Stok Yönetimi Faaliyeti İle İlgili Bulgular

a) Stok Yönetimi Faaliyetinde Dış Kaynak Kullanma Durumu Tedarik zinciri faaliyetlerinde genel olarak işletmelerinden bağım-sız, lojistik alanda uzmanlaşmış işletmelerden yararlandığını ifade eden 52 işletmenin, stok yönetimi faaliyetinde dış kaynak kullanıp kullanmadığını sorulmuştur. İlgili frekans dağılımı aşağıda yer almaktadır.

Tablo 18. Stok Yönetimi Faaliyetinde Dış Kaynaklardan Yararlanma Durumu

Stok Yönetimi Faaliyeti

Yurtiçi Faaliyetlerde

Yurtdışı Faaliyetlerde Sayı Yüzde

(%) Sayı Yüzde

(%)

Dış Kaynak Kullanan İşletme 4 7,7 6 11,5

Dış Kaynak Kullanmayan

İşletme 48 92,3 46 88,5

Toplam 52 100 52 100

Mayıs - Haziran 2011

Tablo 18’ e göre, yurtiçi stok yönetimi faaliyetlerinde dış kaynak kulla-nan işletme oranı %7,7 iken; yurtdışı faaliyetlerde %11,5’dir. Diğer birin-cil faaliyetler olan depolama ve taşıma faaliyetleriyle karşılaştırıldığında, stok yönetiminde dış kaynak kullanma oranının oldukça düşük olduğu gö-rülmektedir.

Ayrıca, stok yönetimi faaliyetini dış kaynağa devretmiş olan işletmele-rin tümü maliyeti azaltmak amacıyla bu faaliyette dış kaynaklardan yarar-landıklarını belirtmişlerdir.

b) Stoklarla İlgili Faktörlerin Önem Dereceleri

Daha önceki bölümlerde bahsedildiği üzere, üretimin kesintisiz sürdü-rülebilmesi için stoklarda yeterli miktar ve arzulanan kalitede hammadde malzemenin; satışın kesintisiz sürdürülebilmesi için yine yeterli miktar ve arzulanan kalitede mamulün bulundurulması gerekmektedir (Yükçü, 2007, 108). Bu açıdan bir işletmede stok yönetiminin önemi büyüktür. Bu amaç-la, işletmelere stok yönetimine ilişkin çeşitli faktörlerin önem derecele-ri sorulmuş ve 5’li likert ölçeği ile değerlendiderecele-rilmiştir. Bu ölçekte 1 hiç önemli değil ve 5 çok önemli anlamına gelmektedir.

Dış kaynak kullanan işletmelerin bu faktörlere verdikleri önem dere-celeri Tablo 19’ da dış kaynak kullanmayan işletmelerin verdikleri önem dereceleri Tablo 20’ de görülmektedir.

Tablo 19. Tedarik Zinciri Faaliyetlerinde Dış Kaynak Kullanan İşletmelerin Stoklarla İlgili Faktörlere Verdikleri Önem Dereceleri Tedarik Zinciri Faaliyetlerinde Dış

Kay-nak Kullanan İşletmelerin Stoklarla İlgili Faktörlere Verdikleri Önem Dereceleri

Ortalama Standart Sapma

Tedarik süresi (gün) 4,25 0,789

Stok devir hızı 4,21 0,893

Stokların ortalama olarak depoda kaldığı süre

(gün) 4,02 0,960

Ekonomik sipariş miktarı 3,98 0,779

Satılan mamullerin iadeleri 3,98 0,779

Asgari stok miktarı 3,96 0,907

Alınan hammadde ve malzemelerin iadeleri 3,88 0,983

Mayıs - Haziran 2011 NOT: i) n=52,

ii) Ölçek; 1 Hiç önemli değil, 5 Çok önemli anlamındadır.

Tablo 19’ a göre, dış kaynak kullanan işletmelerin en çok önem ver-dikleri faktör tedarik süresidir. Tedarik süresi, hammadde malzeme veya mamullerin siparişinden işletmeye teslimine kadar geçen süredir (Yükçü, 2007, 108). Stok devir hızı ve stokların ortalama olarak depoda kaldığı süre, tedarik süresinden sonra sırasıyla işletmelerin önem verdikleri fak-törlerdendir. Stok devir hızı, satışların ortalama stoklara oranlanması so-nucu elde edilen bir oran olup, işletmenin elindeki stokları ne kadar hızlı paraya çevirdiğini gösterir. Bu oranın düşük olması, elde gereğinden fazla stok bulundurulduğu anlamına gelmektedir (Çetiner, 2007, 151). Dolayı-sıyla dış kaynak kullanan işletmelerin hammadde malzeme ve/veya mamul stoklarının sipariş verdikten sonra ne kadar sürede işletmeye ulaşacağına, üretimin ya da satışın aksamaması hususuna ayrıca mamullerin ne kadar hızlı bir şekilde paraya çevrildiği konusuna oldukça önem verdikleri gö-rülmektedir.

Tablo 20. Tedarik Zinciri Faaliyetlerinde Dış Kaynak Kullanmayan İşletmelerin Stoklarla İlgili Faktörlere Verdikleri Önem Dereceleri Tedarik Zinciri Faaliyetlerinde Dış

Kay-nak Kullanmayan İşletmelerin Stoklarla İlgili Faktörlere Verdikleri Önem

Dereceleri

Ortalama Standart Sapma

Tedarik süresi (gün) 4,43 ,778

Satılan mamullerin iadeleri 4,31 ,796

Stok devir hızı 4,20 ,964

Alınan hammadde ve malzemelerin iadeleri 4,17 ,857

Ekonomik sipariş miktarı 4,14 ,845

Asgari stok miktarı 4,03 ,923

Stokların ortalama olarak depoda kaldığı

süre (gün) 3,94 ,968

NOT: i) n=35,

ii) Ölçek; 1 Hiç önemli değil, 5 Çok önemli anlamındadır.

Tablo 20’ de dış kaynak kullanmayan işletmelerin stoklarla ilgili

fak-Mayıs - Haziran 2011

törlere atfettikleri önem dereceleri sırasıyla sunulmuştur. Dış kaynak kul-lanan işletmelerde olduğu gibi kullanmayanlar için de en önemli faktörün tedarik süresi olduğu görülmektedir. Ancak, satılan mamul iadeleri ve alı-nan hammadde malzeme iadeleri, dış kaynak kullaalı-nan işletmelerin aksine daha önemli kabul edilmiştir. Ayrıca dış kaynak kullanmayan işletmeler için stokların ortalama olarak depoda kaldığı süre en az önemliyken; dış kaynak kullanan işletmeler için üst sıralarda öneme sahiptir. Dolayısıyla, dış kaynak kullanan işletmelerin, stok yönetimi açısından daha elzem fak-törlere önem verdikleri söylenebilir.

c) Stok Yönetimi Maliyetleri

Ankete yanıt veren tüm işletmelerin stok yönetimi maliyetlerinin taki-bini yapıp yapmadıkları ile ilgili frekans dağılımları ile dış kaynak kulla-nan ve kullanmayan işletmeler açısından stok yönetimi maliyetlerine veri-len önemle ilgili hipotezlere aşağıda yer verilmektedir.

Tablo 21. Stok Yönetimi Maliyetlerinin Takip Edilme Durumu Stok Yönetimi Maliyeti Sayı Yüzde (%)

Takip Ediliyor 73 83,9

Takip Edilmiyor 14 16,1

Toplam 87 100

Tablo 21’ de görüldüğü gibi ankete katılan işletmelerden %83,9’u stok yönetimi maliyetlerini takip etmektedir. İşletmelerin %16,1’i ise, bu mali-yetlerin takip edilmediğini belirtmiştir.

İşletmelerin stok yönetimi maliyetlerine verdikleri önem ile ilgili hi-potezlere ilişkin testler Tablo 22’de görülmektedir. Hipotezleri test etmek amacıyla Bir Grupta Wilcoxon İşaretli Sıra Testi kullanılmıştır (α=0,05 ve test değeri, orta değer olan 3’dür).

Mayıs - Haziran 2011 Tablo 22: Stok Yönetimi Maliyetine Verilen Önem İle İlgili

Hipotezler

Hipotezler N Ortalama Standart

Sapma -P- Sonuç H₁₂: Tedarik zinciri

faaliyet-lerinde dış kaynak kullanan işletmeler, stok yönetimi

mali-yetine önem vermektedirler.

52 3,92 1,218 ,000 Kabul

H₁₃: Tedarik zinciri faaliyetle-rinde dış kaynak kullanmayan işletmeler, stok yönetimi mali-yetine önem vermektedirler.

35 4,09 ,853 ,000 Kabul

NOT: i) n=35, n=52,

ii) Ölçek; 1 Hiç önemli değil, 5 Çok önemli anlamındadır.

Tablo 22’ de görüldüğü üzere, H₁₂ ve H₁₃ için p değerleri 0,000 olarak tespit edilmiştir. p<0,05 olduğundan olduğu için her iki hipotez de kabul edilmektedir. Dolayısıyla, bu test sonucunda dış kaynak kullanan ve de kullanmayan işletmeler açısından stok yönetimi maliyetinin önemli olduğu görülmektedir.

Stok yönetimi ile ilgili olarak yukarıda sunulan frekans dağılımları ve hipotez testleri sonucunda; işletmelerin stok yönetimine önem verdikleri;

stok yönetimi maliyetlerini önemli buldukları ve de %83,9 oranında iş-letmenin bu maliyetleri takip ettikleri tespit edilmiştir. Tüm bu unsurları önemli bulan işletmelerin stok yönetimi maliyetini azaltmak için çaba har-cayacağı düşünülebilir. Ancak; Tablo 18’ den (Stok Yönetimi Faaliyetinde Dış Kaynaklardan Yararlanma Durumu) görüleceği gibi stok yönetimi fa-aliyetini uzman işletmelere devreden yani bu konuda dış kaynak kullanan işletme oranı oldukça düşüktür.

Stok yönetimi faaliyetine ve bu faaliyetin maliyetine önem veren işlet-melerin bu maliyeti azaltmak amacına yönelik olarak dış kaynak kullanma-yı tercih etmemeleri şaşırtıcıdır. Bu sonucun da işletmelerin dış kaynaktan yararlanmanın faydaları konusunda yeterli bilgiye sahip olmamaları, bu konuda hizmet veren işletmelerin farkında olmamaları ya da genel olarak sektörde stok yönetimi konusunda dış kaynak kullanma geleneğinin olma-ması sonucunda ortaya çıktığı düşünülebilir. Ayrıca işletmeler, stok

yöne-Mayıs - Haziran 2011

timi konusunda yeteri derecede bilgiye sahip olduklarını ve de bu faaliyeti en iyi şekilde yerine getirdiklerini düşünüyor olabilirler.

7. SONUÇ

Araştırma bulguları, genel olarak tüm birincil tedarik zinciri faaliyet-lerinin maliyetlerine önem verildiğini ve bu maliyetlerin takip edildiği-ni göstermektedir. Ancak; depolama ve stok yönetimi faaliyetlerinde dış kaynak kullanım oranlarının çok düşük olduğu; sadece taşıma faaliyetinde yüksek oranda dış kaynak kullanımının tercih edildiği tespit edilmiştir. Do-layısıyla işletmelerin, taşıma faaliyetini dış kaynağa devrettikleri, diğer-lerini ise kendileri yürüttükleri taktirde daha az maliyete katlanacaklarını düşündükleri söylenebilir.

İşletmelerin taşıma ve depolama faaliyetlerini işletme içinde yerine getirebilecek kadar donanıma sahip oldukları tespit edilmiştir. Ancak, iş-letmelerin faaliyetlerini garantiye alma istekleri ve gelenekselci tutumları sebebiyle, dış kaynak kullandıkları faaliyetlerde bile o faaliyet için gerekli donanımı elden çıkarmadıkları kanaatine varılmıştır.

Araştırma sonuçlarına dayanarak işletmelerde, tedarik zinciri faaliyet-lerinde dış kaynak kullanımının yeterli düzeyde olmadığı ve dolayısıyla işletmelerin dış kaynak kullanımının sağlayacağı rekabet avantajından yararlanamadıkları tespit edilmiştir. Araştırmanın kapsadığı sektördeki iş-letmelere, tedarik zinciri faaliyetlerinde dış kaynak kullanımı kararı verir-lerken; faaliyetlerin maliyetlerini takip etmeleri ve sağlayacakları faydayla mukayese etmeleri önerilmektedir.

Tedarik zinciri faaliyetlerinde dış kaynak kullanımının incelendiği bu araştırmanın sonuçları, araştırmanın anakütlesi olan İstanbul Sanayi Odası tarafından 2008 yılında kamuoyunun bilgisine sunulan “Türkiye’nin Bi-rinci ve İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu” kapsamına giren ve tekstil konfeksiyon sektöründe faaliyet gösteren işletmelere genellenebilir. İlgili konu, diğer sektörler açısından farklı araştırmalarda ele alınabilir. Ayrıca, tedarik zinciri faaliyetlerinde dış kaynak kullanan ve kullanmayan birer işletme ele alınarak karşılaştırmalı olarak inceleme yapılabilir.

Mayıs - Haziran 2011 KAYNAKÇA

Akalın, S. (1971). Tedarik ve Materyal Yönetimi. İzmir : Ege Üni-versitesi İktisadi ve Ticari Bilimler Fakültesi.

Ay, M., Bayhan, M. ve Akça, B. (2004). “İşletmelerde Lojistik Değer Faaliyetlerinde Bilgi Teknolojileri”, Bilgi Teknolojileri Kongresi III Bil-diri Kitabı. Pamukkale Üniversitesi. Denizli. s. 212-214.

Ballou, R. H. (2004). Business Logistics/Supply Chain Manage-ment, Planning, Organizing, And Controlling The Supply Chain. 5.bs.

New Jersey : Pearson Education Internetional.

Budak, G. ve Budak, G. (2004). İşletme Yönetimi. göz. geç. 5. bs.

İzmir : Barış Yayınları Fakülteler Kitabevi.

Çavuşlar, M. (2007). Depo Yönetimi. İstanbul : [yayl.y.].

Çetiner, E. (2007). İşletmelerde Mali Analiz. 5. bs. Ankara : Gazi Ki-tabevi.

Ferreira, J., Leitao, J. ve Azevedo, S. (2007). “Configuration Of Logis-tics Activities Across Life-Cycle Of The Firms And Performance: Proposal Of A Conceptual Model”. Mpra Paper. [y.y.] : [yayl.y.]

Filiz, A. (2008). Üretim Yönetiminde Verimlilik Sırları. İstanbul : Sis-tem Yayıncılık.

Frazalle, E. (2001). Supply Chain Strategy The Logistics Of Supply Chain Management. USA : Mcgraw-Hill.

Hompel, M. ve Schmidt, T. (2007). Warehouse Management. New York : Springer.

Hugos, M. ve Thomas, C. (2006). Supply Chain Management In The Retail Industry. USA : Wiley. New Jersey.

Küçük, O. (2009). Stok Yönetimi: Ampirik Bir Yaklaşım. Ankara : Seçkin Kitabevi.

Lambert, M. D, Stock, J. R., ve Ellram, L. M. (1998). Fundamentals Of Logistics Management. USA : Irwin Mcgraw-Hill.

Özcan, S. (2008). “Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerde Lojistik Yönetiminin Önemi” Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens-titüsü Dergisi. 5; 10 (2008).

Rabinovich, E., Wıindle, R., Dresner, M. ve Corsi, T. (1999). “Out-sourcing Of Integrated Logistics Function: An Examination Of Industry

Mayıs - Haziran 2011

Practices”. International Journal Of Physical Distribution&Logistics Management. 29, 6 (1999) : 353-373.

Sevim, Ş. Akdemir, A. ve Vatansever, K. (2008). “Lojistik Faaliyetle-rinde Dış Kaynak Kullanan İşletmelerin Aldıkları Hizmetlerin Kalitesinin Değerlendirilmesine Yönelik Bir İnceleme” Süleyman Demirel Üniver-sitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 13, 1 (2008) : 1-27.

Walker, W.T., Cfpım, Cirm (2005). Supply Chain Architecture. USA : Crc Press.

Yükçü, S. (2007). Yönetim Açısından Maliyet Muhasebesi. 6.bs. İz-mir : [yayl.y.]

Mayıs - Haziran 2011 5510 SAYILI KANUNA GÖRE FİİLİ HİZMET SÜRESİ ZAMMININ