Türk Muhasebe Sistemi ve TMS 41 Muhasebe Uygulamalarının

Türk Muhasebe Sistemi ilgili kanunlarda yer alan kurallara göre vergi matrahının bulunmasını amaçlamakta, TMS ise belirlenen prensiplere göre iĢletme dıĢı üçüncü Ģahıslara bilgi verme amacı taĢımaktadır. Bu iki sistem arasında farklılıkların en önemlisi varlıkların değerlenmesine iliĢkin yaklaĢımdır. Türk Muhasebe Sisteminde stoklar, piyasa değerinde herhangi bir düĢme olmadığı takdirde maliyet bedeli ile değerlenmekte yani tarihsel maliyetler esas alınmaktadır. Burada iĢletmeler, muhasebenin temel kavramlarından biri olan ihtiyatlılık kavramı gereği stokların değerinde meydana gelen azalıĢlardan kaynaklanan zararlarını mali tablolara yansıtabilmekte stokların değerinde meydana gelen artıĢtan kaynaklanan kârları için herhangi bir muhasebe iĢlemi yapamamaktadırlar. TMS ise iĢletmenin hazırlayacağı mali tabloların var olan güncel durumu en iyi Ģekilde göstermesi için ilgili varlık veya yükümlülüğün gerçeğe uygun değerleriyle mali tablolara

yansıtılmasını istemektedir. Dolayısıyla herhangi bir varlık veya yükümlülüğün değerinde meydana gelen artıĢ ve azalıĢından kaynaklanan kâr veya zarar mali tablolara yansıtılır.

TMS 41, Türk Muhasebe Sisteminde stoklar veya maddi duran varlıklar hesap kalemlerinde takip edilen canlı varlıkları farklı bir Ģekilde sınıflamaktadır.101

TMS 41 amortisman için değerleme yaklaĢımını dikkate alırken Türk Muhasebe Sistemi eskime, aĢınma, yıpranma vb. sürelerine göre pay ayırma yöntemini benimsemiĢtir. TMS 41 ve Türk Muhasebe Sisteminin karĢılaĢtırılması aĢağıdaki gibi maddeleĢtirilebilir.102

a) TMS 41‟in amacı doğru, sağlam, güvenilir bilgi sunmak ve tarımsal faaliyetlerle ilgili muhasebe uygulamalarında farklılıkları ortadan kaldırmak iken, mevzuatın amacı vergi matrahını doğru bir Ģekilde belirlemektir.

b) TMS 41‟e göre canlı varlıkların kayıtlanma kriterleri; kontrol etme, değerleme ve ölçümdür. Mevzuata göre ise; sahiplik ve kayıttır.

c) Mevzuatta yapılan tarımsal faaliyet tanımı (GVK, md.52) TMS 41‟de yapılan tanımdan (TMS 41, prgf.5) daha kapsamlıdır. TMS 41 hasat noktasına kadar olan faaliyetleri tarımsal faaliyet kapsamına alırken, mevzuat hasat noktasından sonraki bazı faaliyetleri de tarımsal faaliyet kapsamına almaktadır

d) Hem TMS 41‟de hem de vergi mevzuatında kayıtlar tahakkuk esasına göre tutulmaktadır.

e) Vergi mevzuatı değerleme bakımından tarımsal ürünler için maliyet bedelini dikkate alırken, canlı varlıklar için varsa borsa rayici, yoksa maliyet değeri, maliyet değeri de tespit edilemezse emsal değerin esas alınmasını hükme bağlamıĢtır. TMS 41‟de ise canlı varlık ve tarımsal ürün ayrımı yapılmaksızın net gerçeğe uygun

101

S.BÜYÜKĠPEKÇĠ,A.KAĞITÇI ,a.g.e. s112

102 _{Mustafa KILLI, Mustafa KILLI, Tarım ĠĢletmelerinde Tarımsal Faaliyet Standardı} Çerçevesinde Maliyet Hesapalması : Bir Tarım ĠĢletmesinde Örnek Uygulama, Doktora Tezi, KahramanmaraĢ Sosyal Bilimler Enstitüsü,2014 sf.72-73

değerin (maliyet bedelinden pazara götürme maliyetlerinin düĢülmesiyle bulunan değer) esas alınması gerektiği belirtilmiĢtir.

f) TMS 41‟de canlı varlık veya hasat noktasındaki tarımsal ürünlerin ilk edinimlerinde, satıĢında ve değerlemesinde ortaya çıkan farklar kâr veya zararın hesaplanmasında dikkate alınarak finansal tablolara alınmaktadır. Buna karĢın vergi mevzuatında, kâr veya zarar ancak satıĢ gerçekleĢtiğinde ortaya çıkmaktadır.

g) Vergi mevzuatı amortisman hesaplamada dağıtım yaklaĢımını, TMS 41 ise değerleme yaklaĢımını benimsemiĢtir. Ayrıca vergi mevzuatı, amortismana tabi değeri belirlerken maliyet bedelini, TMS 41 gerçeğe uygun değeri esas almıĢtır. h) Vergi mevzuatına göre amortisman oranları Maliye Bakanlığı tarafından belirlenmesine karĢın TMS 41‟de herhangi bir düzenlemeye yer verilmemiĢtir.

ı) TMS 41 arsa ve arazilerin, üzerindeki bina, ağaç ve tesisten ayrı maliyet değeri ile değerlenmesini, mevzuat ise üzerindeki bina, ağaç, ve tesis ile birlikte maliyet değeriyle değerlenmesini hükme bağlamıĢtır.

i) TMS 41‟de tarımsal faaliyetlere yönelik devlet teĢviklerine iliĢkin izahatlar yapılırken, vergi mevzuatında bu konuya yer verilmemiĢtir.

Tablo 7 : TMS 41 ve VUK’ da Tarımsal Faaliyetlerle Ġlgili YaklaĢımların KarĢılaĢtırılması

TMS 41 DE YER ALAN DÜZENLEMELER

VUK’DA YER ALAN DÜZENLEMELER

Amacı Doğru, güvenilir bilgi sunmak Vergi matrahının tespiti

Kapsamı

Canlı varlıklar, hasat noktasında tarımsal ürünler ve devlet

teĢvikleri

Hasat noktasına kadar tarımsal faaliyetler ve hasat anından

sonraki bazı faaliyetler

AktifleĢtirme Kriteri Kontrol, değer ve ölçümdür. Edinim ve kayıttır.

Canlı Varlıkların Değerleme Esasları

Ġlk aktifleĢtirmede piyasa fiyatı sonraki dönemde Gerçeğe uygun

değer

Maliyet değeri, maliyet değeri bilinmiyorsa emsal bedeliyle

Hasat EdilmemiĢ Tarımsal Ürünlerde Değerleme Esasları

Fiili veya Tahmini Maliyet Fiili ve Tahmini Maliyet

Hasat EdilmiĢ Ürünlerde Değerleme Esasları

Ġlk aktifleĢtirmede piyasa fiyatı sonraki dönemde Gerçeğe uygun

değer

Maliyet değeri, maliyet değeri bilinmiyorsa emsal bedeliyle

Toprak Varlığını Değerleme Esasları

Arsa ve arazilerin üzerindeki ağaç sebze, meyve, bina ve benzeri tesisten ayrı olarak

gerçeğe uygun değer

Arsa ve arazilerin üzerindeki ağaç sebze, meyve, bina ve benzeri tesisle birlikte maliyet

bedeliyle

Kar ve Zararın Ortaya ÇıkıĢı Ġlk kayıt anında, değerleme

dönemlerinde ve satıĢ anında SatıĢ anında

Kayıt Usulü Tahakkuk esası Tahakkuk Esası

Amortisman Ayrılma

3.9. Tarımsal Faaliyetlerde Amortisman Maliyet Bedeli Artırımı Yenileme