GEREÇ VE YÖNTEM
TANIMLAYICI BULGULAR
Ebeveynlerinin, bu araştırmaya kendisi için katıldığı çocukların 478’i (%50,7) kız, 464’ü (%49,3) erkekti. Çocukların yaş ortalaması 4,91±0,68 yıl olarak hesaplandı. Çocukların minimum yaşı 3, maksimum yaşı 6 idi. Çocukların, 23’ü 3 yaşında (%2,4), 7’si 3,5 (%0,7) yaşında, 164’ü (%17,4) 4 yaşında, 64’ü (%6,8) 4,5 yaşında, 488’i (%51,8) 5 yaşında, 49’u (%5,2) 5,5 yaşında, 147’si (%15,6) 6 yaşında olarak bildirildi. Çocukların yaş dağılımı Şekil 1’de gösterilmiştir.
Şekil 1: Çocukların Yaş Dağılımı
%2,4 n=23 %0,7
n=7 %17,4 n=164
%6,8 n=64
%51,8 n=488
%5,2 n=49
%15,6 n=147
3,0 yaş 3,5 yaş 4,0 yaş 4,5 yaş 5,0 yaş 5,5 yaş 6,0 yaş
25
Araştırmaya katılan ebeveynlerin 769’u (%81,6) anne, 173’ü (%18,4) baba idi.
Ortalama anne yaşı 33,63±4,93 (minimum 21, maksimum 48), ortalama baba yaşı 36,95±5,16 (minimum 22, maksimum 56) olarak hesaplandı. Anne ve babaların yaş dağılımı sırasıyla Şekil 2 ve 3’te gösterilmiştir.
Şekil 2: Annelerin yaş dağılımı
Şekil 3: Babaların yaş dağılımı
Katılımcıların medeni durumu sorgulandığında, 908 kişi (%96,4) evli, 34 kişi (%3,6) dul, bekar veya boşanmış olduğunu belirtmiştir.
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 53 56
26
Annenin çalışma durumu sorulduğunda, 481 annenin (%51,3) çalışmadığı, 5 annenin (%0,5) 3 saatten az, 33 annenin (%3,5) 3-6 saat, 397 (%42,3) annenin 6-12 saat, 22 annenin (%2,3) 12 saatten fazla çalıştığı görüldü. Babaların ise 31’inin (%3,3) çalışmadığı, 4’ünün (%0,4) 3 saatten az, 26’sının (%2,8) 3-6 saat, 702’sinin (%75,7) 6-12 saat, 164’ünün 12 saatten fazla (%17,7) çalıştığı görüldü.
Aylık haneye giren toplam gelir miktarının sorulduğu soruya yanıt veren 869 kişinin (%92,3) aylık gelirlerinin ortalaması 5318,33±3375,91 TL (minimum 0 TL, maksimum 50000 TL) olarak hesaplandı. Algılanan gelir düzeyinin sorgulandığı soruya ise 908 kişi yanıt vermiş olup, bunların 19’u (%2,1) çok iyi, 242’si (%26,7) iyi, 596’sı (%65,6) orta, 51’i (%5,6) kötü yanıtını vermiştir.
Ebeveynlerin eğitim durumlarını sorduğumuzda, annelerin 3’ünün (%0,3) okur-yazar olmadığı, 7’sinin (%0,7) okur-yazar, 104’ünün (%11,1) ilkokul mezunu, 103’ünün (%11) ortaokul mezunu, 341’inin (%36,3) lise mezunu, 382’sinin (%40,6) üniversite mezunu olduğu görülmüştür. Babaların ise 4’ünün (%0,4) okur-yazar olmadığı, 4’ünün (%0,4) okur-yazar, 81’inin (%8,7) ilkokul mezunu, 129’unun (%13,9) ortaokul mezunu, 351’inin (%37,7) lise mezunu, 362’sinin (%38,9) üniversite mezunu olduğu görülmüştür (Şekil 4).
Şekil 4: Ebeveynlerin Eğitim Durumu
Katılımcıların 383’ü (%40,7) tek çocuk sahibi, 450’si (%47,8) 2 çocuk, 93’ü (%9,9) 3 çocuk, 11’i (%1,2) 4 çocuk, 4’ü (%0,4) 5 çocuk, 1’i (%0,1) 6 çocuk sahibi idi. Kendisi için
Anne (n=940) Baba (n=931)
Okur-yazar değil Okur-yazar İlkokul mezunu Ortaokul mezunu Lise mezunu Üniversite mezunu
27
araştırmaya katıldıkları çocukları, 564 kişinin (%59,9) ilk çocuğu, 309 kişinin (%32,8) ikinci, 57 kişinin (%6,1) üçüncü, 9 kişinin (%1,0) dördüncü, 3 kişinin de (%0,3) beşinci çocuğu idi.
Anaokulunda olmadığı zamanlarda çocuğa çoğunlukla kimin baktığını sorguladığımız soruya, 568 kişi (%60,3) anne, 41 kişi (%4,4) baba, 21 kişi (%2,2) bakıcı, 310 kişi (%32,9) büyükanne/dede, 2 kişi (%0,2) diğer yanıtını verdi.
Hanelerde bulunan teknolojik alet sayıları sorgulandığında, 12 kişi (%1,3) evinde televizyon olmadığını, 457 kişi (%48,5) 1 adet, 378 kişi (%40,1) 2 adet, 78 kişi (%8,3) 3 adet, 15 kişi (%1,6) 4 adet, 2 kişi (%0,2) 5 adet televizyon bulunduğunu belirtmiştir. Çocuk odasında televizyon olup olmadığı sorulduğunda, 106 kişi (%11,3) çocuğunun odasında televizyon olduğunu belirtmiştir. 412 kişi (%43,7) evinde tablet bulunmadığını, 451 kişi (%47,9) 1 adet, 71 kişi (%7,6) 2 adet, 7 kişi (%0,7) 3 adet, 1 kişi de (%0,1) 4 adet tablet olduğunu belirtmiştir.
333 kişi (%35,3) evinde bilgisayar bulunmadığını, 512 kişi (%54,4) 1 adet, 84 kişi (%8,9) 2 adet, 10 kişi (%1,1) 3 adet, 3 kişi (%0,3) 4 adet bilgisayar bulunduğunu belirtmiştir. 8 kişi (%0,8) evinde akıllı telefon bulunmadığını, 50 kişi (%5,3) 1 adet, 611 kişi (%64,9) 2 adet, 204 kişi (%21,7) 3 adet, 54 kişi (%5,7) 4 adet, 15 kişi (%1,6) 5 adet akıllı telefon bulunduğunu belirtmiştir (Tablo 1).
Tablo 1: Hanede bulunan teknolojik alet sayıları
Televizyon Tablet Bilgisayar Akıllı telefon
n % n % n % n %
Yok 12 %1,3 412 %43,7 333 %35,3 8 %0,8
1 adet 457 %48,5 451 %47,9 512 %54,4 50 %5,3
2 adet 378 %40,1 71 %7,6 84 %8,9 611 %64,9
3 adet 78 %8,3 7 %0,7 10 %1,1 204 %21,7
4 adet 15 %1,6 1 %0,1 3 %0,3 54 %5,7
5 adet 2 %0,2 - - 15 %1,6
Hanelerde gün içinde televizyonun açık kalma süresi ortalama 5,03±3,13 saat (minimum 0, maksimum 24 saat), ortanca değer de 4,5 saat olarak belirlenmiştir. Katılımcıların teknolojik aletleri gün içinde kullanma süreleri sorgulandığında, ortalama televizyon izleme süresi 2,19±1,66 saat (minimum 0, maksimum 16), ortanca değer 2 saat, ortalama tablet kullanma süresi 0,20±0,58 saat (minimum 0, maksimum 5), ortanca değer 0 saat, ortalama bilgisayar kullanma süresi 0,26±0,84 saat (minimum 0, maksimum 10), ortanca değer 0 saat,
28
ortalama akıllı telefon kullanma süresi 1,94±1,84 saat (minimum 0, maksimum 16), ortanca değer 1,5 saat olarak saptanmıştır.
Araştırmaya katılan ebeveynlere, kendisinin herhangi bir teknolojik alete bağımlı olduğunu düşünüp düşünmediğini sorduğumuzda 691 kişi (%73,5) herhangi bir teknolojik alete bağımlı olduğunu düşünmediğini, 54 kişi (%5,7) televizyona, 6 kişi (%0,6) tablete, 10 kişi (%1,1) bilgisayara, 226 kişi (%24,0) akıllı telefona bağımlı olduğunu düşündüğünü belirtmiştir (Şekil 5).
Şekil 5: Ebeveynlerin “Herhangi bir teknolojik alete bağımlı olduğunuzu düşünüyor musunuz?” sorusuna verdiği yanıtlar
Araştırmaya katılan ebeveynlere çocuklarının herhangi bir teknolojik alete bağımlı olduğunu düşünüp düşünmedikleri sorulduğunda, 660 kişi (%70,5) çocuğunun herhangi bir teknolojik alete bağımlı olduğunu düşünmediğini, 76 kişi (%8,1) televizyona, 82 kişi (%8,8) tablete, 14 kişi (%1,5) bilgisayara, 179 kişi (%19,1) akıllı telefona bağımlı olduğunu düşündüğünü belirtmiştir (Şekil 6).
%73,5 n=691
%5,7
n=54 %0,6
n=6
%1,1 n=10
%24,0 n=226
0,00%
10,00%
20,00%
30,00%
40,00%
50,00%
60,00%
70,00%
80,00%
Düşünmüyorum Televizyon Tablet Bilgisayar Akıllı Telefon (%)
29
Şekil 6: Ebeveynlerin “Çocuğunuzun herhangi bir teknolojik alete bağımlı olduğunu düşünüyor musunuz?” sorusuna verdiği yanıtlar
Araştırmaya katılan ebeveynlere, meşgul olduğu zamanlarda çocuğunun vakit geçirmesi için herhangi bir teknolojik alet kullanıp kullanmadığı sorulduğunda, 155 kişi (%16,5) kişi kullanmadığını, 291 kişi (%30,9) televizyon, 158 kişi (%16,8) tablet, 15 kişi (%1,6) bilgisayar, 323 kişi (%34,3) akıllı telefon kullandığını belirtmiştir. Çocuğunu uyuturken herhangi bir teknolojik alet kullanıp kullanmadığı sorulduğunda, 862 kişi (%91,5) kullanmadığını, 25 kişi (%2,7) televizyon, 16 kişi (%1,7) tablet, 2 (%0,2) kişi bilgisayar, 37 kişi (%3,9) akıllı telefon kullandığını belirtmiştir. Çocuğuna yemek yedirirken herhangi bir teknolojik alet kullanıp kullanmadığı sorulduğunda 651 kişi (%69,1) kullanmadığını, 81 kişi (%8,6) televizyon, 58 kişi (%6,2) tablet, 1 kişi (%0,1) bilgisayar, 151 kişi (%16,0) akıllı telefon kullandığını belirtmiştir (Şekil 7). Ebeveynlere, bu teknolojik aletleri çocuğunu ödüllendirmek veya cezalandırmak amacıyla ne sıklıkla kullandığını sorduğumuzda, 353 kişi (%37,5) hiçbir zaman kullanmadığını, 339 kişi (%36,0) nadiren, 223 kişi (%23,7) bazen, 24 kişi (%2,5) sıklıkla, 3 kişi de (%0,3) her zaman kullandığını belirtmiştir.
%70,5 n=660
%8,1 n=76
%8,8
n=82 %1,5
n=14
%19,1 n=179
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Düşünmüyorum Televizyon Tablet Bilgisayar Akıllı Telefon
%
30
Şekil 7: Ebeveynlerin “meşgul olduklarında”, “çocuklarını uyutmak için” ve
“çocuklarına yemek yedirmek için” teknolojik aletleri kullanma durumu
Araştırmaya katılan ebeveynlerin, çocuklarının teknolojik aletlerle geçirdiği süreye ve ulaştığı içeriklere herhangi bir kısıtlama getirip getirmedikleri sorgulandığında, 102 kişi (%10,2) herhangi bir süre kısıtlamasında bulunmadığını, 70 kişi de (%7,4) ulaşılan içeriğe herhangi bir kısıtlama getirmediğini belirtmiştir. Araştırmaya katılan ebeveynlere, çocuklarına teknolojik aletlerle ilgili herhangi bir kısıtlama getirdiklerinde çocuklarının en sık tepkisinin ne olduğunu sorduğumuzda, 441 kişi (%46,8) çocuğunun kısıtlamalara uyduğunu herhangi bir sorun çıkarmadığını, 224 kişi (%23,8) ağladığını, 196 kişi (%20,8) itiraz ettiğini, 68 kişi (%7,2) küstüğünü, 11 kişi (%1,2) şiddete başvurduğunu, 2 kişi (%0,2) ise kendisine zarar verdiğini belirtmiştir.
Araştırmaya katılan ebeveynlere çocuklarının bir gün içinde toplam ne kadar zamanını televizyon, bilgisayar, tablet ve akıllı telefonla geçirdiği sorulduğunda, 18 kişi (%1,9) bu araçlarla hiç vakit geçirmediğini, 125 kişi (%13,3) 30 dk’dan az, 402 kişi (%42,7) 30-60 dk arasında, 300 kişi (%31,8) 60-120 dk arasında, 97 kişi ise (%10,3) 120 dk’dan fazla vakit geçirdiğini belirtmiştir (Şekil 8).
n=155
Kullanmıyorum Televizyon Tablet Bilgisayar Akıllı telefon
Meşguliyet Uyku Yemek
31
Şekil 8: Çocukların bir günde toplam teknolojik aletlerle geçirdiği süre
Araştırmaya katılan ebeveynlere çocuklarının teknolojik aletleri kullanmaya başlama yaşı sorulduğunda, 561 kişi (%59,6) çocuğunun bilgisayar kullanmadığını, 8 kişi (%0,8) 0-12 ay arasında, 46 kişi (%4,9) 13-24 ay arasında, 107 kişi (%11,4) 25-36 ay arasında, 95 kişi (%10,1) 37-48 ay arasında, 78 kişi (%8,3) 49-60 ay arasında, 47 kişi ise (%5,0) 60. aydan sonra çocuğunun bilgisayar kullanmaya başladığını belirtmiştir. Ebeveynlerden 427 kişi (%45,3) çocuğunun tablet kullanmadığını, 8 kişi (%0,8) 0-12 ay arasında, 63 kişi (%6,7) 13-24 ay arasında, 124 kişi (%13,2) 25-36 ay arasında, 135 kişi (%14,3) 37-48 ay arasında, 132 kişi (%14,0) 49-60 ay arasında, 53 kişi (%5,6) ise 60. aydan sonra çocuğunun tablet kullanmaya başladığını belirmiştir. Ebeveynlerden 155 kişi (%16,5) çocuğunun akıllı telefon kullanmadığını, 13 kişi (%1,4) 0-12 ay arasında, 102 kişi (%10,8) 13-24 ay arasında, 226 kişi (%24,0) 25-36 ay arasında, 214 kişi (%22,7) 37-48 ay arasında, 153 kişi (%16,2) 49-60 ay arasında, 79 kişi ise (%8,4) 60. aydan sonra çocuğunun akıllı telefon kullanmaya başladığını belirtmiştir (Şekil 9). Araştırmaya katılan ebeveynlere çocuklarının televizyon izlemeye başlama yaşları sorulduğunda, 37 kişi (%3,9) çocuğunun televizyon izlemediğini, 32 kişi (%3,4) 0-6 ay arasında 138 kişi (%14,6) 6-12 ay arasında, 279 kişi (%29,6) 13-24 ay arasında, 264 kişi (%28) 25-36 ay arasında, 118 kişi (%12,5) 37-48 ay arasında, 74 kişi (%7,9) 48 aydan sonra çocuğunun televizyon izlemeye başladığını belirtmiştir (Şekil 10).
18; %1,9
125; %13,3
402; %42,7 300; %31,8
97; %10,3
Hiç geçirmez 30 dk'dan az 30-60 dk 60-120 dk 120 dk'dan fazla
32
Şekil 9: Çocukların bilgisayar, tablet ve akıllı telefon kullanmaya başlama yaşları
Şekil 10: Çocukların televizyon izlemeye başlama yaşları
Araştırmaya katılan ebeveynlere, çocuklarının bilgisayar, tablet ve akıllı telefonu ne amaçla kullandıkları sorulduğunda, 411 kişi (%46,2) “oyun oynar”, 290 kişi (%32,6) “video izler”, 409 kişi (%46,0) “çizgi film izler”, 11 kişi (%1,2) “çocuk programı izler”, 59 kişi (%6,6)
“müzik dinler-klip izler”, 14 kişi (%1,6) “etkinlik yapar”, 4 kişi (%0,4) “iletişim için kullanır”, 19 kişi (%2,1) “çocuk şarkıları dinler”, 11 kişi (%1,2) “fotoğraf çeker-fotoğraflara bakar”, 6 kişi (%0,7) “resim-boyama yapar”, 14 kişi (%1,6) “masal dinler”, 2 kişi (%0,2) “belgesel izler”,
561
427
155
8 8 13
46 63
107 124 102
226
95
135
214
78
132 153
47 53 79
0 100 200 300 400 500 600
Bilgisayar Tablet Akıllı Telefon
Kullanmaz 0-12 aylık 13-24 aylık 25-36 aylık 37-48 aylık 49-60 aylık 60. aydan sonra
37 32
138
279 264
118
74
0 50 100 150 200 250 300
İzlemez 0-6 aylık 6-12 aylık 13-24 aylık 25-36 aylık 37-48 aylık 48 aydan sonra Televizyon
33
26 kişi (%2,9) “eğitici oyunlar oynar”, 6 kişi (%0,7) “dersleri için kullanır”, 12 kişi (%1,3)
“eğitici video-çizgi film izler”, 1 kişi ise (%0,1) “ninni dinler” yanıtını vermiştir.
Katılımcılardan 52 kişi bu soruya yanıt vermemiştir (Tablo 2).
Tablo 2: Çocukların bilgisayar, tablet ve telefonu kullanım amaçları
Sayı (n) Yüzde (%)
“Oyun oynar” 411 %46,2
“Eğitici oyunlar oynar” 26 %2,9
“Video izler” 290 %32,6
“Çizgi film izler” 409 %46,0
“Eğitici video- eğitici çizgi film izler” 12 %1,3
“Müzik dinler- Klip izler” 59 %6,6
“Çocuk şarkıları dinler” 19 %2,1
“Etkinlik videosu izler- Etkinlik yapar” 14 %1,6
“Masal dinler” 14 %1,6
“Çocuk programı izler” 11 %1,2
“Fotoğraf çeker- Fotoğraflara bakar” 11 %1,2
“Dersleri için kullanır” 6 %0,7
“Resim-boyama yapar” 6 %0,7
“İletişim için kullanır” 4 %0,4
“Belgesel izler” 2 %0,2
“Ninni dinler” 1 %0,1
Çoklu yanıtlı soru olduğundan toplamlar %100’ü geçer.
Çocuğun televizyonda ne tarz programlar izlediği sorulduğunda, 867 kişi (%93,8) çizgi film, 392 kişi (%42,4) çocuk programı, 129 kişi (%14,0) müzik klibi, 82 kişi (%8,9) reklam, 26 kişi (%2,8) belgesel, 14 kişi (%1,5) dizi ve film, 4 kişi (%0,4) yarışma ve eğlence programı, 2 kişi (%0,2) spor programı, 1 kişi (%0,1) haber programı, 1 kişi (%0,1) çocuk şarkıları, 1 kişi (%0,1) de video izlediğini, 22 kişi (%2,4) herhangi bir ayrım yapmadığını belirtmiştir (Tablo 3).
34
Tablo 3: Çocukların televizyonda izlediği programlar
Sayı (n) Yüzde (%)
Çizgi film 867 %93,8
Çocuk programı 392 %42,4
Müzik klibi 129 %14,0
Reklam 82 %8,9
Belgesel 26 %2,8
Dizi/Film 14 %1,5
Yarışma ve eğlence
programı 4 %0,4
Spor programı 2 %0,2
Haber programı 1 %0,1
Çocuk şarkıları 1 %0,1
Video 1 %0,1
Ayrım yapmaz 22 %2,4
Çoklu yanıtlı soru olduğundan toplamlar %100’ü geçer.
Araştırmaya katılan ebeveynlere, çocuklarının teknolojik aletlerle geçirdiği vakit ve okul dışındaki vakitlerde ne yaptığı sorulduğunda, 851 kişi (%91) “oyuncaklarıyla oynar”, 358 kişi (%38,3) “resim-boyama yapar”, 239 kişi (%25,6) “parkta/bahçede/dışarıda oynar”, 171 kişi (%18,3) “anne-babasıyla vakit geçirir”, 153 kişi (%16,4) “arkadaşlarıyla-kardeşiyle oynar”, 105 kişi (%11,2) “etkinlik yapar”, 81 kişi (%8,7) “spor-fiziksel aktivite yapar”, 48 kişi (%5,1)
“birlikte kitap okuruz/kitapları inceler”, 21 kişi (%2,2) “ders çalışır/ödev yapar”, 20 kişi (%2,1)
“ev işlerine yardım eder”, 11 kişi (%1,2) “kesme-yapıştırma yapar”, 9 kişi (%1,0) “şarkı söyler”, 9 kişi (%1,0) “aile üyeleriyle sohbet eder”, 5 kişi (%0,5) “hikaye anlatır”, 3 kişi (%0,3)
“sosyal aktivite” yapar, 2 kişi (%0,2) “evcil hayvanıyla ilgilenir”, 2 kişi de (%0,2) “müzik aleti çalar” yanıtını vermiştir (Tablo 4).
Araştırmaya katılan ebeveynlere, çocuklarının bu teknolojik aletleri kullanırken ne sıklıkla internet bağlantısını kullandıkları sorulduğunda, 86 kişi (%9,1) hiçbir zaman, 175 kişi (%18,6) nadiren, 251 kişi (%26,6) bazen, 243 kişi (%25,8) sıklıkla, 187 kişi ise (%19,9) her zaman yanıtını vermiştir.
35
Tablo 4: Çocukların teknolojik aletler ile ilgilendikleri vakitler dışında yaptığı aktiviteler Sayı (n) Yüzde (%)
“Oyuncaklarıyla oynar” 851 %91
“Resim-boyama yapar” 358 %38,3
“Parkta/bahçede/dışarıda oynar” 239 %25,6
“Anne-babasıyla vakit geçirir” 171 %18,3
“Arkadaşlarıyla-kardeşiyle oynar” 153 %16,4
“Etkinlik yapar” 105 %11
“Spor-fiziksel aktivite yapar” 81 %8,7
“Birlikte kitap okuruz / Kitapları inceler” 48 %5,1
“Ders çalışır/ödev yapar” 21 %2,2
“Ev işlerine yardım eder” 20 %2,1
“Kesme-yapıştırma yapar” 11 %1,2
“Şarkı söyler” 9 %1,0
“Aile üyeleriyle sohbet eder” 9 %1,0
“Hikaye anlatır” 5 %0,5
“Sosyal aktivite yapar” 3 %0,3
“Evcil hayvanıyla ilgilenir” 2 %0,2
“Müzik aleti çalar” 2 %0,2
Çoklu yanıtlı soru olduğundan toplamlar %100’ü geçer.
Araştırmaya katılan ebeveynlere, çocuklarının teknolojik aletler ve internetle ilgili tavır ve davranışlarına yönelik sorular soruldu. Bu soruları “Hiçbir zaman”, “Nadiren”, “Bazen”,
“Sıklıkla” ve “Her zaman” seçeneklerinden en uygun olanını seçerek yanıtlamaları istendi.
Katılımcıların verdiği yanıtlar Tablo 5’te gösterilmiştir.
36
Tablo 5: Ebeveynlerin, çocuklarının teknolojik aletler ve internetle ilgili tavır ve davranışlarına yönelik sorulara verdiği yanıtlar
Hiçbir zaman Nadiren Bazen Sıklıkla Her zaman
n