Tarım Politikası

Güneydoğu Anadolu Projesi’nin özgün yapısına uygun olarak GAP İdaresi, tarım sektörünün sahip olduğu tüm alt sektörlerde faaliyetlerini planlamaktadır. Bu alt sektörlerin birbiriyle ve diğer sektörlerle arasındaki eşgüdüm ve etkileşimleri dikkate alarak projeler üretmektedir (GAP, 2008).

GAP’ın lokomotifi tarımdır. Tarım ana sektörü içindeki en önemli itici gücü sağlayacak, diğer bir değişle GAP’taki değişimi tetikleyecek ve motor gücü sağlayacak olan sulama sektörüdür (GAP, 2008). GAP İdaresi, Bölge’de sulamanın başlamasıyla birlikte sulu tarımdan elde edilecek faydanın azamiye çıkartılması amacıyla “Sulama Sistemlerinin İşletme, Bakım ve Yönetimi Projesi”ni uygulamaktadır (GAP, 2007: 13).

Bilinçsiz sulama nedeniyle tarımsal alanlarda meydana gelebilecek tuzlanma ve çoraklaşma sorununu önlemek için çiftçiye ekimden hasada kadar tarla başında eğitim vermek üzere Tarım Bakanlığı, İl Özel İdareleri, Harran Üniversitesi ve Araştırma Enstitüsü ile işbirliği içinde oluşturulan teknik ekiple “Uygulamalı Tarımsal Yayım ve Eğitim” çalışmaları yapılmaktadır.

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ile işbirliği içinde “GAP Bölgesi İl Ekosistemlerine Uygun Katmadeğeri Yüksek Tarımsal Ürünlerin Belirlenmesi” çalışması tamamlanmış ve her il için bir rapor hazırlanmıştır (GAP, 2007: 13).

GAP Bölgesi’nin sahip olduğu tarımsal üretim potansiyelini sürdürebilir olarak kullanacak tarımcıları yetiştirmek amacıyla “Lider Çiftçi Yetiştirme Programı” gerçekleştirilmekte, her yaz dört dönem halinde 12-16 yaş gurubu çocuklara eğitim verilmektedir. “Sulama Dışı Alanlarda Halkın Gelir Düzeyinin Artırılması Projesi” kapsamında Valilikler ile işbirliği içerisinde örnek bahçe tesisi, yabani ağaç aşılaması, arıcılık, su ürünleri, yüksek tünel, sözleşmeli hayvancılık, kümes hayvancılığı gibi faaliyetler yürütülmektedir. “GAP Bölgesi’nde Hayvancılığın Geliştirilmesi Projesi” Şırnak, Mardin, Batman ve Kilis’te uygulanmakta, “Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Projesi” kapsamında GAP illerinde rekreasyon amaçlı ağaçlandırma ve mera ıslahı çalışmaları yapılmaktadır. “Merkez Köy ve Köye Dönüş Kırsal Kalkınma Projesi” pilot olarak seçilen Batman, Siirt, Şırnak illerinde uygulanmaktadır (GAP, 2007: 13).

Bölgenin agro-ekolojik koşullarına uygun bitki çeşitlerinin tespit edilmesi amacıyla adaptasyon çalışmalarına başlanmıştır. DPT döneminde Çukurova Üniversitesi ile başlanan araştırma çalışmaları, GAP İdaresinin kurulmasıyla devir alınarak aynı üniversite ile çalışmalara devam edilmiştir. Adaptasyon çalışmalarını yetiştirme teknikleri ve ürün nöbeti çalışmaları izlemiştir. Bu çalışmalara Harran ve Dicle Üniversiteleri de katılarak kapsam genişletilerek “Tarımsal Araştırmalar Projesi” adı altında yürütülmeye devam edilmiştir (GAP, 2008).

Yaklaşık 2 milyon hektar alanda gerçekleşecek olan sulama sahasında ne üretileceği çalışmasının çıkış noktası pazar şartlarıdır. GAP İdaresi ürün deseni planlama çalışmasına GAP Bölgesi, Türkiye, Ortadoğu, Ortaasya ve Avrupa olmak üzere potansiyel pazar olan bölgelerdeki talepleri inceleyerek ve bunların proje alanındaki agro-ekolojik koşullarda yetişme şartlarını dikkate alarak optimizasyona gitmiştir. Bu çalışmalar GAP İdaresinin yürüttüğü birçok projede ve özellikle “Bitki Deseni ve Pazarlama” çalışmasında yoğunluklu olarak yapılmıştır.

GAP alanında 3,2 milyon ha ekilebilir arazi bulunmaktadır. Bu alanın yaklaşık 1,7 milyon hektarı DSİ, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü ve halk sulamalarıyla sulanabilecek iken 1,2 milyon ha alan teknik olarak sulanması mümkün olmayan kuru bitkisel üretim alanı olarak kalacaktır. Bu bölgede yaşayan insanların yaşam standardını yükseltmek ve sulu tarım ile kuru tarım arasında oluşacak muhtemel gelir dengesizliğini mümkün olduğunca giderebilmek amacıyla, bu alanların sahip oldukları özellikleri, yaşayan insanların alışkanlıkları ile pazar şartları dikkate alınarak birçok gelir getirici aktiviteler ve projeler ilgili Valilikler, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nın İl Müdürlükleri ile birlikte uygulanmaktadır. Bu çalışmalar uygulanabilir, yaygınlaştırılabilir teknolojilerin ve yetiştirme tekniklerinin Bölge’de denenmesi, model geliştirilmesi esasına dayalı olarak yürütülmektedir (GAP, 2008).

Sulama alanları dışında kalan sahalarda en önemli geçim kaynağı olarak ön plana çıkan tarımsal alt sektör hayvancılıktır. Gerek bu bölgede yaşayan insanların kültüründe olması gerekse Bölge’nin sahip olduğu potansiyeller dikkate alındığında hayvancılığın geliştirilerek eski parlak günlerine dönmesi için gerekli çalışmaların yapılması gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Bu konuda GAP İdaresi yoğun olarak Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ve ilgili Valilikler ile sıkı işbirliği içerisinde çalışmalarını sürdürmektedir. Bölgenin sosyal yapısı da dikkate alındığında küçükbaş hayvancılığın daha bilimsel ve kontrollü olarak yapılabilmesi için özel bir hayvancılık modeli geliştirilmiştir. “GAP Halkaları” adı ile anılan modelin yaygınlaşması ile hem bu faaliyet dalıyla iştigal eden vatandaşların yayım ihtiyacı hem de koruyucu veterinerlik hizmetleri ihtiyaçları oldukça iyi bir şekilde karşılanmaktadır.

GAP Bölgesi orman kaynağı itibariyle oldukça zayıftır. Bölgede yaklaşık olarak 1,1 milyon ha orman alanı bulunmaktadır. Ayrıca erozyon sorunu bazı illerde oldukça önemli boyutlara ulaşmıştır. Bu itibarla GAP İdaresi, Orman Bakanlığı, Valilikler ve TEMA gibi STK’lar ile işbirliği içerisinde Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrol çalışmalarını yürütmektedir (GAP, 2008).

Tarım, GAP kapsamında oldukça önemli bir ağırlığa sahiptir. Proje alanında sadece sulama olmayıp diğer tarımsal aktiviteler de aynı öneme sahiptir. Bölgenin kalkınmasında vazgeçilmez olan tarımda istenen seviyeye gelinmesi ancak ve ancak bölge şartlarına uygun model ve projelerin gerçekleştirilmesine bağlıdır. Bu amaç doğrultusunda GAP İdaresi bu sektörde çalışan tüm kamu kurum ve kuruluşları, sivil toplum örgütleri, üretici organizasyonları (kooperatifler, birlikler, dernekler, vb.) ve uluslararası kuruluşlar ile işbirliği içerisinde çalışmalarını sürdürmektedir (GAP, 2008).