Türkiye’de Kadınların Cami İhtiyacı ve Bu Alandaki Eksiklikler

Türkiye’ de Kadınların Cami İhtiyacı: Ülkemizde kadınların erkekler kadar hatta

daha fazla cami eğitimine muhtaç oldukları kesindir. Kaldı ki kadınların dini öğrenme ortamları erkeklere nazaran daha sınırlıdır. Dinin çarpıtılması sonucu yaygınlaşan bidat ve hurafelerin özellikle kadınlar arasında yaygın olduğu görülmektedir. Bu durumda kadınları cami eğitimin dışında tutmak toplumun sayı itibariyle yaklaşık yarısını dini bilgiden yoksun bırakıp cehalete atmak anlamına gelir. Çünkü günümüzde yetişkin halkın yaygın din eğitimi aldığı en önemli kutrum camidir. İslam dünyasında Arap yarımadası başta olmak üzere Malezya, Suudi Arabistan, Filistin, Türkmenistan gibi Asya ülkelerinde; Tunus ve Cezayir gibi Afrika ülkelerinde kadınların camiye devam edip vakit Cuma ve bayram namazlarına katıldıkları Avrupa ve Amerika ülkelerinde ise yaşayan Müslüman kadınların Cuma namazlarını ihmal etmeyip eşi ve çocukları ile birlikte ailece camilerde ibadetlerini yerine getirdikleri, hutbe ve vaaz dinledikleri bilinmektedir. (Yılmaz, 2005:91)

Tesev’in Diyanet İşleri Başkanlığı ile ilgili araştırmasında Türkiye’de kadınların büyük ölçüde camilerde mahrum oldukları, namazlarını genellikle evlerde kıldıkları, ev toplantıları aracılığıyla gruplar halinde dini bilgiler edinmeye çalıştıkları, dini yaşantılarında Diyanet İşleri Başkanlığı görevlileri ile yakın ilişki kurma durumunun neredeyse hiç olmadığı tespit edilmiştir. Bu araştırma da öneri olarak dindar kadınların camilerde ibadet yapmalarının teşvik edilmesi ve bu hususta erkeklerin eğitilmesi gerektiği önerilmiştir. (Onay,2008:240-241)

10

57

Alt Yapı Açısından Yetersiz Kalan Hizmetler: Güncel dini meseleler toplantısı

sonuç bildirgesinin (2004) 21. Maddesinde şu geçmektedir: Kadınlar günlük namazlara bayram Cuma ve cenaze namazlarına iştirak edebilirler. Hz. Peygamber döneminin özellikleri dikkate alınarak Cuma ve bayram namazlarına kadın ve çocukların katılmasının özendirilmesi gerekir. (Onay,2008:241) Ancak araştırma sonuçlarına göre camilerde kadınların yararlanacağı şartlar oldukça sınırlı ve elverişsizdir.

Araştırmalara göre Batı Avrupa ülkeleri ve Amerika’da kadınların erkeklerden daha dindar oldukları görülmüştür. Ama Türkiye de erkekler kadınlardan daha dindardır. Bunun sebepleri arasında kadınların abdest alacak ve namaz kılacak imkânlarının sınırlı olması da sayılır. Bu açıdan Türkiye’de erkeler için Müslüman olmak kolaydır. Başta camiler olmak üzere sosyal hayatta görülen dindarlık tezahürlerinin sosyal yapı ve kültürlerle sıkı ilişkisi vardır. (Onay,2008:240)

Abdest alma yeri açısından bakıldığında camilerin %90’ında kadınların, %16’sında da erkeklerin abdest alacağı yer yoktur. Kadınların kullanabileceği musluk sayısı erkeklerinkinin %5’i kadardır. Camilerin %84’ünde kadınlar için %18’izinde erkekler için tuvalet yoktur. Kadınlar için ayrılan tuvalet kabin sayısı erkeklerin %10’u kadardır. (Onay,2008:239-240)

Bu durum vaizelerin de en büyük problemleri arasında yer almaktadır. Nitekim genellikle kadınlara ayrılan yerler cami altlarında, havasız rutubetli, ısınma ve aydınlanma sorunları olan kirli mekanlardır. Çoğuna kadınları abdest alma yerleri yok. Olanlar da kullanılmayacak kadar bakımsız ve kirli, bir kısmı da kilitli. (Erdemli, 2008:634)

İstanbul müftülüğünün 2979 cami üzerinden yaptığı bir araştırmaya göre camilerin %,92,3’ünde kadınlara ait namaz kılacak yer bulunmaktadır ve bunların %8,7’si ana mekana dahil yerlerdir. Diğerleri mahfel veya müstakil yerler olarak sonradan düzenlenmiş yerlerdir. Kadınların yerlerini ayırırken paravan veya perde kullanılmış, %31’inde ise bölüm duvarla ayrılmıştır. Ancak her şeye rağmen Kadınlar için ayrılan yerin durumu %88 itibariyle yeterli olduğu hesaplanmıştır. Bu yerlerin yaklaşık %62’sinde kadınlara yönelik yönlendirme tabelaları yok veya

58

uygunsuz. Camilerin yaklaşık %38’inde kadınlara yönelik wc yok. %53’ünde kadınlara ait abdest alma yeri yok veya yetersiz.

Kadınların %41’i vakit namazlarına katılmıyor, %39’u ise bazen katılıyor. Bu durumda sürekli katılan yaklaşık %20 olmaktadır. Katılanların ise %88 oranında sayısı 1 ile 10 arasındadır. Cuma namazı için kadınlara camilerin %43.4’ünde yer ayrılmamış, %18.7’sinde ise gerekli görülmemiştir. Cuma namazına kadınların katılması için camilerin %50’si müsait görülmüştür. Ancak kadınların sadece %7’si Cuma namazına katılmaktadır. Katıldıkları camilerde ise sayı oldukça düşüktür. Namaz dışında ise %52’sinde kadınlara yönelik faaliyet yok, olanlar ise sadece vaaz ve mukabele ile sınırlı kalıştır. (http://istanbulmuftulugu.gov.tr, 10/08/2011) İstanbul’da kadınların Cuma ve Bayram namazı kılabileceği camilerle ilgili bilgiler şöyledir: Bu camilerin sayısı toplam 533’tür. Bunlardan kadınlar için ibadet mekanı olmayan 100 tane cami vardır. 1 tanesi belli değil, 1 tanesinde ise inşaat devam etmektedir. 99 tanesinde abdest alma yeri, 92 tanesinde de tuvalet yoktur. Hem ibadet yeri hem abdest alma yeri hem de tuvalet olmayan 21 tane cami vardır. Diğer illerde ise genellikle ibadet mekanı mevcut. Ancak abdest alma ve tuvalet yerleri İstanbul ile benzer şekildedir. Bazı illeri içinse bu konuda henüz bir çalışma yapılmamıştır. Sakarya’da kadınların cuma ve bayram namazı kılabileceği camilerin sayısı 52’dir. bu camilerin hepsinde ibadet yeri mevcutken 5 tanesinde abdest alma yeri, 5 tanesinde ise tuvalet yoktur. (http://istanbulmuftulugu.gov.tr, 6/03/2012)¹¹

Problemler Karşısına Üretilebilecek Çözümler

1. Erkeklerin Eğitimi: Camilerde kadın eğitimi planlanırken ondan daha önce planlanması gereken erkek eğitimidir. Bir çok erkekler kadına engel olmakta ve buna da gerekçe olarak dini gösterebilmektedir. Diyanetteki bir çok erkek görevlide de aynı durum vardır ve devam etmektedir. Buna İstanbul müftü yardımcısı Erdemli’nin gözlemleri örnek olarak verilebilir. Buna göre müftülerin bir çoğu kadınlara yönelik faaliyetleri desteklememekte, bazı personel ise kadınlara vaaz vermenin gereksiz olduğunu düşünmekte ve “kadınlar evine gitsin yemek yapsın

11 Uzun adres:

59

kocasına itaat etsin cennete gider” demektedir. (Erdemli, 2008:634) Onay da müftülüklerin ihmaline dikkat çekmekte ve cami faaliyetlerini hayırlı bir gelişme olarak anlatmalarına rağmen camilerde bu ihtiyaçların da düşünülmesi konusunda yönlendirme yapmadıklarını belirtmektedir.(Onay,2008:239-240)

2. Fiziki Alt Yapının düzeltilmesi: Türkiye’de ortalama 882 kişiye bir cami düşmektedir. İstanbul da ise 3595 kişiye bir cami düşmektedir. (Onay,2008:222). Bu durum fiziki altyapının başında cami sayısının eksik olduğunun bir işaretidir. Onay’a göre kadınlara yönelik köklü değişikler fiziki altyapıya dönük ciddi projelerle ele alınarak yapılabilir. Hangi bölgede ne kadar camide ve hangi şartlarda ve ne ölçüde değişikliklerin yapılacağı bu iş için ayrılacak kaynağa kadar detaylı şekilde belirlenmelidir ve dönüşüm projeleri hazırlanmalıdır. Diğer yandan bu dönüşüm projelerinin halka anlatılması fikri altyapı hazırlıkları açısından önemlidir. Bu projeler hazırlanırken sosyal yaşam standartlarının artırılması ve şehirleşme anlayışının ön planda tutulması gerekir. Ayrıca cami müştemilatı kar amacı gütmeksizin herkese hizmet veren bir kurum olarak dönüşümü gerçekleştirilmelidir. Gerekirse temizlik bakım ve benzeri giderlerinin tamamının üstlenilmesi cami anlayışına uygun bir yaklaşım olarak benimsenmelidir. (Onay,2008:241-242) ayrıca tuvaletler cami cemaati ve çevre halkı için hizmet verir bir halde olması önemlidir. Bunların maalesef bir çoğu özellikle merkezlerde gelir getiren bir işletme olarak kullanılmaktadır. Hâlbuki gelir değil hizmet ön plan olmalıdır. (Onay,2008:238) Kadınların en büyük problemleri camiye geldiklerinde bebek ya da çocuklarının ne olacağı problemidir. Diyanet’in son zamanlarda yapmayı düşündüğü camilerde çocuk oyun alanları ve bebek bakım odaları planlaması bu konuda önemli bir gelişmedir.

3. Hz. Peygamberin Ürettiği Çözümleri Değerlendirme: Yine Hz. Peygamberin

sünnetine dayanarak kadınların giriş çıkışlarını kolaylaştırmak için kadınlara özel kapılar yapılmalı ve ancak bu kapılar ana yapıya açılan bir kapı olmalıdır. Camide kadınlarla erkeklerin karışmasını önleyen ve yine sabah ve yatsı namazlarına gelmek isteyen kadınların güvenliğine yönelik tedbirler alınmalıdır. Gerektiğinde kadınların ihtiyaçlarına göre onlara özel günler ayrılmalıdır.

60

4. Fitneyi Önleme: Hz. Peygamberin fitneyi önlemeye yönelik tedbirleri varır.

(Davudoğlu, c.9, 1983:586) bu tedbirler günümüz şartlarında geliştirilebilir. Ayrıca Bazı İslam alimlerinin geçmişte fitneye sebep olacağı endişesiyle ürettikleri ve kadınların camiden uzaklaşmasına zemin hazırlayan görüşler artık eleştirilmelidir. Çünkü günümüzde kızlar eğitim kurumları çalışma alanları, çarşı-Pazar, topu taşım gibi bütün yerlerde karma bulunmaktadırlar. Bu uygulamanın sadece camilerde sürdürülmesi kadınların bilgisizliğine artırmaktan başka bir şeye yaramamaktadır. (Yılmaz, 2005:92)

5. Kadınları Sınırlama: Hz. Peygamber’in sünnetine dayanarak bazı şartlarda

kadınların camilere gelmesi sınırlandırılabilir. Bunlar kadınların güzel kokular sürerek ve süslenerek mescide gelmesidir. Bir de adet halindeki kadınların belli ölçüde kısıtlanması mümkündür.

6. Sadece Kadın Camileri: Hz. Ömer ve Hz. Ali kendi halifelikleri döneminde kadınlara ayrı imam erkeklere ayrı imam belirlemişti. Altınordu devletinde de kadınların kendilerine ait sarayları, çadırları hatta mescit ve camileri bulunuyordu. Hatunların maiyetinde camilerde görev yapan hoca ve imamların yanı sıra muhafız kıtaları vardı. Yine Nagina Camii Şah Cihan tarafından saray kadınları için yaptırılmış bir kadın camisiydi. Bu durum kadınlara özel, sadece kadınların girip çıktığı camiler yapmanın hem dini hem de kültürel meşruiyyetini göstermektedir. Gerektiğinde sadece kadınların kullandığı camiler yaparak da bu probleme belli ölçüde çözüm üretilebilir.