Türkiye ve AB’de Coğrafi İşaret Başvuru ve Tescil Süreci

Yöresel bir ürüne coğrafi işaret almak için TPE’ye başvurmak gerekmektedir.

555 sayılı Kanun Hükmünde Kararname uyarınca; coğrafi işaret tescil başvurusu;

 Söz konusu ürünün üreticisi olan gerçek veya tüzel kişiler,

 Tüketici dernekleri,

 Konu ve coğrafi yöre ile ilgili kamu kuruluşları tarafından yapılabilmektedir (Anonim 1995).

555 sayılı KHK’nin 4. Maddesine göre coğrafi işaret olarak tescil edilemeyecek işaretler aşağıdaki şekilde belirtilmiştir;

• Coğrafi işaret tanımına uymayan adlar ve işaretler,

• Ürünün öz adı olmuş adlar ve işaretler,

• Ürünün gerçek kaynağı konusunda halkı yanıltabilecek olan bitki türleri, hayvan soyları veya benzer adlar,

• Kamu düzeni ve genel ahlaka aykırı işaretler,

• Paris Sözleşmesi ve Dünya Ticaret Örgütü'nü kuran anlaşmaya üye ülkelerde korunmayan veya koruması sona ermiş veya kullanılmayan adlar ve işaretler (Anonim 1995).

Coğrafi işaret tescili için başvuru yapılabilmesi için aşağıda belirtilen bilgi ve belgelerin TPE’e teslim edilmesi gerekmektedir.

• Başvuru formu,

• Tescili istenilen menşe adı veya mahreç işaretine ait örnek (isteğe bağlı). Söz konusu işaretler logolar olup, bazı örnekleri Türkiye’deki coğrafi işaretler bölümünde verilmiştir.

• Başvuru ücretinin ödendiğini gösterir bilgi/belge,

• Ürünün tanımı ve gerekiyorsa hammaddenin fiziksel, kimyasal, mikrobiyolojik ve benzeri özelliklerini açıklayıcı teknik bilgiler ve belgeler,

• Ürünün benzer ürünlerden farkını kanıtlayan bilimsel rapor,

• Ürünün üretim tekniğine ve varsa yerel özel üretim teknik ve şartlara ilişkin bilgiler,

• Yöre, alan veya bölgenin coğrafi sınırlarını açıkça tanımlayan ve belirleyen bilgiler/ belgeler,

• Ürünün tescili ile ilgili talep edilen işaretle menşe adı ya da mahreç işareti olma özelliklerini taşıdığına ilişkin bilgiler, coğrafi işaret tanımına uygunluğunu özellikle coğrafi ismiyle bilindiğini kanıtlar belge, gazete, makale, bilimsel yayın vb.

• Ürün standardı ve üretim metoduna uygunluğunu sağlayacak denetim usulünü açıklayan bilgiler,

• Tescilli menşe adı ve mahreç işaretinin kullanım biçimi, markalama, işaretleme veya etiketleme şekillerini ayrıntılarıyla açıklayan bilgiler

• Denetim komisyonunun belirlenmesi, denetim şeklinin belirlenmesi ve denetimi yapacak her bir kuruluştan alınacak olan taahhütnameler (TPE 2015).

Başvuru formu TPE’nin web sayfasından indirilebilmektedir. Başvuru formunun doldurulması esnasında bazı noktalara özen gösterilmesi gerekmektedir. Bunların başında ürünün ayırt edici niteliklerinin net bir şekilde belirtilmesi ve eğer varsa sinonim ürün adlarının da yazılması gelmektedir. Coğrafi işaret başvuru formunda ürünün menşe adı mı yoksa mahreç işareti mi olacağı da belirtilmeli ve eğer mahreç işareti ise mutlaka hangi özelliğin yöre ile bağlantılı olacağı açıklanmalıdır.

23 Ekim 2008 tarih ve 27033 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’a göre; “TPE tarafından uygun bulunan başvurular, coğrafi işaretin menşe ad olduğu durumlarda, Enstitü tarafından Resmî Gazete ile coğrafi işaretin üretim alanını kapsayan ilde yayımlanan bir yerel gazetede yayımlanır.

Coğrafi işaretin ait olduğu üretim alanının birden fazla ili kapsaması durumunda ise coğrafi işaretin kapsadığı bütün illerde yayımlanmak şartıyla, bu illerde yayımlanan yerel gazetelerden birinde ilan yoluyla yayımlanır”.

Coğrafi işaretin mahreç işareti olduğu durumlarda, menşe adlar için geçerli olan, Resmi Gazete ve yerel gazete ilanına ek olarak başvurunun Resmi Gazete’de ilan edildiğine ilişkin bilgi ilanı, yurt çapında dağıtımı olan en yüksek tirajlı günlük iki gazeteden birinde ilan yoluyla yayımlanması gerekmektedir.

Yayıma ilişkin her türlü masraf başvuru sahibi tarafından karşılanmaktadır.

Ülkemizdeki coğrafi işaret başvuru süreci Şekil 5’teki gibi şematize edilmiştir.

Şekil 5. Coğrafi İşaret Başvuru ve Tescil Süreci

Ülkemizde halen geçerli olan coğrafi işaret işlem ücretleri Tablo 5’te gösterilmiştir.

Tablo 5. Coğrafi İşaret İşlem Ücretleri

ÜCRETE KONU OLAN HİZMET ÜCRET (TL)

Coğrafi İşaret Başvuru Ücreti 115

Başvuruların İnceleme İçin İlgili Kuruluşa Gönderilmesi Ücreti 50

İtiraz İnceleme Ücreti 50

İtirazın İnceleme için İlgili Kuruluşa Gönderilmesi Ücreti 50

Coğrafi İşaret Tescil Belgesi Düzenleme ve Sicil Kayıt Ücreti 165

Coğrafi İşaret Tescil Belgesi Sureti Düzenleme Ücreti 130

Coğrafi İşaretin Türkiye'de Tescilli Olduğuna Dair Avrupa Birliğine veya Diğer Ülkelere Verilmek İçin Belge Düzenleme Ücreti

150

Coğrafi İşaret Sicil Sureti Düzenleme Ücreti 130

Kaynak: Türk Patent Enstitüsü, 2015. http://www.tpe.gov.tr/TurkPatentEnstitusu/fees/informationDetail?id=105 Başvuru

•Gerçek ve Tüzel Kişiler

•Tüketici Dernekleri

•Konu ile ilgili kurum, kuruluşlar ve kamu kurumları

İnceleme

•TPE tarafından uygunluk incelemesi yapılır

•Eksiklikler için 3 ay süre tanınır

•Bu süre aşılırsa başvuru reddedilir

Yayım

•Menşe Adları Resmi Gazete ve yerel gazetede

•Mahreç Adları Resmi Gazete, yerel gazete ve yurt çapında dağıtımı olan en yüksek tirajlı günlük iki gazeteden birinde yayınlanır

İtiraz ve İnceleme

•Coğrafi İşaret başvurusunun ilanını takip eden ilk 6 ay içinde itiraz edilebilir.

•İtiraz halinde, bilirkişi iincelemesi istenir ve gerekli görülürse düzeltme yapılır ya da başvuru reddedilir.

Tescil ve

Sicile Kayıt •İtiraz olmaz, ya da itiraz kabul görmezse coğrafi işaret tescil olur

Yöresel bir ürünün Avrupa Birliği genelinde ya da belli başlı ülkelerde bireysel olarak coğrafi işaret tescilinin yaptırılması mümkündür. AB genelinde tescil yapılmak istendiğinde TPE aracılığıyla başvuru yapılabileceği gibi AB Komisyonuna doğrudan başvuru da yapılabilmektedir. AB dışında her hangi bir ülke için de benzer uygulama söz konusudur. Genellikle tescil yapılmak istenen ülkenin patent enstitüsü/ofisi ya da yetkili kuruluşu ile bağlantıya geçilmesi gerekmektedir. Bu çalışma için TPE ile yakın diyalog içerisinde çalışılması önemlidir. AB ülkelerindeki üye ülkeler ve üye olmayan ülkeler için coğrafi işaret tescil süreci Şekil 6’da gösterilmiştir.

Esas olarak süreç ülkemizdekine benzer bir şekilde işlemektedir. Sürecin işleyişinde ürünlerin türlerine göre inceleme ve itiraz süreleri değişebilmektedir. Tarım ve gıda ürünleri için inceleme süresi maksimum 12 ay olarak belirlenmiştir. İncelemeden sonra her hangi bir itiraz için ilk yayınlanma süresi 2 aydır. İtiraz durumunda gerekirse ek süre tanınmaktadır. İtiraz olması durumunda, itiraz sonrası inceleme için 6 ay süre tanınmaktadır. İtiraz incelemesinin olumlu tamamlanması halinde de 1,5 – 2 aylık bir süre için tescil ilanı yapılmaktadır. Bu sürelerin toplamı 22 ayı bulmaktadır. Diğer bir ifade ile itiraz olması durumunda süreç yaklaşık 2 yıl sürmektedir. Alkollü içkiler ve şarap için uygulama süresinde bazı farklılıklar bulunmaktadır. Alkollü içkilerin itiraz sonrası yayın süresi 2 aydır. Şaraplarda ise inceleme için herhangi bir süre limiti bulunmamaktadır (EC, 2010).

Şekil 6. AB Coğrafi İşaret Başvuru Süreci

6. DÜNYA’DAN İYİ UYGULAMA ÖRNEKLERİ