Önemli Gelişmeler 16
5.8. Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü
Yönetim Kurulu Üyeleri
♦ Orhan YILMAZ (YK Başkanı ve Genel Müdür)
♦ Muhsin GANİOĞLU (Üye - Genel Müdür Yardımcısı)
♦ M.Emin ZARARSIZ (Üye-Hazine Temsilcisi)
♦ Boş (Üye - Bakanlık Temsilcisi)
♦ Yücel YALÇINOĞLU (Üye )
♦ Boş (Üye )
Sermaye Yapısı
Hazine Sermaye Payı : %100
Esas Sermaye :100 milyon TL Ödenmiş Sermaye : 89 milyon TL
İlgili Bakanlık
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
İnternet adresi
http://www.etimaden.gov.tr
Madenciliğin çeşitli dallarında faaliyet göstermek, elektrik enerjisi üretim tesisleri kurmak, elektrik enerjisinin iletim, satış ve dağıtımını sağlamak, bünye içinde bankacılık işlemleri yapmak üzere 14.06.1935 tarihinde 2805 sayılı Kanunla Etibank kurulmuştur.
Kuruluşa bağlı Divriği demir madenleri 1955 yılında 6559 sayılı Kanunla kurulan Türkiye Demir Çelik İşletmelerine, kömür işletmeleri 1957 yılında 6947 sayılı Kanunla kurulan Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumuna, elektrik üretim ve iletim tesisleri ise 1970 yılında 1312 sayılı Kanunla kurulan Türkiye Elektrik Kurumuna devredilmiştir.
10.10.1983 tarihli ve 99 sayılı KHK ile yeni bir hukuki yapılanmaya gidilmiş ve 2805 sayılı Kanun yürürlükten kaldırılmıştır.
Kuruluş, 233 sayılı KHK kapsamında bir iktisadi devlet teşekkülü olup, Ana Statüsü 09.11.1984 tarih ve 18570 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Devlet eliyle aranacak ve işletilecek olan bor tuzları, trona, uranyum ve toryum madenlerinin işletilme ve arama görevi 2840 sayılı Kanun ile Kuruluşa verilmiştir.
07.07.1993 tarih ve 93/T-54 sayılı YPK Kararı ile Etibank Bankacılık, KBİ ve Çinkur özelleştirme kapsam ve programına alınmış, Çinkur ve Bankacılık özelleştirilmiştir. KBİ A.Ş.’nin özelleştirme işlemleri ise devam etmektedir.
26.01.1998 tarihli Bakanlar Kurulu Kararı ile Etibank’ın organizasyon yapısı tamamen değiştirilmiş ve Eti Holding A.Ş. unvanlı bir iktisadi devlet teşekkülü çatısı altında 7 bağlı ortaklık oluşturulmuştur. Bu bağlı ortaklıklardan, Eti Alüminyum A.Ş., Eti Krom A.Ş., Eti Bakır A.Ş., Eti Gümüş A.Ş., Eti Elektrometalurji A.Ş., özelleştirilmiş, Eti Pazarlama ve Dış Ticaret A.Ş. ise kapatılmıştır. 2004/6731 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla Eti Holding A.Ş.’nin ticari unvanı Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü olarak değiştirilmiş ve Eti Bor A.Ş.nin 31.01.2004 tarihi itibarıyla kapatılmasına karar verilmiştir.
Teşekkülün yeniden hazırlanan Ana Statüsü, YPK’nın 27.05.2004 tarih ve 2004/T-16 sayılı Kararıyla onaylanarak yürürlüğe girmiştir.
2004 yılına kadar teşekkül bünyesinde kalan Eti Zeolit A.Ş. de YPK Kararıyla 31.12.2004 tarihi itibarıyla kapatılmıştır.
Petrol, kömür ve demir hariç her türlü maden ve endüstriyel hammadde ve kaynaklarını (bor tuzları, uranyum ve toryum dahil) aramak, aratmak, değerlendirmek, fizibilite ve projeler yapmak, işlemek ve işlettirmek Kuruluşun faaliyet alanını oluşturmaktadır. Ancak, ülkemizin dünya bor rezervlerinin yaklaşık %72’sine sahip olması nedeniyle, Eti Maden İşletmeleri ilgili yasalar çerçevesinde ağırlıklı olarak bor minerallerinin üretilmesi, işletilmesi ve pazarlanması alanında faaliyet göstermektedir.
Eti Maden İşletmeleri’nin ülkemiz bor piyasasındaki pazar payı tekel niteliğinden dolayı %100’dür.
Önemli Gelişmeler
Kuruluş halihazırda 729,9 bin ton Bor Oksit (B203) satılabilir ürün üretimi ile dünya bor üretiminin yaklaşık %37’sini gerçekleştirmekte olup, 684.000 ton B203 ürün satışı ile dünya bor talebinin %36,4’ünü karşılamaktadır.
Fiili bor üretiminde, bor oksit bazında, yaklaşık olarak Avrupa (Türkiye) %37 pay ile birinci sırada yer alırken, onu Kuzey Amerika (ABD) %36, Güney Amerika (Şili, Arjantin, Peru ve Bolivya) %15 ve Asya (Rusya, Çin ve Hindistan) %12 payla takip etmiştir.
2008 yılında dünya bor talebinin yaklaşık %37’sinin Eti Maden, %30’unun RT Borax tarafından karşılandığı, geri kalan yaklaşık %33’ünün de diğer üreticiler tarafından karşılandığı tahmin edilmektedir.
Kuruluş için ihracat gelirleri oldukça önemli olup, 2008 yılı toplam gelirlerinin yaklaşık %97’si yurt dışı satış gelirlerinden oluşmaktadır. Kuruluş cari yılda 1,5 milyon ton bor ihraç etmiş olup, ihracat satış gelirleri bir önceki yıla göre %35 artarak 518 milyon ABD Dolar’ına ulaşmıştır. Kuruluşun ihraç ettiği başlıca bor ürünleri; konsantre kolemanit, konsantre üleksit, boraks pentahidrat, boraks dekahidrat, borik asit, kalsine tinkal, susuz boraks ve öğütülmüş kolemanittir.
Bor kimyasalları ihracatında en yüksek paya Kırka’da üretilen ve ticari adı Etibor-48 olan Boraks Pentahidrat sahiptir. İkinci sırada ise borik asit gelmektedir.
Kuruluş katma değeri yüksek rafine ürün üretimine yoğunlaşırken, uluslararası pazarlama ağı ve yurt dışı yatırımlarıyla pazardan daha çok pay almayı hedeflemektedir. Bu amaçla, pazarın kontrolünü sağlamak için dış temsilcilik ağını genişletmektedir.
Kuruluş son dönemde Uzak Doğu ve Rusya’ya olan bor ihracatını önemli bir miktarda artırmıştır. Bor ihracatının bölgesel dağılımı aşağıdaki grafikte gösterilmektedir.
Bor İhracatının Bölgesel Dağılımı
Halihazırda Kuruluşun sektörel bor satışları incelendiğinde, satışların %64’ünün cam, %13’ünün frit-seramik, %8’inin deterjan, %5’inin gübre ve %10’unun diğer sektörlere olduğu gözlemlenmektedir.
Diğer taraftan, özel sektörün özel bor kimyasalları üretiminde görev almasına yönelik olarak Kuruluş bünyesinde AR-GE çalışmalarına ağırlık verilmiştir.
2840 sayılı Kanun, bor sahalarının kamu tarafından işletilmesi, yönetilmesi ve pazarlanmasını öngörmektedir. Ancak, kurulu kapasitenin dış talebi karşılamasının mümkün olmadığı durumlarda, ülkemizin bor pazarından daha fazla pay alabilmesini teminen, Kuruluş hizmet alımı yoluyla destek almaktadır.
Malî Durum
2008 yılında Kuruluşun brüt satışları %40 artarak 725 milyon TL olmuş, dönem kârı ise %36,3 artarak 292,9 milyon TL’ye ulaşmıştır.
Kuruluşun likidite rasyoları incelendiğinde ise, işletmede normalin üzerinde ve kullanılmayan fon bulunduğu anlaşılmaktadır. Kuruluşun alacak tahsil süresi 42 günden 47 güne yükselerek, cari yılda kredili satışların Kuruluş kasasına dönme süresi uzamıştır. Nakit çevirme süresi ise 170 günden 168 güne düşmüştür.
İşletmenin malî yapısı incelendiğinde işletmede varlıkların özkaynaklarla finanse edildiği, gerek kısa vadeli gerekse uzun vadeli yabancı kaynak kullanımının yıllara yaygın olarak düşük seyrettiği görülmektedir.
Kuruluş, Hazineye 2007 yılında 131 milyon TL ve 2008 yılında ise 178 milyon TL temettü ödemesi yapmıştır.
2007 yılında 14 milyon TL faiz dışı açık veren Kuruluş, 2008 yılında, 174,7 milyon TL faiz dışı fazla vermiştir.
-50 0 50 100 150 200 250 300
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
milyon TL
Faiz Dışı Fazla Dönem Kar / Zararı
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2007 2008 % Artış
(milyon TL)
Gelir Tablosu
Brüt Satışlar 516,1 725,0 40,5
Satışların Maliyeti 288,5 327,5 13,5
Faaliyet Giderleri 110,4 138,2 25,2
Faaliyet Kâr Zararı 117,2 259,3 121,2
Finansman Giderleri 0,0 0,0 0,0
Dönem Kâr Zararı 214,9 292,9 36,3
Bilanço
Dönen Varlıklar 447,6 525,4 17,4
Stok 123,4 155,0 25,6
Duran Varlıklar 821,6 667,3 -18,8
Aktif Toplamı 1.269,2 1.192,6 -6,0
KV Yabancı Kaynaklar 39,2 69,1 76,2
UV Yabancı Kaynaklar 19,3 25,2 30,5
Özkaynaklar 1.210,7 1.098,3 -9,3
Rasyolar
Cari Oran 11,41 7,60 -33,4
Asit Test Oranı 7,32 4,23 -42,2
Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 42 47 13,0
Nakit Çevirme Süresi (Gün) 170 168 -1,6
Özsermaye Getiri Oranı % 14,39 20,25 40,8
İstihdam
Toplam Personel Sayısı (ort.) 3.705 3.414 -7,9
Toplam İstihdam Gideri 121,1 123,5 2,0
Bütçe İlişkisi
Bütçeye Ödemeler (Temettü + Hasılat Payı) 131,3 178,8 35,1
Diğer
Katma Değer 436,0 516,2 18,4
Yatırım Harcaması 48,1 85,4 77,5
Faiz Dışı Fazla -14,9 174,7
Kaynak: ETİ MADEN, Hazine Müsteşarlığı ve DPT