Tarımsal Faaliyetlerden Elde Edilen Gelirler

Ekonomisi tarıma dayanan toplumların temel besin kaynakları arasında en önemlisi hububat ürünleridir. Hububat temel besin kaynağı olması yanında askeri ve

stratejik öneme de sahiptir. Devletin en önemli mali kaynağını teşkil etmektedir143_.

Devlet, hem halkın hem de sefer zamanında kalabalık ordularının iaşesi144 için buğday,

atların yiyeceği için de arpa ve samana şiddetle ihtiyaç duymuş ve yetiştirilmesini teşvik

etmiştir145. Yine tarımsal faaliyetler halkın geçim kaynağı olması yanında devletin vergi

kaynağı oluşturması bakımından oldukça önem arz etmekte olup, klasik dönemden yıkılışına kadar bu faaliyetlerin aksamadan devamı sağlanmaya çalışılmış ve bu konuda

141 _{T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, (2004), Osmanlı’dan Günümüze Tarım ve Tarıma Hizmet Veren} Kurumların Teşkilatlanma Süreçleri, Mayıs, s.13.

142 _{Geniş bilgi için bkz. Beşkonak Nahiyesi Temettüat Defteri, (BOA.ML.VRD.TMT.d. 10537),} s.29/30/31/32/33/34/35/36.

143 _{Behset Karaca, (2002), XV. ve XVI. Yüzyıllarda Teke Sancağı, Fakülte Kitabevi, Isparta, s.242.} 144 _{Osmanlı İaşesi için bkz. Ahmet Uzun, (2005), “Osmanlı Devleti’nde Şehir Ekonomisi ve İaşe”, Türkiye} Araştırmaları Literatür Dergisi, C.3, S.6, s.211-235., (Ayrıca bkz. Ömer İşbilir, (2002), “Osmanlı Ordularının İaşe ve İkmali: I. Ahmed Devri İran Seferleri Örneği”, Türkler Ansiklopedisi (Osmanlı), Yeni Türkiye Yay., C.10, Ankara, s.151-158.

çeşitli önlemler de alınmıştır146_{. Bu ürünler aynı zamanda devletin ihraç ettiği ürünler}

arasında olması147 _{bu ürünlere olan ihtiyacı daha da artırmıştır. Çalışma sahamız olan}

Teke Sancağında buğday ve arpa hemen hemen bütün köylerde yetiştirilmektedir. Bu ürünlerden öşür adında vergi alınmakta olup, bu oran 10/1 kadardır. Karaman

Kanunnamesinde ve tahrir defterlerinde hububatın ölçüm birimi kile148 _{ve müd}149 _olarak

geçmektedir150_{. Hububat ürünlerinin yanı sıra bakliyat ve sınai ürünlerde bölgede}

yetiştirilen önemli tarım ürünleri arasındadır. Bakliyat ürünleri darı(mısır) ve mercimek; sınai ürünler ise pamuk, susam ve tütündür. Bu ürünlerden de önemli tarım gelirleri elde edilmektedir. Mısır ve mercimeğin ölçüm birimi buğday ve arpada olduğu gibi kile, sınai ürünlerde ise müd’dür. Bu ürünler Beşkonak nahiyesinin hemen hemen bütün köylerinde yetişme alanlarına sahiptir. Aşağıda bölgede yetiştirilen tarım ürünleri ve elde edilen gelir miktarları toplu olarak ele alınmıştır. Beşkonak Nahiyesine ait temettüat defteri diğer defterlerden farklı olarak tarımsal ürünlerden elde edilen gelirler ayrı ayrı değil köydeki hanelerin toplam geliri şeklinde kaydedilmiştir. Biz de bu çalışmamızda nahiyeye ait defterde olduğu gibi bir köyde tarımsal ürünlerden elde edilen gelirleri hesaplayıp aşağıda topluca gösterdik.

146 _{Ahmet Uzun, (2003), “19. Yüzyıl Osmanlı Tarımına İlişkin Çalışmalar”, Türkiyat Araştırmaları} Literatür Dergisi, C.1, S.1, s.205-218.

147 _{Ertan Gökmen, (2010), “XIX. Yüzyıl Ortalarında Alaşehir’de Tarım ve Hayvancılık”, Akademik Bakış} Dergisi, C.3, S.6, Yaz, s.213-236.

148 _{Hububat ölçeği olarak kullanılır bir tabirdir. Muhtelif nevileri vardır. İstanbul kilesi, İbrail kilesi ve saire} o kabildendir. Kilelerin miktarları da birbirlerinden farklıydı. İstanbul kilesi zahirenin cinsine göre 18-20 okka, ortalama 25 kilo, İbrail kilesi ise 70-80 okka, ortalama 100 kilo idi. Pakalın, a.g.s., s.281.

149 _{Ağırlık ölçülerinden birinin adıdır. “Lehçe-i Osmani’de” “müdre, karamut, batman nev’i” suretinde izah} olunmuştur. Yakın zamanlara kadar Midilli’de zeytin tanelerinin tartısında kullanılırdı. Pakalın, a.g.s., s.597.

150 _{Eftal Ş. Batmaz, XV-XVI. Yüzyıl Sancak Kanunnamelerine Göre Osmanlı Devleti’nde Tahıl Üretimi,} s.35-41.

Tablo 2.8: Beşkonak Nahiyesi Tarım Ürünleri ve Elde Edilen Gelirler

Köy Yetiştirilen Tarım Ürünleri Toplam

(Kuruş) Bolasin Hınta Şa’ir Darı Merc. Susm Penbe Duhan 25264 Bucak Hınta Şa’ir Darı Merc. Susm Penbe Duhan 38795 Karataş Hınta Şa’ir Darı Merc. Susm Penbe Duhan 16410 Karabük Hınta Şa’ir Darı Merc. Susm Penbe Duhan 37295 Bozyaka Hınta Şa’ir Darı Merc. Susm Penbe Duhan 14905 Tazı Hınta Şa’ir Darı Merc. Susm Penbe Duhan 10945 S.Tabi-i

Karabük

Hınta Şa’ir Darı Merc. Susm Penbe Duhan 9250 Karadut Hınta Şa’ir Darı Merc. Susm Penbe Duhan 4435

Toplam 157299

Beşkonak nahiyesinde yıllık tarımsal ürünlerden elde edilen toplam gelir 157299 kuruştur. En fazla yıllık gelire sahip olan köy 38795 kuruş gelir ile Bucak köyü, en az yıllık gelire sahip olan köy ise 4435 kuruş ile Karadut köyüdür. Bucak köyünde hane (45 hane) başına toplam ortalama yıllık gelir 862,1 kuruştur. Tahmini toplam nüfusa (225

kişi151_{) indekslendiğinde kişi başına ortalama 172,4 kuruş düşmektedir. Nahiyedeki en az}

haneye (10 hane) ve en az nüfusa (50 kişi) sahip olan Karadut köyünde hane başına ortalama 443,5 kuruş, kişi başına ise ortalama 88,7 kuruş düşmektedir. En fazla yıllık tarımsal gelire sahip olan ikinci köy 37295 kuruş gelir ile Karabük köyüdür. Karabük köyünde hane başına (84 hane) yıllık ortalama 443,9 kuruş, kişi başına (420) ise 88,7 kuruş düşmektedir.

Şekil 2.3: Beşkonak Nahiyesi Gelirlerinin Köylere Dağılımı

Şekil 2.3’teki verilere göre nahiyedeki gelirlerin %25’lik oranı Bucak köyüne aittir. Yani Bucak köyü nahiyedeki tarımsal gelirler arasında en fazla paya sahip olup gelirlerin %25’ini karşılamaktadır. Nahiyedeki en fazla tarımsal gelir oranına sahip olan diğer köy ise %24 oranla Karabük köyüdür. Bucak ile Karabük köylerinin toplam oranları %49 olup nahiyedeki tarımsal gelirlerin hemen hemen yarısını oluşturmaktadırlar. Bu iki köyden elde edilen tarımsal gelirlerin toplamı geri kalan altı köyün yaklaşık toplamı kadardır. Nahiyedeki en az tarımsal gelire sahip olan köy ise %3 oranla Karadut köyüdür. Karadut köyü nahiye içindeki toplam tarımsal gelirin sadece %3 oranlık paya sahiptir. Genel itibariyle bakıldığında nahiyedeki yerleşim yerleri arasında dengeli bir tarımsal gelir dağılımının olmadığı görülmektedir. Nahiyedeki en fazla gelire sahip olan Bucak köyü ile en az gelire sahip olan Karadut köyü arasında %22 oranında bir fark vardır. Bu farkın oluşmasında köydeki toplam hane sayısı ve tarımsal faaliyetlerle uğraşan hane sayısı etkili olmuştur. Mesela Karadut köyündeki hanelerin tamamı çiftçilikle uğraşmalarına rağmen hane sayılarının az olması nedeniyle nahiyede en az gelire sahip olan köy olmuştur152_{. Köyler arasında dengeli bir dağılım olmasa da genel itibariyle}

nahiyede yoğun bir tarımsal faaliyet yürütüldüğü görülmektedir.

152 _{Geniş bilgi için bkz. Beşkonak Nahiyesi Temettüat Defteri, (BOA.ML.VRD.TMT.d. 10537)} Bolasin 16% Bucak 25% Karataş 10% Karabük 24% Bozyaka 9% Tazı 7% S. Tabi-i Karabük 6% Karadut 3%