• Sonuç bulunamadı

Tang Hanedanı Döneminde Taoizm (618-907)

Belgede Bir din olarak Taoizm (sayfa 60-64)

Sui Hanedanı’nın yıkılmasından sonra 618 yılında kurulan Tang Hanedanı, Çin’i 907 yılına kadar toplam 289 yıl yönetti. Tang Hanedanı, “An Shi İsyanı”yla iki döneme ayrılır. Bu iki dönemden biri, refah dönemi; diğeri ise çöküş dönemiydi. İmparator Gao Zu tarafından kurulan Tang Hanedanı varisi imparator Tai Zong olarak adlandırılan Li Shimin 10 yıl süren askeri seferleriyle Çin’i yeniden birleştirdi. Tarihte “Xuan Wumen Olayı” olarak anılan hükümet darbesiyle tahta geçen Li Shimin, aldığı bir dizi etkili politikayla ülkeyi Çin’in feodal döneminde eşi görülmez bir refah toplumu haline getirdi. “Zhen Guan Refah Dönemi” olarak adlandırılan bu dönemde Tang Hanedanı, siyaset, ekonomi ve kültür gibi her alanda dünyadaki diğer bütün devletleri geride bıraktı. Daha sonra İmparator Xuan Zong tarafından sağlanan “Kai Yuan Refah Dönemi”, Tang Hanedanı’nın gücünü, halkın refahını ve toplumsal barışı daha da pekiştirdi. Ancak İmparator Xuan Zong döneminin son yıllarında yaşanan “An Shi İsyanı”, Tang Hanedanı’nın çöküşe doğru adım adım yaklaşmasına neden oldu. Tang Hanedanı’nın son yıllarında Çin, siyasi kargaşalara sahne oldu. “Niu Li Siyasi Mücadelesi”, hadımların devlet yönetimini ele geçirmesi ve birbirini izleyen köylü isyanları, hanedanın gücünü giderek zayıflattı. Tang Hanedanı’nın sonunda patlak veren “Huang Chao İsyanı’na katılan Zhu Wen, Tang Hanedanı imparatorunu tahttan indirerek kendisini imparator ilan etti. Böylece Tang Hanedanı dönemi kapandı ve Beş Hanedan Dönemi’nin ilk yönetimi “Geç Liang Hanedanı” kuruldu (http://tr. chinabroadcast. cn/chinaabc/ chapter 14/chapter140107.htm, 21.03.2006).

hakkındaki ilk ve güvenilir bilgileri sunan Sima Qian, Shiji adlı tarih eserinde Lao Tzu’nun asıl isminin Li Erh olduğunu bildiriyordu. Tang imparatorları Lao Tzu ile aynı soy adı paylaşmanın avantajını kullanmak istediler (http://www.crvp.org /book/ Series03/III-3/chapter_viii _the_daoist_religion.htm, 19.04.2006). Tang Hanedanı’nın ilk imparatoru Li Yuan tahtı ele geçirmek için Taoizm’i şahsî meşruiyeti için kullandı. Kendisini imparator ilan ettikten sonra Taoculuğun kurucusu Lao Tzu’yu “Kutsal Hükümdar” (T’ai Shang Lao Chün) sıfatıyla atası olarak ilan etti. Laozi’ye adaklar sunulmasını emretti, Kutsal Hükümdar Tapınağı (Taishan Miao)’nı Yangjiao Dağı’na yaptırdı ve bu tapınağa Futang Tapınağı adını verdi. Li’nin gücü arttıkça zamanın yaygın mezhebi olan Maoshan, Li üzerinden mesihçi anlayışlarını işlemeye çalıştı. Bu fikir imparatorluğun ideolojisi haline geldi ve imparatorlar genel olarak “bilgeler” olarak kabul edildi. (http://www.gaiaguys.net/taoismarticle.htm, 13. 03. 2006). Li, Taoizm’i Budizm’in üstünde tutarak halk içinde yaygınlaşmasına çalıştı. “Göğün Tanrısı” heykelini ve Tao Te Ching’i öğretmek üzere Taoist rahipleri Kore’ye gönderdi. Böylece Taoizm ülke toprakları dışında yayılmaya başladı.

Taizong İmparator olarak bilinen Li Yuan’ın oğlu Li Shimin, babası gibi Taoizm’i destekledi. Tahta geçtikten sonra, kehanette bulunarak kendisinin “Büyük Barışın İmparatoru” olacağını bildiren Taocu rahip Wang Yuanzi’ye lütuflarda bulundu. MS 637’de Taoizm’in Budizm’den üstün olduğunu ilan etti. Çünkü ona göre Taoculuk atalara ibadet anlayışını geliştirmekteydi. Li Shimin, çok ileri yaşlarındayken ölümsüzlük iksiri içti ve zehirlenerek öldü.

Li Shimin’in halefi Li Zhi (Gaozong imparator), Lao Tzu’nun ve annesinin sahip oldukları üstün Tanrısal sıfatlara yenilerini ekledi. Ayrıca Li prenseslerin, düklerin, bakanların ve devlet görevlilerinin Tao Te Ching çalışmalarını emretti. Resmi sınavlarda Laozi’den sorular sordurdu. Prenses Wu Zeitan da Budist olmasına rağmen koltuğunu sağlamlaştırmak için Taoizm’e yakınlık gösterdi. Taoist rahiplerden kendisi için sarayda dinî törenler düzenlenmesini bile istedi. İmparator Li Longji (Xuanzang imparator), Tang Hanedanı imparatorlarının Taoizm’e en içten bağlı olanı idi. Onun desteğiyle Taoizm zirveye ulaştı. Li, Lao Tzu’yu en önemli Tanrılardan kabul etti öyle ki bütün Çin’de ona ibadet dalga dalga arttı. Li, Laozi’yi kendisinin kutsal atası kabul etti. Taoistler, Li Longji’nin tahta geçmesini desteklediler, Li, tahta geçince

Taoizm’in politik ve sosyal statüsünü artırdı. Özellikle Maoshan Mezhebi’ni ve Göksel Ustalar Yolu’nu el üstünde tuttu. Li, Taoculuğu imparatorluğun sınav sistemine kattı, dolayısıyla bir çok Taocu rahip devlet kademesinde görev aldı. İksir sarfiyatı da onun Taoizm’e olan inancını gösterecek derecedeydi. Çünkü Li sık sık idarecilerine ve görevlilerine iksirler gönderirdi.

Tang döneminde hükümdarların Taoist felsefeyi ve kutsal yazıları Çin’in çevresindeki ülkelere yaymaları sonucu Taoizm uluslararası etkiye sahip oldu. Bazı komşu ülkelerde o kadar çok yayıldı ki Tang Hanedanı’nın bu ülkelerle ilişkisinde Taoizm Çin kültürünün bir unsuru olarak arabuluculuk görevini ifa etti (http://www.eng.taoism.org.hk/general-daoism/development-of-daoism/pg1-2-4-1.asp, 15.01.2006).

Tang döneminde Lao Tzu imparatorluğun emriyle “T’ai-shang Hsüan-yüan Huang-ti” (mistik merkezin en yüce imparatoru) olarak onurlandırıldı ve tapınıldı. 666 yılında Lao Tzu’nun Konfüçyüs’ten ve Buda’dan üstün olduğu ilan edildi. 742 yılında ölümlerinden yıllar sonra Lao Tzu’nun dört önemli öğrencisi olan Chuang Tzu, Lieh Tzu, Wen Tzu Keng-sang Tzu ve kendi isimleriyle anılan kitapları imparatorluk tarafından kutsal ünvanlarla isimlendirildi (A.E.R., 1945: 155). 748 yılında “Göksel Usta” ünvanı imparatorluk emriyle babadan oğula geçen bir ünvan olarak resmen tanındı. Göksel Ustalara bütün Çin topraklarındaki Taoist rahipleri, falcıları, sağlıkçıları kontrol etme yetkisi verilirken inananlardan vergi alma hakkı da tanındı (T.C..R., 1955: 1091).

Li ailesi imparatorluğun resmi sınavlarında değişik Taoist kitapları sınav müfredatına soktular. Devlet görevli alımında yaptığı sınavlarda Ling-pao kutsal metinlerinden “Kurtuluş Klasiği” (Tu-jen Ching) ile Maosahan mezhebinin “Sarı Sarayın Klasiği” (Huang-t'ing Ching) kitaplarından sorular soruldu ( http://www.gaiaguys. net/ taoismarticle.htm, 13.03.2006). Hanedan, kiliseleri tanıdı, rahiplerin eğitildiği, değişik törenlerin ve ayinlerin yapıldığı bu yerleri maddi olarak destekledi. İleriki dönemlerde de yönetim Taoist kiliseleri desteklemiştir. Bunun sonucu olarak 12. yüzyıl yenilenme dönemi, olarak tanımlanmıştır ( http://academic.brooklyn. cuny.edu/core9 /phalsall/ texts/lopez.html, 17.01.2006).

Tang Hanedanı döneminde Taocu akımlar birliktelik sağladılar. 7. yüzyılda Taoizm devlet dini haline geldi. Bütün bunlar yabancı bir din olan Budizm’e tepki olarak ortaya çıktığı gibi Tang imparatorlarının otoritelerini sağlamak için kullandıkları bir yöntem olarak da göze çarpmaktadır (http://www.oneworld-publications. com/samples daoism.htm, 21.01.2006). Tang döneminde Taoizm, şu an yaygın olan manastır (kuan) hayatında önemli gelişmeler yaşadı. İlk olarak 7. yüzyılda kurulan manastırlara bekâr rahipler atandı. Rahiplerin yanında Huang Ling-wei gibi rahibelerin görevlendirildiği de olmuştur (http://www.wishop.com/Philosophy/Tao/tradition/tradition.htm, 23.04. 2006). Taoizm’in manastır anlayışında Budizm’in etkilerinin olduğu düşünülmektedir (http://www.wishop.com/Philosophy/Tao/tradition/tradition.htm, 23.04.2006) 711 yılına ait bir tarih kitabında kraliçelerin bile Taoist rahibe olmak istedikleri yazmaktadır. 8. yüzyılın başında başkent Changan’da 16 manastırın 6 tanesi rahibe manastırıydı. Buna karşılık Budistlerin 27 tanesi rahibelere ait olmak üzere 91 manastırı vardı. Taoist manastırlarının rahip ve rahibe kuralları Budist manastır kurallarından alınmıştı. Manastıra girmek isteyen Taoist Tanrılara kurban sunmalı ve onlardan manastıra kabul edilmesi için dilekte bulunmalıydı. Ardından; öldürmemeye, et yememeye, içki içmemeye, yalan söylememeye, çalmamaya ve namusu terk etmemeye yemin etmeliydi. Bu emirler manastır hiyerarşisinde yükseldikçe artarak devam ediyordu (C.E.L.F., 1977: 394).

Sanatta Tang döneminde iki önemli Taocu isim göze çarpar. Wu Daozi, Taocu resim sanatının kurallarını belirlerken, Li Bai önemli şairlerden birisi haline geldi. Bu dönemde Taocu simyacılar barutu icat ettiler. Yine ilk blok baskıyla basılan bilim kitabı olan Xuanjie lu (MS 850) bir Taoist çalışmaydı. Tang döneminde Budizm de ilerlemesine devam etti. Taoist ve Konfüçyanist entelektüeller Budizm’le diyalog kurmanın yolarını aradılar. Budizm bu dönemde bir takım reformlarla Zen (Chan) Budizm olarak ortaya çıktı (http://www.utm.edu/research/iep/d/daoism.htm, 27.02. 2006).

Kansu iline bağlı Tun-huang’da bulunan çok sayıda yazılı doküman Tang döneminde Taoizm’in ne kadar yaygın olduğunu göstermektedir. Bu bölge Çin’in Batı sınırında olması hasebiyle sadece Budizm’le değil aynı zamanda Hıristiyanlık’la ve Maniheizm’le de irtibat kurmuştur. Ayrıca Tang döneminde Tao Te Ching’in kopyaları

Tibet kralına gönderilmiş ve Keşmir hükümdarının isteği üzerine Sankrist diline tercüme edilmiştir. Tao Te Ching aynı zamanda Japon hacıların günlüklerinden anlaşıldığına göre 7. yüzyılda Japonya’ya ulaşmıştır (http://www.gaiaguys. net/ taoismarticle.htm, 13.03.2006).

Belgede Bir din olarak Taoizm (sayfa 60-64)