6. ARAŞTIRMA BULGULARI
6.1 Üreticiler İle İlgili Bulgular
6.1.4 Tarımsal destekler ve etkilerine ilişkin veriler
Tarım sektörü ekonomik, sosyal, politik ve teknik yönleriyle diğer sektörlerden farklılığı olan önemli bir sektör konumundadır. Bu nedenle ülkeler tarım sektörüne çeşitli şekillerde müdahale etmekte ve her ülke kendi önceliklerine göre farklı tarımsal destekleme politikaları uygulamaktadır. Türkiye’de tarımsal destek politikasının etkilerine ilişkin bilimsel çalışmalar oldukça yetersizdir. Bu nedenle bu çalışma, tarımsal destekleme politikası aracı olarak uygulamaya konulan hayvancılık desteklerinin hayvancılık sektörüne ve yerel ekonomiye etkilerinin değerlendirilmesine önem verebilecek sonuçların ortaya konması bakımından önem arz etmektedir.
Tarımsal destekleme politikalarının temel amacı, desteklerden yararlanan işletmelerin büyümesi ve gelişmesidir.
6.1.4.1 Desteklerden yararlanma durumu
Tarımsal üretim içinde hayvansal üretim hayvancılık faaliyetleri çeşitli tarımsal politika araçları ile desteklenmektedir. Hayvancılık desteklemeleri ile ilgili Bölüm 4’de gerekli değerlendirilmelerde bulunulduğundan dolayı konu hakkında bu bölümde detaylı bilgi verilmemiştir.
93
Tarımsal desteklemelerden yararlanma durumu Çizelge 6.15’te verilmiştir.
Çizelge 6.15 Desteklerden yararlanma durumu
Desteklerden yararlanma durumu Toplam
Evet Hayır
Gruplar
10-15 baş Sayı 39 1 40
% 97,5 2,5 100,0
16-25 baş Sayı 33 1 34
% 97,1 2,9 100,0
26 ve üzeri baş Sayı 36 - 36
% 100 - 100,0
Toplam Sayı 108 2 110
% 98,2 1,8 100,0
ᵪ2=1,011, p:0,603>0,05
Araştırmaya katılan üreticilerin 10-15 baş arasında olanların %97,5’i 16-25 baş arasında olanların %97,1’i desteklerden yararlandığını belirtmektedir. 26 ve üzeri baş hayvan sayısına sahip üreticilerin ise %100’ü desteklerden yararlandığını belirlenmiştir.
Üreticilerin desteklerden yüksek oranda yararlanmalarına rağmen gelişememesi hayvancılık desteklerinin yetersiz olmasından kaynaklanmaktadır. Üreticilerin daha fazla desteğe ihtiyaçları olduğu ve hayvancılığın yerel ekonomiye daha fazla katkı sağlaması açısından hayvancılık desteklerinin arttırılması gerektiği sonucunu ortaya çıkarmaktadır. İstatistiki açıdan gruplar arasında desteklerden yararlanma durumu açısından fark bulunmamaktadır (P>0,05).
6.1.4.2 Destekleri yeterli bulma durumu
Hayvancılık alanında verilen destekler yıllar içerisinde artmasına rağmen üreticilerin destekleri yeterli bulup bulmadıkları incelenmiş ve aşağıdaki çizelgede sunulmuştur.
94 Çizelge 6.16 Destekleri yeterli bulma durumu
Destekleri yeterli bulma durumu Toplam Evet, yeterli Hayır, yetersiz Kararsızım
Gruplar
10-15 baş Sayı 6 34 - 40
% 15,0 85,0 - 100,0
16-25 baş Sayı 6 27 1 34
% 17,6 79,4 2,9 100,0
26 ve üzeri baş Sayı 9 27 - 36
% 25,0 75,0 - 100,0
Toplam Sayı 21 88 1 110
% 19,1 80 0,9 100,0
ᵪ2=3,520, p:0,475>0,05
Araştırmaya katılan üreticilerin 10-15 baş arasında olanların %85,0’i 16-25 baş arasında olanların %79,4’ü destekleri yeterli bulmadığını belirtmektedir. 26 ve üzeri baş hayvan sayısına sahip üreticilerin ise %75,0’i destekleri yeterli bulmadığını belirtmişlerdir.
Daha az hayvan sayısına sahip üreticilerin görece hayvan sayısı fazla olan üreticilere göre destekleri daha fazla oranda yetersiz bulmaları üreticilerin desteklerden yararlanamadıklarını ve desteklerin yetersiz kaldığını göstermektedir. Bu durumun en büyük etkeni desteklerin hayvan başına verilmesi ve/veya hayvan sayısı fazla olan veya daha fazla miktarda süt üreten üreticilerin daha fazla destek almalarından kaynaklanmaktadır. İstatistiki açıdan gruplar arasında desteği yeterli bulma durumu açısından fark bulunmamaktadır (P>0,05).
6.1.4.3 Hayvancılık desteklemelerinden yararlanma süresi
Hayvancılık işletmelerinde desteklerden yaralanma süresi işletmenin yatırım yapabilmesi açısından finansal bir kaynak olarak görülmesi açısından önemlidir. Bu bağlamda üreticilerin desteklemeden yararlanma süreleri (yıl) incelenmiş ve aşağıdaki tabloda sunulmuştur.
95
Araştırmaya katılan üreticilerin 10-15 baş arasında olanların %35,0’i desteklerden 7-10 yıl ve diğer %35’i desteklerden 11 yıl ve üzeri yararlanırken, 16-25 baş arasında olanların %47,1’i desteklerden 7-10 yıl süre ile yararlandığını belirtmektedir. 26 ve üzeri baş hayvan sayısına sahip üreticilerin ise %38,2’si desteklerden 7-10 yıl ve diğer
%38,2’si desteklerden 11 yıl ve üzeri yararlandıklarını belirtmişlerdir. İstatistiki açıdan gruplar arasında desteklemeden yararlanma süresi durumu açısından fark bulunmamaktadır (P>0,05).
Çizelge 6.17 Hayvancılık desteklemelerinden yararlanma süresi
Desteklemelerden yararlanma 3süresi Toplam 6 yıl ve daha az 7-10 yıl arası 11 yıl ve daha fazla
Gruplar
10-15 baş Sayı 12 14 14 40
% 30,0 35,0 35,0 100,0
16-25 baş Sayı 9 16 9 34
% 26,5 47,1 26,5 100,0
26 ve üzeri baş Sayı 8 13 13 34
% 23,5 38,2 38,2 100,0
Toplam Sayı 29 43 38 110
% 26,9 39,8 33,3 100,0
ᵪ2=1,750; p:0,782>0,05
6.1.4.4 Hayvancılık desteklemelerinden yararlanma miktarı
Üreticilerin çoğunlukla yararlandığı hayvancılık destekleri olarak yem bitkileri, buzağı ve süt desteğinden 1 yılda aldıkları destek miktarları incelenmiştir.
İşletmelerin yararlandıkları yem bitkileri desteği tutarı incelendiğinde;
10-15 baş hayvan sayısına sahip gruptakilerin 2.228,57 ± 1.639,150 TL, 16-25 baş hayvan sayısına sahip gruptakilerin 3.797,50 ± 2.804,443 TL, 26 ve üzeri baş hayvan sayısına sahip gruptakilerin 7.847,50 ± 11.036,751 TL destekten yararlandıkları görülmektedir.
96
İşletmelerin yararlandıkları buzağı desteği tutarı incelendiğinde;
10-15 baş hayvan sayısına sahip gruptakilerin 1.636,76 ± 950,543 TL, 16-25 baş hayvan sayısına sahip gruptakilerin 2.742,19 ± 1.566,438 TL, 26 ve üzeri baş hayvan sayısına sahip gruptakilerin 5.488,24 ± 2.752,38 TL destekten yararlandıkları görülmektedir.
İşletmelerin yararlandıkları süt desteği tutarı incelendiğinde;
10-15 baş hayvan sayısına sahip gruptakilerin 1.976,32 ± 994,970 TL, 16-25 baş hayvan sayısına sahip gruptakilerin 4.216,13 ± 4.246,261 TL, 26 ve üzeri baş hayvan sayısına sahip gruptakilerin 11.051,43 ± 8.460,99 TL destekten yararlandıkları görülmektedir.
Bu konuda özet veriler bu bölümde, detaylı analizler ise “6.1.8.5 hayvancılık desteklerine ilişkin varyans analizi bulguları” bölümünde verilmiştir.
6.1.4.5 Hayvancılık desteklemelerinin yem bitkisi ekilişine etkisi
Hayvancılık desteklerinden, destek tutarı en yüksek olan destekler içeresinde yer alan yem bitkisi desteğinin, yem bitkisi eken, üreten üreticilere verilmesi sebebiyle yem bitkisi ekilişinin artması beklenen bir durumdur. Bu nokta hayvancılık destelemelerinin yem bitkileri ekilişleri ve etkileri incelenmiş ve aşağıdaki tabloda sunulmuştur.
97
Çizelge 6.18 Hayvancılık desteklemelerinin yem bitkisi ekilişine etkisi
Yem bitkisi ekiliş alanı Toplam
Azaldı Değişmedi Arttı
Gruplar
10-15 baş Sayı 3 3 27 33
% 9,1 9,1 81,8 100,0
16-25 baş Sayı 13 3 10 26
% 50,0 11,5 38,5 100,0
26 ve üzeri baş
Sayı 20 5 9 34
% 58,8 14,7 26,5 100,0
Toplam Sayı 36 11 46 93
% 38,7 11,8 49,5 100,0
ᵪ2=23,592, p:0,000<0,05
Araştırmaya katılan üreticilerin 10-15 baş arasında olanların %81,8’i, 26 ve üzeri baş hayvan sayısına sahip üreticilerin ise %58,8’i yem bitkilerine yeterli destek verilmediğinden yem bitkisi ekilişinin azaldığını belirtmişlerdir. Hayvanlardan istenilen verimin alınması, onların yemle bitkileri ile beslenmelerine bağlı bulunmaktadır. Yem bitkilerine sağlanan türlü teşviklerle beraber, Türkiye’de yem bitkileri üretiminde azda olsa artış olsa da kaliteli kaba yem açığı kapatılmış değildir. Yem bitkilerine ilişkin sorunlar iki noktada düğümlenmektedir. Birincisi yetersiz yem bitkileri üretimi, diğeri ise yem bitkileri tohumluk üretiminin yetersizliğidir. Buna karşın Aksaray ilinde yonca üretimi oldukça yaygın olup Türkiye’de %10’luk üretim payı ile ilk üç il sırasında yer almaktadır. Ayrıca Aksaray’da yem bitkisi üreten ve il dışına da pazarlayan üreticiler bulunmaktadır. Bu durum yerel ekonomiye katkıda bulunmakta ve gelir getirici bir faaliyet olarak kırsalda tutunmaya önemli bir araçtır. İstatistiki açıdan gruplar arasında fark bulunmaktadır (P<0,05).
6.1.4.6 Hayvancılık desteklemelerinin işletme üretim kapasitesine etkisi
Hayvancılık desteklerinin kapasite artışına etki etmesi beklenir. Bu noktada hayvancılık desteklemelerinin üretim kapasitesine etkileri incelenmiş ve aşağıdaki tabloda sunulmuştur.
98
Çizelge 6.19 Hayvancılık desteklemelerinin üretim kapasitesine etkisi
Üretim kapasitesi Toplam
Arttı Değişmedi Azaldı
Gruplar
10-15 baş Sayı 29 7 4 40
% 72,5 17,5 10 100,0
16-25 baş Sayı 16 11 7 34
% 47,1 32,4 20,6 100,0
26 ve üzeri baş
Sayı 18 9 9 36
% 50,0 25,0 25,0 100,0
Toplam Sayı 63 27 20 110
% 57,3 24,5 18,2 100,0
ᵪ2=6,729, p:0,151>0,05
Araştırmaya katılan üreticilerin 10-15 baş arasında olanların %72,5’i, 16-25 baş arasında olanların %47,1’i ve 26 ve üzeri baş hayvan sayısına sahip üreticilerin ise
%50,0’si hayvancılık desteklemelerinin üretim kapasitesini artırdığını belirtmişlerdir.
Elde edilen bulgular hayvancılık desteklemelerinin işletmelerin üretim kapasitelerini arttırdığını göstermektedir. Bu noktada yerel ekonomiye hayvancılığın katkısını arttırabilmek için desteklerin önemi ortaya çıkmaktadır. İşletmelerin üretim kapasitelerinin artması yerel ekonomiye katkının artması sonucunu doğuracak önemli bir faktördür. İstatistiki açıdan gruplar arasında üretim kapasite durumu açısından fark bulunmamaktadır (P>0,05).
6.1.4.7 Hayvancılık desteklemelerinin ürün satışlarına etkisi
Hayvancılık desteklemelerinin ürün satışını etkilemesi ve artırılması beklenir.
Üreticilere verilen hayvancılık desteklemelerinin ürün satışına etkileri incelenmiş ve aşağıdaki tabloda sunulmuştur.
Araştırmaya katılan üreticilerin 10-15 baş arasında olanların %90’ı, 16-25 baş arasında olanların %79,4’ü ve 26 ve üzeri baş hayvan sayısına sahip üreticilerin ise %72,2’si hayvancılık desteklemelerinin satışları artırdığını belirtmişlerdir. Elde edilen bulgular
99
hayvancılık desteklemelerinin ürün satışlarını arttırdığını göstermektedir. Bu noktada yerel ekonomiye hayvancılığın katkısını arttırabilmek için desteklerin önemi ortaya çıkmaktadır. İşletmelerin ürün satışlarının artması yerel ekonomiye hayvancılığın katkısının artması sonucunu doğuracak önemli bir faktördür. İstatistiki açıdan gruplar arasında ürün satışları durumu açısından fark bulunmamaktadır (P>0,05).
Çizelge 6.20 Hayvancılık desteklemelerinin ürün satışlarına etkisi
Ürün satışları Toplam
Arttı Değişmedi Azaldı
Gruplar
10-15 baş Sayı 36 2 2 40
% 90,0 5 5 100,0
16-25 baş Sayı 27 4 3 34
% 79,4 11,8 8,8 100,0
26 ve üzeri baş Sayı 26 4 6 36
% 72,2 11,1 16,7 100,0
Toplam Sayı 89 10 11 110
% 80,9 9,1 10,0 100,0
ᵪ2=4,566; p:0,335>0,05
6.1.4.8 Hayvancılık desteklemelerinin ürün çeşitliliğine etkisi
Hayvancılık desteklemelerinin ürün çeşitliliğine olumlu etkilerinin olması beklenir. Bu noktada elde edilen veriler aşağıdaki tabloda sunulmuştur.
Çizelge 6.21 Hayvancılık desteklemelerinin ürün çeşitliliğine etkisi
Ürün çeşidi Toplam
Arttı Değişmedi Azaldı
Gruplar
10-15 baş Sayı 37 1 2 40
% 92,5 2,5 5,0 100,0
16-25 baş Sayı 31 1 2 34
% 91,2 2,9 5,9 100,0
26 ve üzeri baş
Sayı 32 1 3 36
% 88,9 2,8 8,3 100,0
Toplam Sayı 100 3 7 110
% 90,9 2,7 6,4 100,0
ᵪ2=0,390, p:0,983>0,05
100
Araştırmaya katılan üreticilerin 10-15 baş arasında olanların %92,5’i, 16-25 baş arasında olanların %91,2’si ve 26 ve üzeri baş hayvan sayısına sahip üreticilerin ise
%88,9’ı hayvancılık desteklemelerinin ürün çeşitliliğini artırdığını belirtmişlerdir.
Elde edilen bulgular hayvancılık desteklemelerinin ürün çeşidini arttırdığını göstermektedir. Bu kapsamda işletmelerin sadece süt satımı yapmadığı peynir, tereyağı gibi gelirlerini daha fazla arttırıcı süt ürünlerine yöneldiği görülmüştür. İstatistiki açıdan gruplar arasında ürün çeşitliliği durumu açısından fark bulunmamaktadır (P>0,05).
6.1.4.9 Hayvancılık desteklemelerinin ürün kalitesine etkisi
Hayvancılık destekleri kalite bazlı verilmemektedir. Ancak desteklerin yerel ekonomiye etkileri açısından yapılan bir incelemede desteklerin ürün kalitesine etki etmesi beklenir.
Bu bağlamda ancak ürün çeşitliliğine olumlu etkilerinin olması beklenir. Bu bağlamda desteklerin ürün kalitesine etkileri incelenmiş ve aşağıdaki tabloda sunulmuştur.
Araştırmaya katılan üreticilerin 10-15 baş arasında olanların %87,5’i, 16-25 baş arasında olanların %82,4’ü ve 26 ve üzeri baş hayvan sayısına sahip üreticilerin ise
%83,3’ü hayvancılık desteklemelerinin ürün kalitesini artırdığını belirtmişlerdir.
İstatistiki açıdan gruplar arasında ürün kalitesi durumu açısından fark bulunmamaktadır (P>0,05).
Çizelge 6.22 Hayvancılık desteklemelerinin ürün kalitesine etkisi
Ürün kalitesi Toplam
Arttı Değişmedi Azaldı
Gruplar
10-15 baş Sayı 35 5 - 40
% 87,5 12,5 - 100,0
16-25 baş Sayı 28 4 2 34
% 82,4 11,8 5,9 100,0
26 ve üzeri baş
Sayı 30 1 5 36
% 83,3 2,8 13,9 100,0
Toplam Sayı 93 10 7 110
% 84,5 9,1 6,4 100,0
ᵪ2=8,185; p:0,085>0,05
101
Elde edilen bulgular hayvancılık desteklemelerinin süt ve süt ürünlerinin kalitesini arttırdığını göstermektedir. Bu durum sanayiye verdikleri sütün günlük olarak süt alıcı firmalar tarafından detaylı olarak denetlenmesinden de kaynaklandığı gibi, üreticilerin yasal olarak sokak sütü satamaması ve tüketicilerin paketlenmiş ürünlere olan talebinden de kaynaklanıyor olabilir.
6.1.4.10 Hayvancılık desteklemelerinin mekân iyileşmesine ve araç alımına etkisi
Hayvancılık desteklemelerinin araç alımı ve mekân iyileştirme gibi yatırımlara da etkisinin olması beklenir. Bu noktada hayvancılık desteğinin etkileri incelenmiş ve veriler aşağıdaki tabloda sunulmuştur.
Çizelge 6.23 Hayvancılık desteklemelerinin mekân iyileşmesine ve araç alımına etkisi Mekân ve araç iyileşmesi Toplam Arttı Değişmedi Artmadı
Gruplar
10-15 baş Sayı 32 2 6 40
% 80,0 5,0 15,0 100,0
16-25 baş Sayı 28 1 5 34
% 82,4 2,9 14,7 100,0
26 ve üzeri baş
Sayı 24 2 10 36
% 66,7 5,6 27,8 100,0
Toplam Sayı 84 5 21 110
% 76,4 4,5 19,1 100,0
ᵪ2=3,080; p:0,545>0,05
Araştırmaya katılan üreticilerin 10-15 baş arasında olanların %80,0’i, 16-25 baş arasında olanların %82,4’ü ve 26 ve üzeri baş hayvan sayısına sahip üreticilerin ise
%66,7’si hayvancılık desteklemelerinin mekân iyileşmesini ve araç alımını artırdığını belirtmişlerdir. Yetiştiricilerin büyük kısmı mekân iyileşmesi ve araç alımı olarak; süt sağım makinesini ve yem karıştırıcıyı varsaymıştırlar. Elde edilen bulgular hayvancılık desteklemelerinin mekân iyileşmesini ve araç alımını arttırdığını göstermektedir.
İstatistiki açıdan gruplar arasında mekân iyileşmesi ve araç alımı durumu açısından fark bulunmamaktadır (P>0,05).
102
6.1.4.11 Hayvancılık desteklemelerinin kültür ırkı hayvan varlığına etkisi
Hayvancılık desteklemelerinden özellikle süt priminin üretilen süt miktarıyla bağlı olması üreticileri daha çok süt verimi alacakları kültür ırkına yönlendirebilmektedir. Bu noktada kültür ırkı varlığının işletmelerde artması hayvancılık desteklemelerinin kültür ırkı varlığına etkileri incelenerek aşağıdaki tabloda sunulmuştur.
Çizelge 6.24 Hayvancılık desteklemelerinin kültür ırkı hayvan varlığına etkisi
Kültür ırk sayısı Toplam Azaldı Değişmedi Arttı
Gruplar
10-15 baş Sayı 13 7 20 40
% 32,5 17,5 50,0 100,0
16-25 baş Sayı 10 8 16 34
% 29,4 23,5 47,1 100,0
26 ve üzeri baş
Sayı 4 10 22 36
% 11,1 27,8 61,1 100,0
Toplam Sayı 27 25 58 110
% 24,5 22,7 52,7 100,0
ᵪ2=5,644; p:0,227>0,05
Araştırmaya katılan üreticilerin 10-15 baş arasında olanların %50,0’si, 16-25 baş arasında olanların %47,1’i ve 26 ve üzeri baş hayvan sayısına sahip üreticilerin ise
%61,1’i hayvancılık desteklemelerinin kültür ırkı hayvan sayısını artırdığını belirtmişlerdir.
Araştırmada elde edilen bulguları TÜİK verileri ile birlikte ele aldığımızda, araştırmada elde edilen bulguların gerçeği yansıttığı ve hayvan sayısının arttığı görülmektedir.
Çalışmada TÜİK verilerine göre Aksaray ilinde kültür ırkı varlığının 2002 yılında 33 bin baştan 222 bin başa yükselmesi de sektörün Aksaray ilinde gelişimini göstermesi açısından önemli bir çıktıdır. Desteklerin etkisi bu noktada görülebilmektedir. Elde edilen bulgular hayvancılık desteklemelerinin kültür ırkı hayvan sayısını pozitif yönde etkilediğini göstermektedir. İstatistiki açıdan gruplar arasında kültür ırkı hayvan sayısı durumu açısından fark bulunmamaktadır (P>0,05).
103
6.1.4.12 Hayvancılık desteklemelerinin yeni bina yatırımına etkisi
Desteklemeler neticesinde hayvan sayısındaki artışa paralel olarak yeni bina ihtiyacının ortaya çıkması gayet normal bir sonuçtur. Bu noktada desteklerin yeni bina yatırımına etkileri incelenmiş ve sonuçlar aşağıdaki tabloda sunulmuştur.
Çizelge 6.25 Hayvancılık desteklemelerinin yeni bina yatırımına etkisi
Yeni bina yatırımı oldu Toplam
Hayır Fikrim yok Evet
Gruplar
10-15 baş Sayı 33 - 7 40
% 82,5 - 17,5 100,0
16-25 baş Sayı 25 - 9 34
% 73,5 - 26,5 100,0
26 ve üzeri baş
Sayı 23 5 8 36
% 63,9 13,9 22,2 100,0
Toplam Sayı 81 5 24 110
% 73,7 4,5 21,8 100,0
ᵪ2=11,851, p:0,018<0,05
Araştırmaya katılan üreticilerin 10-15 baş arasında olanların %82,5’i, 16-25 baş arasında olanların %73,5’i ve 26 ve üzeri baş hayvan sayısına sahip üreticilerin ise
%63,9’u hayvancılık desteklemelerinin yeni bina yatırımlarını artırmadığını belirtmişlerdir.
Son yıllarda yaşanan ekonomik sorunlar üreticilerin yeni bina yatırımı yapmalarını kısmen engellemiş durumdadır. Üreticilerin yeni bina yapımı ve mevcut binaların onarımları konusunda desteklenmeleri önem kazanmış durumdadır. Üreticilere bu konuda sağlanacak finansman imkanı ile hayvancılığın yerel ekonomiye daha fazla katkı sağlaması sağlanabilir. İstatistiki açıdan gruplar arasında mekân iyileşmesi ve araç alımı durumu açısından fark bulunmaktadır (P<0,05).
104