Önemli Gelişmeler 16
Bölüm 6: Özelleştirme Portföyü
6.5. Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş
Yönetim Kurulu Üyeleri
♦ Haşim KEKLİK (YK Bşk. ve Genel Müdür)
♦ Mehmet ÜZER (Üye)
♦ Osman DEMİRCİ (Üye)
♦ Fatih HASDEMİR (Üye)
♦ Hasan ŞAHİN (Üye)
♦ İsa ALTINTAŞ (Üye)
Sermaye Yapısı
ÖİB Sermaye Payı : %100 Esas Sermaye : 6,21 milyar TL Ödenmiş Sermaye:6,21 milyar TL
İlgili Bakan
ÖİB’nin Bağlı Olduğu Bakan
İnternet adresi
http://www.tedas.gov.tr
TEDAŞ, Bakanlar Kurulu’nun 12.08.1993 tarih ve 93/4789 tarihli kararıyla Türkiye Elektrik Kurumunun (TEK) Türkiye Elektik Üretim İletim A.Ş ve Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. unvanlı iki ayrı iktisadi devlet teşekkülü halinde yeniden teşkilatlandırılmasıyla kurulmuştur.
Bu yeni yapılanmada, TEK’in elektrik dağıtım müesseseleri TEDAŞ bünyesinde kalmış ve müesseselerin mevcut faaliyetleri, ticaret ünvanları yeni duruma göre tescil edilmek suretiyle TEDAŞ bünyesinde aynen devam etmiştir.
Yüksek Planlama Kurulunun 17.03.2004 tarih ve 2004/3 sayılı Kararı ile
“Elektrik Enerjisi Sektörü Reformu ve Özelleştirme Strateji Belgesi” kabul edilmiş olup, söz konusu belge çerçevesinde Özelleştirme Yüksek Kurulu’nun 02.04.2004 tarih ve 2004/22 sayılı Kararı ile TEDAŞ özelleştirme kapsam ve programına alınmış, ülke genelinde 21 adet dağıtım bölgesi oluşturulmuş ve Kayseri ili dışında kalan 20 bölgede TEDAŞ’ın mevcut 64 müessese ve 8 bağlı ortaklığı yeniden yapılandırılarak, kuruluş 20 dağıtım şirketi olarak teşkilatlandırılmıştır.
Önemli Gelişmeler
Özelleştirme Yüksek Kurulu’nun 02.04.2004 tarih ve 2004/22 sayılı kararı ile özelleştirme programına alınan Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş.’nin 20 adet bağlı
şirketinden Başkent, Sakarya, İstanbul ili Anadolu Yakası Elektrik Dağıtım A.S.’nin hisselerinin satışına ilişkin özelleştirme ihaleleri Ağustos 2006’da başlatılmış, Özelleştirme Yüksek Kurulunun 08.01.2007 tarih ve 2007/01 sayılı kararı ile söz konusu ihalelerin ertelenmesine karar verilmiştir. 22.04.2008 tarih ve 2008/25 sayılı Özelleştirme Yüksek Kurulu kararı ile Başkent ve Sakarya Elektrik Dağıtım A.Ş.nin özelleştirme ihalelerinin devamına, İstanbul ili Anadolu Yakası Elektrik Dağıtım A.Ş.’nin özelleştirme ihalesinin iptal edilmesine karar verilmiştir. Bu çerçevede Başkent ve Sakarya Elektrik Dağıtım A.Ş.nin özelleştirme ihaleleri tamamlanarak Özelleştirme Yüksek Kurulunun 19.09.2008 tarih ve 2008/57 sayılı kararı ile Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş.nin Başkent Elektrik Dağıtım A.Ş.deki %100 oranındaki hissesinin 1.225 milyon ABD Doları bedelle, Özelleştirme Yüksek Kurulunun 19.09.2008 tarih ve 2008/58 sayılı kararı ile Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş.nin Sakarya Elektrik Dağıtım A.Ş.deki
%100 oranındaki hissesinin 600 milyon ABD Doları bedelle satılmasına karar verilmiştir. Meram ve Aras Elektrik Dağıtım A.Ş.nin özelleştirme ihaleleri 25.09.2008 tarihinde tamamlanmış olup, Meram Elektrik Dağıtım A.Ş. için en yüksek 440 milyon ABD Doları, Aras Elektrik Dağıtım A.Ş. için en yüksek teklif 128,5 milyon ABD Doları olmuştur.
Malî Durum
2008 yılı TEDAŞ açısından, fiyatlandırma mekanizmasında önemli değişikliklerin yaşandığı bir yıl olmuştur. Nitekim, başta TEDAŞ olmak üzere elektrik tedariği zinciri içinde yer alan enerji KİT’lerinin mali açıdan sağlıklı ve sürdürülebilir bir yapıya kavuşturulması amacıyla, “Enerji KİT’lerinin Uygulayacağı Maliyet Bazlı Fiyatlandırma Mekanizmasının Usul ve Esasları”
(MBF) Yüksek Planlama Kurulunun 14.02.2008 tarih ve 2008/T-5 sayılı Kararı ile kabul edilmiş bulunmaktadır. Söz konusu mekanizma uyarıca, TEDAŞ’ın her yıl için 01 Ocak, 01 Nisan, 01 Temmuz ve 01 Ekim ayında fiyat ayarlaması yapması öngörülmüştür. Ayrıca, “20 Dağıtım Şirketinin İlk Uygulama Dönemine İlişkin Gelir Düzenlemesi Hakkında Tebliğ”de, dengesizlikten kaynaklanan fiyatların (PMUM maliyetleri) tarifelere yansıtılması sağlanacak revize yapılmıştır. Buna göre, kuruluşun 5 adet olan enerji alım maliyet bileşeni, 6’ya yükselmiştir.
MBF uyarınca, kuruluş 01/07/2008 tarihinden geçerli olmak üzere yaklaşık olarak % 21, 01/10/2008 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere yaklaşık olarak
% 9,3 fiyat artışına gitmiştir. Ancak yapılan bu fiyat ayarlamalarına rağmen, özellikle yılın ilk yarısında oluşan maliyetlerin kuruluşu olumsuz etkilemesine bağlı olarak, kuruluşun 2008 yılı zararı 1.086 milyon TL’yi bulmuştur. Söz konusu zararın oluşmasında, 2008 yılı sonuna doğru kendini gösteren küresel
ekonomik kriz sonucunda elektrik talebinin düşmeye başlaması da önemli rol oynamıştır.
Diğer taraftan, daha önce 31/10/2010 olarak belirlenen geçiş dönemi sonu, 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanununda 2008 yılında yapılan değişiklik ile 2 yıl daha uzatılmıştır. Söz konusu tarihe kadar, dağıtım bölgeleri arası maliyet farklılıkları nedeniyle var olan fiyat farklılıklarından kısmen veya tamamen koruyacak şekilde tesis edilen fiyat eşitleme mekanizması ve bu kapsamda çapraz sübvansiyon uygulanmaya devam edilecektir.
TEDAŞ, alacaklarını tahsil etmede sıkıntılar yaşamaktadır. Bu bağlamda, belediyeler ile İl Özel İdareleri tarafından tam olarak ödenmeyen genel aydınlatma bedelleri, zaman içinde kuruluş için ciddi bir nakit sorunu oluşturmaya başlamıştır. Ancak, 2008 yılında 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanununda yapılan bir düzenleme ile 2009-2015 döneminde, kamunun genel kullanımına yönelik meydan, bulvar, cadde ve sokakların aydınlatılması ile trafik sinyalizasyonlarına ait tüketim giderleri Hazine Müsteşarlığı bütçesinden karşılanacaktır. Söz konusu düzenlemenin TEDAŞ’ın tahsilat/tahakkuk sorununu iyileştireceği düşünülmektedir.
Enerji alanında faaliyet gösteren bazı kamu kurum ve kuruluşlarının bir kısım borç ve alacaklarının takas, mahsup ve terkin yoluyla tasfiye edilmesine ilişkin olarak hazırlanan Kanun tasarısı taslağı 2008 yılında hazırlanarak Başbakanlığa iletilmiştir. Söz konusu Kanunun yasalaşmasına bağlı olarak, başta TEDAŞ olmak üzere, enerji KİT’lerinin birbirlerine olan borç ve alacak tutarlarında bir sadeleşme söz konusu olacaktır.
Kuruluş, halihazırda yüksek miktarlara ulaşan yatırım harcamaları gerçekleştirmektedir. 2010 yılına kadar olan geçiş döneminde yıllık yatırım tutarı 550 milyon TL olarak belirlenmiş olmasına rağmen, kuruluş söz konusu tutarın oldukça üzerinde yatırım harcaması yapmaktadır. Nitekim, 2008 yılında, yatırım amacıyla 1.254 milyon TL tutarında harcama yapılmıştır.
-1.200
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
milyon TL
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2007 2008 % Artış
(milyon TL)
Gelir Tablosu
Brüt Satışlar 15.025,9 20.652,8 37,4
Satışların Maliyeti 14.598,9 19.469,3 33,4
Faaliyet Giderleri 2.375,2 2.608,1 9,8
Faaliyet Kâr Zararı -1.948,1 -1.424,6 26,9
Finansman Giderleri 0,1 0,1
Dönem Kâr Zararı -956,6 -1.086,3 -13,6
Bilanço
Dönen Varlıklar 24.673,1 28.278,2 14,6
Stok 180,5 202,3 12,1
Duran Varlıklar 10.897,4 11.921,4 9,4
Aktif Toplamı 35.570,5 40.199,5 13,0
KV Yabancı Kaynaklar 30.673,1 35.562,6 15,9
UV Yabancı Kaynaklar 723,5 2.364,8 226,8
Özkaynaklar 4.173,8 2.272,1 -45,6
Rasyolar
Cari Oran 0,80 0,80 -1,1
Asit Test Oranı 0,27 0,31 13,6
Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 193 185 -3,8
Nakit Çevirme Süresi (Gün) -62 -65 -4,0
Özsermaye Getiri Oranı % -23,17 -33,82 -46,0
İstihdam
Toplam Personel Sayısı (ort.) 29.060 26.574 -8,6 Toplam İstihdam Gideri 1.134,0 1.104,0 -2,7
Diğer
Katma Değer 978,6 -189,5
Yatırım Harcaması 852,8 1.254,3 47,1
Faiz Dışı Fazla -1.168,6 -516,4 55,8
Kaynak: TEDAŞ, Hazine Müsteşarlığı ve DPT
6.6. Tütün, Tütün Mamulleri, Tuz ve Alkol İşletmeleri A.Ş. (TTA)
Yönetim Kurulu Üyeleri
♦ Fahri ARIKAN (YK Başkanı ve Genel Müdür)
♦ Ayhan SARISU (Üye)
♦ Sinasi CANDAN (Üye)
♦ Abdullah ÇELİK (Üye)
Sermaye Yapısı
ÖİB Sermaye Payı : %100
Esas Sermaye : 5,00 milyar TL Ödenmiş Sermaye : 2,56 milyar TL
İlgili Bakan
ÖİB’nin Bağlı Olduğu Bakan
İnternet adresi
http://www.tta.gov.tr/
Tütün, alkollü içkiler, tuz barut ve patlayıcı maddelerle ilgili "inhisar" hizmetlerini yürütme görevi 1932 yılında kurulan İnhisarlar Umum Müdürlüğü'ne verilmiştir.
Söz konusu umum müdürlüğü 1941 yılından 1983 yılına kadar faaliyetlerini TEKEL Genel Müdürlüğü olarak yürütmüş, bu tarihte kamu iktisadi kuruluşu haline getirilmiş, 11 Mart 1987 tarihinde Tütün, Tütün Mamulleri, Tuz ve Alkol İşletmeleri Genel Müdürlüğü (TEKEL) adını almış, Özelleştirme Yüksek Kurulunun 05.02.2001 tarih ve 2001/06 sayılı kararı ile özelleştirme kapsam ve programına alınmış ve 03.01.2002 tarih ve 4733 sayılı Kanun ile iktisadi devlet teşekkülü haline getirilmiştir.
ÖYK’nın 31.03.2003 tarihli ve 2003/12 sayılı kararı ile özelleştirme işlemlerinin kolaylaştırılmasını teminen TEKEL’in yeniden yapılandırılmasına karar verilmiştir.
TEKEL’e ait Alkollü İçkiler Sanayii ve Ticareti A.Ş. ve Alkollü İçkiler Pazarlama ve Dağıtım A.Ş ile 3 tuz işletmesi özelleştirilmiş, kuruluşa ait muhtelif gayrı menkuller özelleştirilme/satış/devir gibi usullerle elden çıkarılmıştır.
Önemli Gelişmeler
TEKEL ve TEKEL’in bağlı ortaklığı Sigara Sanayi İşletmeleri ve Ticareti A.Ş.ne ait sigara üretim işi ile ilgili varlıkların 4046 sayılı kanun hükümleri çerçevesinde
“satış” ve “mülkiyetin gayri ayni hak (intifa) tesisi” yöntemi ile bir bütün halinde
özelleştirilmesi amacıyla ÖİB tarafından, 22.02.2008 tarihinde yapılan nihai pazarlık görüşmeleri neticesinde; ÖYK’nın 22.04.2008 tarih ve 2008/23 sayılı Kararı çerçevesinde, 1.720.000.000.- ABD Doları peşin bedelle British American Tobacco Tütün Mamulleri Sanayi ve Ticaret A.Ş.’ne satılmasına karar verilmiştir. Satışa ilişkin sözleşme 24.06.2008 tarihinde imzalanarak aynı tarihte devir ve teslim işlemleri tamamlanmıştır.
British American Tobacco ile yapılan sözleşme gereğince, Kuruluş’un TEKEL logosunu satış sözleşmesinden itibaren 6 aylık kullanım hakkı sona ermiş olup, 01.12.2008 tarih ve 1090 sayılı Özelleştirme İdaresi Başkanlığı Onayı ile Kuruluşun yeni logosu “TTA” olarak belirlenmiştir.
Kuruluş 5752 sayılı kanun kapsamında sadece 2008 yılı ürünü olmak üzere tütün alımına devam etmekte olup, 2009 ve sonraki yıllarda Kuruluşun tütün alımı yapması öngörülmemektedir.
TTA özelleştirme süreci devam etmekte olan Çamaltı ve Ayvalık Tuz İşletmelerinde tuz üretime ve satışında devam etmektedir. Bununla birlikte Kuruluş stoklarında bulunan tütünlerin satışı faaliyetlerini sürdürmektedir.
Kuruluş daha önceki yıllarda sorun teşkil eden tütün stoklarını 2007-2008 dönenimde önemli oranda azaltmıştır. Bu kapsamda Kuruluş stoklarında 2008 yılı sonu itibarıyla 74 bin ton idare ve 8 bin ton destekleme tütün stoku bulunmaktadır.
Devlet tarafından 2001 ve önceki yıllarda yapılan müdahale alımları sonucunda TTA tarafından alınan ve mülkiyeti kamuya ait olan destekleme tütün stoklarının muhafazası sonucunda oluşan destekleme alacağı 1,1 milyar TL’yi aşmış durumdadır.
Malî Durum
Kuruluşun 2008 yılında özelleştirme işlemleri sonucunda ana faaliyet konusu olan sigara üretimi ve pazarlaması faaliyetlerinde çekilmeye başlaması nedeniyle Kuruluşun brüt satışları bir önceki yıla göre %22 oranında azalmıştır.
Kuruluşun faaliyet konusundaki önemli değişme nedeniyle Kuruluşun karı bir önceki yıla göre çok önemli oranda azalmıştır.
Kuruluşun kısa vadeli yükümlülükleri karşılama kabiliyetini gösteren asit test oranı 2008 yılında 0,35’e düşmüştür. Kuruluşun faiz dışı fazla dengesi, sermaye transferi nedeniyle 2008 yılında 458 milyon TL fazla vermiştir.
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2007 2008 % Artış
(milyon TL)
Gelir Tablosu
Brüt Satışlar 3.675,3 2.863,4 -22,1
Satışların Maliyeti 639,4 1.699,9 165,9
Faaliyet Giderleri 147,8 114,5 -22,5
Faaliyet Kâr Zararı 27,6 -314,6
Finansman Giderleri 0,0 0,0
Dönem Kâr Zararı 44,4 -1.091,9
Özkaynaklar 2.845,6 2.195,0 -22,9
Rasyolar
Toplam Personel Sayısı (ort.) 15.643 14.662 -6,3
Toplam İstihdam Gideri 501,2 503,1 0,4
Diğer
Katma Değer 567,0 -567,8
Yatırım Harcaması 18,6 0,0 -100,0
Faiz Dışı Fazla 315,8 457,6 44,9
Kaynak: TTA, Hazine Müsteşarlığı ve DPT
-1.200
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
milyon TL
Faiz Dışı Fazla Dönem Kar / Zararı