Taşıma Faaliyeti ile İlgili Bulgular a) Taşıt Sayıları

Taşıtlar, frekans dağılımları aracılığıyla işletmelerin dış kaynak kul-lanıp kullanmamalarına göre ayrı ayrı sunulmaktadır. Taşıt sayıları ve dış kaynak kullanma durumunu karşılaştırmak amacıyla oluşturulan ve test edilen hipoteze de aşağıda yer verilmektedir.

Mayıs - Haziran 2011

Tablo 10. Dış Kaynak Kullanan ve Kullanmayan İşletmelerde Taşıt Sayıları

Toplam 52 100 35 100

Kamyonet

Toplam 52 100 35 100

Kamyon

-Toplam 52 100 35 100

Tır

-Toplam 52 100 35 100

Gemi

-Toplam 52 100 35 100

Uçak

-Toplam 52 100 35 100

Mayıs - Haziran 2011 Tablo 10’ da dış kaynak kullanan ve kullanmayan işletmeler açısın-dan taşıt sayıları görülmektedir. Hafif ticari araç açısınaçısın-dan bu işletmeler incelendiğinde; dış kaynak kullanan işletmelerden %25’inin, dış kaynak kullanmayan işletmelerden %31,4’ünün hafif ticari aracı olmadığı görül-mektedir. 1-5 adet arası taşıta, dış kaynak kullananlar %50 oranında, kul-lanmayanlar % 51,4 oranında sahiptir. Hafif ticari araç sahipliğinde diğer taşıt adetleri de dış kaynak kullanan ve kullanmayan işletmeler açısından aynı oranlardadır.

Kamyonet sahibi olmayan işletmelere bakıldığında, dış kaynak kulla-nanların oranının %30,8; kullanmayanlarının oranının %42,9 olduğu gö-rülmektedir. Hafif ticari araçta olduğu gibi kamyonette de dış kaynak kul-lanan ve kullanmayanlar açısından 1-5 adet sırasıyla %59,6 ve %51,4 ile en çok paya sahiptir. Dış kaynak kullanan 2 işletmenin (%3,8) 11-15 adet arası kamyoneti varken; dış kaynak kullanmayan bir işletmenin (%2,9) 16 ve üzerinde kamyoneti vardır.

Daha önce belirtildiği gibi taşıt cinsi nitelik itibariyle büyüdükçe, bu taşıta sahip olmayan işletmelerin oranı da artmaktadır. Kamyon sayılarına bakıldığında dış kaynak kullanan işletmelerden %46,2’sinin, kullanma-yanlardan ise %48,6’sının kamyonu olmadığı görülmektedir. Burada dik-kat çeken unsur, dış kaynak kullanan işletmelerin kamyonet ve kamyona sahip olmama oranlarının; dış kaynak kullanmayanlara göre daha farklı olmasıdır. Şöyle ki; dış kaynak kullanan işletmelerin %30,8’i kamyonet,

%46,2’si kamyon sahibi değildir. Dış kaynak kullanmayan işletmelerden ise %42,9’u kamyonet, 48,6’sı kamyon sahibi değildir. Dolayısıyla dış kaynak kullanmayan işletmelerde kamyonet ve kamyon sahibi olmama eğilimi birbirine daha yakındır. Dış kaynak kullanan işletmelerden 3’ünün (%5,8) 6-10 adet kamyonu varken, dış kaynak kullanmayan işletmelerin en fazla 5 adet kamyonu vardır.

Dış kaynak kullanan işletmelerin tır sahipliğine bakıldığında, sadece 6 işletmenin (%11,5) tırı olduğu görülmektedir. Dış kaynak kullanmayan işletmelerden ise 4’ünün (%11,4) tırı vardır. Sahip olunan tır sayısı ise 1-5 adet aralığındadır.

Gemi ve uçak sahipliğine bakıldığında ise dış kaynak kullanan işletme-lerden 1’inin (%1,9) 1-5 adet arası gemiye; yine aynı işletmenin 1-5 adet

Mayıs - Haziran 2011

arası uçağa sahip olduğu görülmektedir. Dış kaynak kullanmayanlardan 1-5 adet aralığında gemi sahibi olan 2 (% 5,7) işletme; uçak sahibi olan 3 (%8,6) işletme vardır. Bu işletmelerden ikisinin hem gemi hem uçağı var-dır. Birinin ise gemisi bulunmaktavar-dır.

Bu noktada, işletmelerin taşıt sayıları ile dış kaynak kullanma durum-larına ilişkin olarak H₇ hipotezi kurulmuştur. Mann-Whitney U testi ile test edilen bu hipotez, aşağıda görülmektedir.

H₇: İşletmelerin sahip oldukları taşıtların sayısı ile dış kaynak kullanı-mı arasında farklılık vardır.

Tablo 11. Taşıt Sayıları ve Dış Kaynak Kullanımı Taşıt Sayıları

Mann-Whitney U 811,000

Wilcoxon W 1441,000

Z -,859

p ,390

Tablo 11’de görüldü gibi Mann-Whitney U testine göre p değeri, H₇ için 0,390 olarak tespit edilmiştir. p>0,05 olduğundan H₇ red edilmektedir.

Yani, işletmelerin sahip oldukları taşıtların sayısı ile dış kaynak kullanımı arasında istatistiksel açıdan farklılık olmadığı görülmektedir.

Tablo 10’ da da (Dış Kaynak Kullanan ve Kullanmayan İşletmelerde Taşıt Sayıları) incelendiği üzere, dış kaynak kullanan ve kullanmayan iş-letmelerin tüm taşıt türlerine sahip olma oranları birbirine oldukça yakın-dır. Hatta, hammadde malzeme ve mamul taşıması için daha fazla ihtiyaç duyulan kamyonet, kamyon ve tıra sahip olma oranı, dış kaynak kullanan işletmelerde kullanmayanlara göre daha fazladır.

Tedarik zinciri faaliyetlerinde dış kaynak kullanan işletmelerin, sadece günlük faaliyetlerini sürdürecek kadar taşıta sahip olmaları ve bu taşıtla-rın da daha çok hafif ticari araç olması beklenmektedir. Diğer taraftan dış kaynak kullanmayan işletmelerin daha çok nitelik itibariyle büyük taşıtla-ra sahip olması beklenmektedir. Ancak, ataşıtla-raştırma sonuçları bu beklentiyi doğrulamamaktadır. Dış kaynak kullanan işletmelerin, vergi avantajı se-bebiyle veya lojistik firmasıyla ilgili doğabilecek bir aksaklık ihtimaline

Mayıs - Haziran 2011 karşı taşıt sahibi oldukları düşünülebilir. Ayrıca, yüzyüze görüşülen işlet-melerden alınan bilgiye göre bu işletmeler, taşıtlarını başka işletmelere ki-ralamaktadırlar. Sadece bu amaçla bile varlıkları arasında taşıt bulunduran işletme mevcuttur.

b) Taşıma Faaliyetlerinde Dış Kaynak Kullanma Durumu Test Statistics(a)

Tedarik zinciri faaliyetlerinde dış kaynaklardan yararlandığını belirten 52 işletmeye hammadde malzeme ve mamul taşıma faaliyetinde dış kay-naklardan yararlanma durumları sorulmuştur. Buna ilişkin frekans dağı-lımları Tablo 10’da ve Tablo 11’de görülmektedir.

Tablo 12. Hammadde ve Malzeme Taşıma Faaliyetinde Dış Kaynaklardan Yararlanma

Dış Kaynak Kullanan İşletme 32 61,5 25 48,1

Dış Kaynak Kullanmayan İşletme 20 38,5 27 51,9

Toplam 52 100 52 100

Tablo 12’ ye bakıldığında, işletmelerden %61,5’inin yurtiçi hammadde malzeme taşıma faaliyetlerinde dış kaynak kullandıkları; %48,1’inin ise yurtdışı hammadde malzeme taşıma faaliyetlerinde dış kaynak kullandık-ları görülmektedir.

Tablo 13. Mamul Taşıma Faaliyetinde Dış Kaynaklardan Yararlanma Durumu

Dış Kaynak Kullanan İşletme 41 78,8 32 61,5

Dış Kaynak Kullanmayan İşletme 11 21,2 20 38,5

Toplam 52 100 52 100

Mayıs - Haziran 2011

Tablo 13’ den görüldüğü üzere, yurtiçi faaliyetlerde mamul taşımacılığını dış kaynaklara devretme oranı %78,8 iken; yurtdışı faaliyetlerde %61,5’tir.

Hammadde malzeme taşımacılığını devredenlere oranla mamul taşımacılı-ğını dış kaynağa devreden işletme daha fazladır.

Araştırmaya katılan işletmelerin yarısından fazlasının hem hammadde malzeme hem de mamullerin yurtiçi taşıma faaliyetlerinde dış kaynak kul-landıkları görülmektedir. Bunun yanında, yurtdışı mamul taşıma faaliyet-lerinde dış kaynaklardan yararlanma oranı, yurtdışı hammadde malzeme taşımacılığına göre daha fazladır.

Genel olarak işletmelerin, taşıma faaliyetlerinde dış kaynak kullan-mayı tercih ettikleri söylenebilir. Ayrıca, taşıma faaliyetlerinde dış kaynak kullanımının depolama faaliyetlerinde dış kaynak kullanımından daha fazla tercih edildiği görülmektedir (Bkz. Tablo 5.-Hammadde ve Malze-melerin Depolanması Faaliyetinde Dış Kaynaklardan Yararlanma ve Tablo 6.-Mamullerin Depolanması Faaliyetinde Dış Kaynaklardan Yararlanma).

Tablo 14: Taşıma Faaliyetlerinde Dış Kaynak Kullanma Sebebi Sebepler

Hammadde malzeme

taşınması Mamul Taşınması Sayı Yüzde (%) Sayı Yüzde (%)

Maliyeti azaltmak 30 83,3 32 76,2

Ekipman yetersizliği 5 13,9 7 16,7

Personel sayısını azaltmak 1 2,8 3 7,1

Personel yetersizliği Teknolojik altyapı yetersizliği

Toplam 36 100 42 100

Hammadde malzeme ve mamul taşıma faaliyetlerini dış kaynağa dev-retmiş olan işletmelere bunun sebebi sorulmuş ve Tablo 14’de sırasıyla verilmiştir. Buna göre; hammadde malzeme taşıma faaliyetini dış kayna-ğa devretmiş olan işletmelerin %83,3’ü (30 işletme), bu devrin sebebinin maliyeti azaltmak olduğunu belirtmiştir. %13,9’u (5 işletme) ekipman yetersizliği, %2,8’i (1 işletme) ise personel sayısını azaltmak seçeneğini işaretlemişlerdir. Mamul taşıma faaliyetini dış kaynağa devretmiş olan

iş-Mayıs - Haziran 2011 letmelerden ise %76,2’si (32 işletme) maliyeti azaltmak, %16,7’si (7 işlet-me) ekipman yetersizliği ve %7,1’i (1 işletişlet-me) personel sayısını azaltmak amacıyla bu faaliyette dış kaynak kullandıklarını belirtmişlerdir.

c) Taşıma Maliyetleri

Aşağıda ankete yanıt veren tüm işletmelerin taşıma maliyetlerini ta-kip edip etmediklerine ilişkin frekans dağılımlarına hammadde malzeme ve mamuller açısından ayrı ayrı yer verilmektedir. Ayrıca, tedarik zinciri faaliyetlerinde dış kaynak kullanan ve kullanmayan işletmelerin taşıma maliyetlerine verdikleri önemle ilgili oluşturulan hipotez testleri de su-nulmaktadır.

Tablo 15. Hammadde Malzemelerin ve MamulerinTaşınması İle İlgili Maliyetlerin Takip Edilme Durumu

Takip Edilme Durumu

Hammadde ve Malzemelerin Taşınması Maliyeti

Mamullerin Taşınması Maliyeti

Sayı Yüzde (%) Sayı Yüzde

(%)

Takip Ediliyor 76 87,64 77 88,5

Takip Edilmiyor 11 12,6 10 11,5

Toplam 87 100 87 100

Tablo 15’ e göre, işletmelerin %87,64’ünün hammadde malzeme ta-şıma maliyetlerini takip ettikleri, %12,6 sının ise bu maliyetleri takip et-medikleri görülmektedir. Mamul taşıma maliyetlerinin takip edilme oranı

%88,5 iken, takip edilmeme oranı ise %11,5’dur.

Tüm işletmelerin taşıma maliyetlerini takip edip etmediklerinin tespi-tinden sonra dış kaynak kullanan ve kullanmayan işletmeler açısından ta-şıma maliyetlerine verilen önem incelenmiştir. Bununla ilgili olarak Tablo 16 ve Tablo 17’ de işletmelerin malzeme ve mamul taşıma maliyetlerine önem verip vermediklerinin ölçüldüğü Bir Grupta Wilcoxon İşaretli Sıra Testi sonuçları verilmiştir (α=0,05 ve test değeri, orta değer olan 3’dür).

Mayıs - Haziran 2011

Tablo 16. Dış Kaynak Kullanan İşletmeler ve Hammadde Malzeme-Mamul Taşıma Maliyetleri

Hipotezler N Ortalama Standart

Sapma -P- Sonuç H₈: Tedarik zinciri

faaliyetle-rinde dış kaynak kullanan işlet-meler, hammadde ve malzeme-lerin taşıma maliyetine önem

vermektedirler.

52 4,02 1,075 ,000 Kabul

H₉: Tedarik zinciri faaliyetle-rinde dış kaynak kullanan

işlet-meler, mamullerin taşma mali-yetine önem vermektedirler.

52 4,17 ,879 ,000 Kabul

NOT: i) n=52,

ii) Ölçek; 1 Hiç önemli değil, 5 Çok önemli anlamındadır.

Tablo 16’ da, tedarik zinciri faaliyetlerinde dış kaynak kullanan 52 işletme açısından hammadde malzeme ve mamul taşıma faaliyetinin ma-liyetinin önemli olup olmadığı H₈ ve H₉hipotezleri ile incelenmiştir. Bu hipotezlerin p değerlerinin 0,000’dır. p<0,05 olduğundan “tedarik zinciri faaliyetlerinde dış kaynak kullanan işletmeler, hammadde ve malzemelerin taşıma maliyetine önem vermektedirler” ve “tedarik zinciri faaliyetlerinde dış kaynak kullanan işletmeler, mamullerin taşıma maliyetine önem ver-mektedirler” hipotezleri kabul edilmektedir.

Tablo 17. Dış Kaynak Kullanmayan İşletmeler ve Hammadde Malzeme-Mamul Taşıma Maliyetleri

Hipotezler N Ortalama Standart

Sapma -P- Sonuç H₁₀: Tedarik zinciri

faaliyetle-rinde dış kaynak kullanmayan işletmeler, hammadde ve

mal-zemelerin taşıma maliyetine önem vermektedirler.

35 4,00 0,840 ,000 Kabul

H₁₁: Tedarik zinciri faaliyetle-rinde dış kaynak kullanmayan işletmeler, mamullerin taşıma maliyetine önem vermektedirler.

35 3,71 1,045 ,001 Kabul

Mayıs - Haziran 2011 NOT: i) n=35,

ii) Ölçek; 1 Hiç önemli değil, 5 Çok önemli anlamındadır.

Tablo 17’ de, tedarik zinciri faaliyetlerinde dış kaynak kullanmayan 35 işletmenin taşıma faaliyetinin maliyetlerine verdikleri önem ölçülmüş ve bu işletmelerin hammadde malzeme ve mamul depolama maliyetlerine önem verdikleri tespit edilmiştir. Başka bir ifadeyle, p değeri H₁₀ ve H₁₁ hipotezleri için sırasıyla 0,000 ve 0,001’dir. p<0,05 olduğundan; bu hipo-tezler kabul edilmektedir.

Taşıma faaliyeti ile ilgili bulguları özetlemek gerekirse; taşıma mali-yetlerinin, işletmelerin çoğu tarafından takip edildiği ve işletmeler açısın-dan bu maliyetlerin önem taşıdığı görülmektedir. Ayrıca, tedarik zinciri faaliyetlerinde dış kaynak kullandığını belirten işletmelerin büyük çoğun-luğunun taşıma faaliyetlerini dış kaynağa devrettikleri ve devretme sebebi-nin de genel olarak maliyet azaltmak olduğu anlaşılmaktadır. Dolayısıyla, işletmelerin taşıma maliyetlerini dış kaynak kullanarak azaltmak istedik-leri düşünülebilir.