Çalışmamıza Edirne İl Merkezi’ndeki anaokullarına kayıtlı 3-6 yaş arasındaki 942 çocuğun ebeveynleri dahil edildi. Araştırmamızın sonuçları şu şekilde özetlenebilir:
1. Çalışmamızda 3-6 yaş arasındaki çocukların %96,1’inin televizyon izlediği,
%40,4’ünün bilgisayarla, %54,7’sinin tabletle ve %84,5’inin akıllı telefonla vakit geçirdiği saptandı. Çocukların bu araçları kullanımları günde 1 saatle sınırlandırılmalıdır.
2. Çocukların %5,7’sinin bilgisayarla, %7,5’inin tabletle, %12,2’sinin akıllı telefonla vakit geçirmeye, %47,6’sının televizyon izlemeye 2 yaşından önce başladığı saptandı. Ebeveynler özellikle televizyon konusunda, çocuklarını 2 yaşından önce televizyondan uzak tutmak için daha fazla çaba sarf etmelidir.
İzlenmediği zamanlarda televizyonu kapalı tutmalı evde belli zamanlarda televizyon izlemeli, mümkünse çocuğun yaşına uygun olmayan program, dizi gibi içerikleri çocuklarının yanında iken izlememelidirler.
3. Çocukların %42,1’inin günlük toplam ekran zamanının 1 saatten fazla olduğu saptandı. Ebeveynlerin çocukların ekran kullanım süresi ile ilgili bilinçlendirilmesi konusunda daha fazla çalışmalar yapılmalı, kamu spotu, eğitim ve seminerlerle ebeveynlerin bu konudaki farkındalığı arttırılmalıdır.
4. Çalışmamızda erkek çocukların kız çocuklarına göre daha fazla ekran kullandığı, babanın eğitim düzeyi ve ailenin toplam aylık gelir miktarı arttıkça çocuğun ekran zamanının azaldığı saptandı. Diğer sosyodemografik verilerle çocuğun ekran zamanı arasında anlamlı ilişki saptanmadı.
5. Çalışmamızda ebeveynin televizyon izleme ve akıllı telefon kullanma süresi artıkça çocukların da ekran zamanlarının arttığı saptandı.
130
6. Çalışmamızda daha fazla tablet kullanan ebeveynlerin çocuklarının tabletle vakit geçirmeye daha küçük yaşta başladığı saptandı. Televizyon izlemeyen ve akıllı telefonla vakit geçirmeyen çocukların ebeveynlerinin gün içinde daha kısa süre akıllı telefon kullandığı saptandı. Anne babalar çocuğun yanındayken kendilerinin de bu teknolojik aletleri kullanımlarına dikkat etmeli, çocukla birlikteyken kaliteli zaman geçirmeye, çocuklarının etkileşim, eğlenme ve öğrenme ihtiyacını karşılayacak aktiviteler yapmaya özen göstermelidirler.
7. Çalışmamızda ebeveynlerin %89,8’inin çocuklarının teknolojik aletleri kullanmasına süre açısından, %92,6’sının içerik açısından kısıtlama getirdikleri saptandı.
8. Çalışmamızda ebeveynlerin %83,6’sının meşgul olduğunda çocuğunun vakit geçirmesi için, %8,5’i çocuğunu uyuturken, %30,9’u çocuğuna yemek yedirirken, %64’ünün çocuğuna ödül veya ceza olarak teknolojik aletleri kullandığı saptandı. Ebeveynler çocuklarını kontrol edebilmek için onları teknolojik aletlere yönlendirmektense çocuklarının gelişimini destekleyecek, sağlıklı davranış temelleri oluşturmasını sağlayacak yöntemler bulmalıdırlar.
Ebeveynleri bilinçlendirmek için anne babalara yönelik dijital medya okuryazarlığı eğitimleri verilmelidir. Dijital medya okur yazarlığı ile ilgili kamu spotları hazırlanmalı, eğitim ve seminerler düzenlenmelidir. Aile hekimleri sağlığın iyileştirilmesi ve koruyucu sağlık hizmetleri kapsamında, hastalarına bu konuda danışmanlık hizmeti verebilecek konumdadır.
Prekonsepsiyonel bakımdan başlayarak çocukların teknolojik aletleri kullanımının olası yararları ve zararları, neden olabileceği sağlık sorunları, uygun kullanımın nasıl olması gerektiği ve evde nasıl önlemler alınabileceği ile ilgili anne babalara ve anne baba adaylarına danışmanlık vermelidirler. Bebek, çocuk ve ergen izlemlerinde çocuğun bu teknolojik aletleri kullanıp kullanmadığı, ne kadar süre kullandığı sorgulanmalı, uygun olmayan kullanımlar konusunda aileleri bilinçlendirmelidirler.
Çalışmamız Edirne’de okul öncesi çocukların teknolojik alet ve internet kullanımı ile ilgili yapılan ilk çalışmadır. Özellikle birinci basamakta çocukların teknolojik alet ve internet kullanımı ile ilgili çalışmaların sayısı oldukça sınırlıdır. Birinci basamak hekimlerinin koruyucu hekimlik hizmetleri kapsamında ebeveynlere danışmanlık verilmesi konusunda etkili olabilecekleri düşünülmektedir. Bu nedenle aile hekimlerinin bu konudaki farkındalıklarının arttırılmasına ve aktif rol almasının sağlanmasına ihtiyaç olduğu düşünülmektedir. Bu konuda daha kapsamlı çalışmalara ihtiyaç vardır.
131
ÖZET
Çalışmamızda Edirne İl Merkezi’ndeki anaokullarına kayıtlı çocukların teknolojik alet kullanımları ve ebeveynlerin tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi ve ebeveynlerin çocuğun teknolojik aletleri kullanımları üzerindeki etkilerine dikkat çekilmesi amaçlanmıştır.
Çalışmamızın evrenini Edirne İl Merkezi’ndeki resmi ve özel anaokulları ve ilkokullar bünyesindeki anasınıflarına kayıtlı 1892 çocuğun ebeveynleri oluşturmaktadır. Evrenin tamamına ulaşılması hedeflenmiş olup %49,7’sine ulaşılmıştır. Çalışmamız tarafımızca oluşturulan anket formunun öğretmenler aracılığıyla ebeveynlere ulaştırılmasıyla yapılmıştır.
Anket; katılımcıların sosyodemografik özellikleri, çocuğun ve ebeveynin teknolojik aletler ve internetle ilgili tutum ve davranışlarını sorgulayan 59 sorudan oluşmaktadır.
Çalışmamızda 3-6 yaş arasındaki çocukların %96,1’inin televizyon izlediği (n=905),
%40,4’ünün bilgisayarla (n=381), %54,7’sinin tabletle (n=515) ve %84,5’inin akıllı telefonla (n=787) vakit geçirdiği saptandı. Çocukların %5,7’sinin bilgisayarla (n=54), %7,5’inin tabletle (n=71), %12,2’sinin akıllı telefonla (n=115) vakit geçirmeye, %47,6’sının (n=449) televizyon izlemeye 2 yaşından önce başladığı saptandı. Çocukların %1,9’unun (n=18) bu araçlarla hiç vakit geçirmediği, %13,3’ünün (n=125) 30 dk’dan az, %42,7’sinin (n=402) 30-60 dk arasında,
%31,8’inin (n=300) 60-120 dk arasında, %10,3’ünün (n=97) 120 dk’dan fazla vakit geçirdiği saptandı.
Televizyon izlemeye daha küçük yaşta başlayan çocukların evlerinde televizyonun açık kalma süresinin (p<0,001) daha fazla olduğu ve televizyon izlemeyen çocukların ebeveynlerinin daha kısa süre televizyon izlediği (p=0,010) saptandı. Evde televizyonun açık kalma süresi (p<0,001) ve ebeveynin televizyon izleme süresi (p=0,010) arttıkça çocuğun günlük ekran zamanının arttığı saptandı. Ebeveyni daha fazla tablet kullanan çocukların daha erken tabletle vakit geçirmeye başladığı saptandı (p<0,001). Akıllı telefonla vakit geçirmeyen
132
çocukların ebeveynlerinin akıllı telefonu daha kısa süre kullandığı saptandı (p=0,021).
Ebeveynin akıllı telefon kullanma süresi arttıkça çocuğun ekran zamanın arttığı saptandı (p<0,001).
Çalışmamızda ebeveynlerin teknolojik aletlerle ilgili davranışlarının çocuğun ekran zamanı ve teknolojik aletlerle vakit geçirmeye başlama yaşı üzerinde oldukça etkili olduğu saptanmıştır. Ebeveynlerin ve anne baba adaylarının teknolojik aletlerin olası yarar ve zararları, doğru kullanımın nasıl olması gerektiği konusunda bilinçlendirilmesi gerektiğinin önemine dikkat çekilmek istenmiştir.
Anahtar sözcükler: okul öncesi çocuk, ebeveyn, internet, ekran zamanı
133