılında 2.672.817 hektar olan sulanan alanlar, 1999 yılında 4.747.000 hektara yükselmiştir. Sulanan alanların tarım alanları içindeki payı 1980 yılında % 9.5 iken sürekli artarak 1999 yılında % 17.8'e yükselmiştir. Oysa AB

211 A.e., s.407. 212 Tuna, a.g.e., s.93. 213 Orhan,s.25

ülkelerinde sulanan alanların tarım alanları içerisindeki payı Hollanda'da % 59.5, Yunanistan'da % 37.2 ve Portekiz'de % 24.0'dır.

Sulama açısından Ülkemiz AB’ye oranla daha geride kalmaktadır.214 Tarımda verimliliği ve üretkenliği etkileyen en önemli faktörlerden biri ise kuşkusuz sulanan alanların artırılması ve etkin sulama sisteminin oluşturulmasıdır. Fakat Türkiye’nin toplam tarım alanlarının sadece yaklaşık 8,5 milyon hektarı teknik ve ekonomik olarak sulanabilir niteliktedir. Türkiye’de 2003 yılı verilerine göre %57’si DSİ tarafından olmak üzere teknik ve ekonomik olarak sulanabilir toplam tarım arazilerinin yaklaşık %58’ini oluşturan brüt 4,9 milyon hektar, net 4,4 milyon hektar alan sulamaya açılmıştır. Kamu kuruluşlarınca sulamaya açılan alanların %87’si yerüstü, %13’ü ise yeraltı su kaynaklarıyla sulanmaktadır.

4.4. BİTKİSEL ve HAYVANSAL ÜRÜNLERİN ÜRETİM