Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası A.Ş

Başkan

♦ Durmuş YILMAZ

Banka Meclisi Üyeleri

♦ M.Vehbi ÇITAK

♦ Doç. Dr. Lokman GÜNDÜZ

♦ Prof. Dr. Turalay KENÇ

♦ Prof. Dr. M.İlker PARASIZ

♦ Necati ŞAHİN

♦ Prof. Dr. Necdet ŞENSOY

Sermaye Yapısı

Kamu Payı : %54,74 Hazine Sermaye Payı : %54,74 Esas Sermaye : 25.000 TL Ödenmiş Sermaye : 25.000 TL

İlgili Bakanlık

Devlet Bakanlığı ve Başbakan Yardımcılığı

İnternet adresi

http://www.tcmb.gov.tr

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası 11 Haziran 1930 tarih ve 1715 sayılı Kanun ile bir anonim şirket olarak kurulmuştur. 1960’lı yıllarda planlı dönemin başlaması ile 1715 sayılı Kanununun dengeli kalkınma için gerekli bir para programının uygulanmasına uygun olmadığı gerekçesiyle yasada değişiklikler yapılarak, 26 Ocak 1970 tarih ve 1211 sayılı Kanun yürürlüğe girmiştir.

1211 sayılı Kanuna göre Banka hisse senetleri (A), (B), (C) ve (D) sınıflarına ayrılmıştır. (A) sınıfı hisse senetlerinin her biri en az 100 hisseliktir. Bu sınıf hisse senetleri münhasıran Hazineye ait olup, Hazine payı sermayenin

%51’inden aşağı düşemez. (B) sınıfı hisse senetleri Türkiye’de faaliyette bulunan milli bankalara tahsis edilmiştir. Hisse senetlerinden en çok 15.000 adedi, (C) sınıfı hisse senedi olarak, milli bankalar dışında kalan diğer bankalarla imtiyazlı şirketlere tahsis edilmiştir. (D) sınıfı hisse senetleri Türk ticaret müesseselerine ve Türk vatandaşlığını haiz tüzel ve gerçek kişilere tahsis edilmiştir.

Tablo 23: TCMB Sermaye Yapısı

Sınıfı Adedi Toplam İçindeki Yüzdesi Nominal Değeri (TL)

A 136.800 54,72 13.680

B 64.340 25,74 6.434

C 54 0,02 5

D 48.806 19,52 4.881

TOPLAM 250.000 100,00 25.000

Kaynak: TCMB

(A) sınıfı hisse senetlerinin tümü (%54,72) Hazine’ye ait olup, Medeni Kanun uyarınca Hazine’ye intikal eden (D) sınıfında yer alan 53 adet hisse ile birlikte Hazine’ya ait hisslerin sermaye içindeki payı % 54,74’tür.

(B) sınıfı hisse senetleri, T.C. Ziraat Bankası A.Ş. (%19,23), T. Garanti Bankası A.Ş. (%2,48), T. İş Bankası A.Ş.(%2,33), T. Halk Bankası A.Ş.(%1,11), Yapı ve Kredi Bankası A.Ş.(%0,55), Akbank T.A.Ş.(%0,03) ve Türk Ekonomi Bankası A.Ş.’ye (%0,01) aittir. (C) sınıfı hisse senetlerinin tamamı ise ING Bank’a aittir.

Önemli Gelişmeler

2006 yılından itibaren uygulanmakta olan enflasyon hedeflemesi rejimi kapsamında, 2008 yıl sonu için enflasyon hedefi %4 olarak belirlenmiştir. Ancak küresel kredi piyasalarında yaşanan sorunlar ve emtia fiyatlarındaki artış nedeniyle enflasyon oranı 2008 yılı boyunca belirlenen patikanın üzerinde seyretmiş ve 2008 yıl sonu itibariyle TÜFE enflasyonu, 2007 yıl sonu değerinin yaklaşık 1,7 puan üzerinde %10,06 olarak gerçekleşmiştir.

Enflasyonun önceki tahminlere göre daha uzun bir süre hedefin üzerinde kalacağı ögörüsünden hareketle, 3 Haziran 2008 tarihli açık mektupla Hükümete enflasyon hedeflerinin yenilenmesi önerilmiş ve 2009-2011 dönemine ilişkin yeni hedeflerin belirlenmesi konusunda görüş birliğine varılmıştır. Bu kapsamda, enflasyon hedefleri 2009 yıl sonu için %7,5, 2010 yıl sonu için %6,5 ve 2011 yıl sonu için %5,5 olarak belirlenmiştir.

Para Politikası Kurulu kararları uyarınca, 2008 yılı Ocak ve Şubat aylarında gecelik borçlanma faiz oranı 25 baz puan düşürülmüş; Mart Nisan aylarında değişim yapılmamış, Mayıs-Temmuz döneminde 50 baz puan artırılmış, Ağustos-Ekim döneminde faiz oranları sabit tutulmuş, Kasım ayında 50 baz puan, Aralık ayında ise 125 baz puan düşürülmüştür. Böylelikle, 2007 yıl sonu itibariyle TCMB gecelik borçlanma faiz oranı %15,75 iken 2008 yıl sonu itibariyle % 15 olarak gerçekleşmiştir.

TCMB gecelik borç verme faiz oranı ise 2007 yıl sonu itibariyle ise %20 iken, 2008 yıl sonu itibariyle % 17,50 olarak gerçekleşmiştir.

Uluslararası kredi piyasalarında yaşanan gelişmelerin finansal sistemi olumsuz etkilemesini önlemek, döviz piyasasının etkin bir şekilde çalışmasını sağlamak ve bankacılık sisteminin döviz likiditesinin desteklenmesi amacıyla TCMB tarafından 2008 yılında çeşitli önlemler alınmıştır.

Bu kapsamda, 16 Ekim 2008 tarihinden itibaren döviz alım ihalelerine ara verilmiş, 24 Ekim 2008 tarihinden itibaren günlük 50 milyon ABD dolarlık döviz satım ihalelerine başlanmış, gerçekleştirilen iki ihalede toplam 100 milyon ABD Doları satılmış ve 30 Ekim 2008 tarihinde döviz satım ihaleleri durdurulmuştur.

(2008 yılında döviz alım ihaleleri yoluyla 7.584 milyon ABD Doları alımı yapılmıştır.)

Diğer taraftan, 9 Ekim 2008 tarihinde, Döviz ve Efektif Piyasaları Döviz Depo Piyasasındaki aracılık faaliyetleri yeniden başlatılmış, bankaların bu piyasadaki işlem yapma limitleri artırılmıştır. Bankaların Döviz Depo Piyasasında TCMB’den alabilecekleri döviz depolarının vadesi 1 haftadan 1 aya yükseltilmiş, söz konusu piyasada % 10 olarak belirlenmiş borç verme faiz oranları ABD doları için % 7’ye, Euro için % 9’a düşürülmüştür.

5 Aralık 2008 tarihinde ise, % 11 olan yabancı para zorunlu karşılık oranı 2 puan azaltılarak %9’a düşülerek, bankacılık sistemine yaklaşık 2,5 milyar ABD Doları ek döviz likiditesi sağlanmıştır.

Malî Durum

FİNANSAL BÜYÜKLÜKLER (Milyon TL) 2007 2008 % Değişim

Toplam Aktifler 111.450 167.298 50%

Altın Mevcudu 3.736 5.017 34%

Döviz Alacakları 85.392 107.385 26%

Menkul Kıymetler 16.927 33.654 99%

Açık Piyasa İşlemleri - Alacaklar - 20.061 - Açık Piyasa İşlemleri - Borçlar 2.918 29.935 926%

Mevduat 74.006 90.436 22%

Net Faiz Geliri 623 1.917 208%

Net Kar 261 2.331 792%

Kaynak:TCMB

2008 yılında Bankanın toplam aktifleri %50 oranında artış gösterek 167,3 milyar TL’ye ulaşmıştır.

Bankanın yurtdışındaki muhabirleri nezdinde açılan hesapları, IMF nezdinde bulunan kotamızın altın ve yabancı para olarak ödenen kısmını ve efektif mevcudunu içeren döviz alacakları 2008 yılında %26 oranında artış göstererek 107,3 milyar TL’ye ulaşmıştır. Döviz alacaklarının Bankanın toplam aktifleri içerisindeki payı ise 2007 yılında %77 iken, 2008 yılında %64 olarak gerçekleşmiştir.

2001 yılında kamu ve fon bankalarından kesin alımı yapılan ve Ekim 2001’de uzun vadeli menkul kıymetlerle değişimi yapılan DİBS’ler ile ikincil piyasadan repo işlemi ile alınan DİBS’lerden oluşan menkul kıymetler’in Bankanın toplam aktifleri içerisindeki payı ise 2007 yılında %15 iken, 2008 yılında %20’ye yükselmiştir. Söz konusu menkul kıymetler kaleminin yaklaşık 20 milyar TL’sini repo işlemleri nedeniyle alınan DİBS’ler oluşturmuştur.

2008 yılında Banka mevduatı %22 oranında artış göstermekle birlikte, 2007 yıl sonu itibariyle %66 olan toplam pasifler içerisindeki payı 2008 sonu itibariyle

%54 olarak gerçekleşmiştir. Mevduatın dağılımına ilişkin detaylar aşağıda yer alan Tabloda sunulmaktadır. 2008 yıl sonu itibariyle Banka mevduatının %58’ini bankacılık sektörü mevduatı, %15’ini ise kamu sektörü mevduatı oluşturmaktadır.

Tablo 24: MEVDUATIN DAĞILIMI (Milyon TL)

Türk Parası Yabancı Para Toplam

Kamu Sektörü 1.991 11.313 13.304

Bankacılık Sektörü 30.942 21.703 52.645

Muhtelif 1 20.788 20.789

Uluslararası Kuruluşlar 6 - 6

Fonlar 143 3.549 3.692

TOPLAM 33.083 57.353 90.436

Kaynak:TCMB

Net kar 2008 yılında önemli ölçüde artış göstererek, 2,3 milyar TL’ye ulaşmıştır.

TL mevduat zorunlu karşılıklarına ödenen faiz ve Bankalararası Para Piyasası İşlemleri net zararı nedeniyle, Banka 2008 yılında TL işlemlerden 1,5 milyar TL zarar etmiştir. Ancak; yabancı para portföy ve depo hesaplarından 5,1 milyar TL gelir elde edilmiş ve Bankanın toplam yabancı para işlemleri net karı 3,8 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. 2008 yılı karından Hazine Müsteşarlığına ise 1,3 milyar TL temettü ödemesi yapılmıştır.