TÜMLEŞİK HABER MERKEZİNE GEÇİŞ

123

otomobil satış ilanları, sarı sayfalar gibi belirli alanlara yönelik ilanlarını listelemeleri için ücret ödemesi yoluyla uygulanan bir formattır (IAB, 2011: 23).

124 Şekil 7. Çeşitlendirme, Yöndeşme ve Tümleşme Modelleri

Kaynak: Stone, 2001: 9.

Yöndeşme sonucu medya sektörleri arasında yaşanan birleşme ve satın almalar gazetecilerin günlük pratiklerine televizyon, gazete, internet ve radyo gibi farklı medya ortamları için haber üretme ve sunma gibi bir zorunluluk eklemiş

“çapraz medya gazeteciliği (cross-media journalism)”, yöndeşmiş gazetecilik giderek gazetecilerin günlük pratiklerinin bir parçası olmaya başlamıştır (Erdal, 2009: 216; Huang vd., 2004: 73). Yöndeşmiş gazetecilik hızlı yapılması gerektiği ve muhabirin belirgin bir medya ortamı için uzmanlık oluşturmasını engellediği için eleştirilmiş bunun sonucunda habercilikte kalitenin düşeceği iddia edilmiştir. Diğer taraftan yöndeşmiş gazeteciliğin savunucuları ise kalite kaygısının bu tip gazeteciliğin merkezinde yer aldığını ve rekabetin gazetecilikte çeşitliliği ve kaliteyi sağlayamamasına karşılık yöndeşmiş gazeteciliğin farklı medya ortamları arasındaki işbirliğinin sonucu ortaya çıkacağı belirtilmiştir.

“Post Gazetecilik Şirketleri”

Eski Medya

Çeşitlendirme Yöndeşme Tümleşme

Yeni Medya

Ses

Metin

Video

1980’ler Birlikte Varolma

Analog Medya Şirketleri

Basım Yayıncılık Çokluortam Haber Merkezi

1990’lar İşbirliği Analog ve Sayısal

2000’ler Sinerji Sayısal

“Enformasyon Motorları”

Basım

Online Yayıncılık Online

125

Böylesi bir tartışmanın paranteze alındığı durumda yöndeşmiş gazetecilik olarak nitelendirilen değişimin gerçekleşebilmesi bilinen anlamda örgütlenmiş haber merkezlerinin değişimin gerektirmektedir (Pavlik, 1999: 55). Quandt ve Singer (2009: 131-132) ise haber merkezlerinin yöndeşmesi konusunda daha detaylı bir model sunmaktadır. Buna göre yöndeşmiş haber organizasyonları genellikle gazete muhabirlerinin televizyon için, televizyon muhabirlerinin de gazete için içerik üretmeleri ve her iki ortamda çalışan muhabirlerin de bağlı bulundukları grubun bir internet yayınına katkıda bulunmaları olarak tanımlanmaktadır. Böyle bir yapılanma

“tam yöndeşmeden” uzak bir modeldir ve bu uygulamadaki temel güdü gelişmekte olan teknolojiye ve bununla ilişkili olarak artan okuyucu beklentilerine cevap verebilmektir. Yazarlara göre medya kuruluşlarının teknoloji ve okuyucu merkezli bu baskıyla baş edebilmelerinin en kolay yolu bu tür bir yöndeşme modelini uygulamaları ve sahibi oldukları bir medya platformunda üretilen içeriği kendilerine bağlı başka bir platformda kullanma doğrultusunda yapılanmalarıdır. Yazarlar tarafından ikinci ve daha yaygın bir model olarak belirtilen yöndeşme sürecinde ise muhabirlerden, bir tanesi sayısal olmak üzere iki ayrı medya platformu için içeriği işlemeleri beklenmektedir. Böylesi bir yapılanmada muhabirler belirli bir ortam için içerik üretmek yerine, bir havuzdan içeriği alarak onu internet, cep telefonu gibi farklı ortamlarda aktarabilmek amacıyla farklı medya formatlarına göre işlemektedirler. Bu da muhabirlerden farklı medya formatlarıyla çalışabilecek becerilere sahip olmaları gibi bir beklentinin doğmasına neden olmaktadır.

Yazarların üçüncü bir model olarak gördükleri “medya formatlarının online aktarma platformu üzerinde yöndeşmesi” süreci ise çok daha farklı beceriler gerektirmektedir.

Böylesi bir yöndeşmenin bugün yaygın biçimi internet üzerinde gerçekleşmektedir

126

ve muhabirler internetin temel teknolojik yeteneklerine uyum göstermenin dışında internetin sosyal bir platform olma özellikleriyle de uyumlu bir şekilde çalışabilmeli, kullanıcıların ve onların oluşturduğu toplulukların da haber üretim sürecine dahil olmasıyla oluşan yöndeşmeye uyum sağlayacak şekilde çalışabilecek becerilere sahip olmalıdır. Quandt ve Singer’in (2009: 131-132) üçüncü bir model olarak gördükleri bu tür bir yöndeşme içinde bulunduğumuz dönemde tümleşik haber merkezinde somutlaşmaktadır.

Tümleşik haber merkezi, “medya kuruluşlarındaki fiziksel her türlü ayrımın ortadan kaldırılıp tek bir fiziki ortam içinde çoklu platformlar için haber üretiminin gerçekleşmesi” olarak tanımlanmaktadır. Dolayısıyla tümleşik haber merkezinde gazete, televizyon, internet için ayrı haber merkezleri, ayrı birimler yoktur.

Profesyoneller bir haber merkezi içinde çokluortam niteliğinde üretim ve sunum yapmaktadır (Geray, 2008d).

Tümleşik haber merkezi hız, çokluortam içerik üretiminin ve sunumunun kurum içinde yapılabilmesi, üretilen içeriğin kullanıcının ürettiği içerikle birleştirilebilmesi ve kullanıcıyla etkileşimin arttırılabilmesi gibi noktalarda kurumsal örgütlenme ve içerik üretim ve sunum biçiminin özellikleri nedeniyle internet üzerinde gazeteciliğin “en iyi şekilde yapılabilmesinin yolu” imasını da barındırmaktadır.

Tümleşik haber merkezi yapılanmasına öncülük eden kuruluşlardan biri The Daily Telegraph gazetesidir. Tümleşme süreci Telegraph Medya Grubu (Telegraph Media Group-TMG) adı altında “çokluortam içerik üreticisine” dönüşme doğrultusundaki yeniden yapılanma çalışmalarının bir parçası olarak başlamıştır ve detayları IFRA tarafından 2008’de yayımlanan Daily Telegraph Yöndeşme

127

Yolculuğu (The Daily Telegraph Convergence Journey) başlıklı rapordan⁴⁴ takip etmek mümkündür. Yeniden yapılanma çalışmaları proje ana ekibi ve bir grup gazetecinin de katılımıyla oluşturulan bir pilot ekip ile Haziran 2006’dan itibaren test edilmeye başlanmış ve bu çerçevede de pilot ekip yeniden yapılanma çalışmaları sonucunda gazetenin tamamen taşınacağı Victoria’daki yeni binaya geçmiştir. Pilot ekip öncelikle haber merkezinin işleyişinin iş akışının nasıl olması gerektiği, çokluortam içerik üretiminin ve sunumunun nasıl yapılacağı gibi konularda uygulamalı eğitim almaya başlamış ve eğitim programının bu ilk uygulamaları 15 hafta boyunca toplam 45 gazeteci ile gerçekleştirilmiştir. Pilot çalışma olarak düzenlenen bu ilk eğitimlerden de genel olarak diğer çalışanlara verilecek eğitime yönelik tecrübeler kazanılmış ve eğitim programının günleri, nasıl bir yol izlenmesi gerektiği gibi konular karara bağlanmıştır. Sonuç olarak muhabir, editör ve/veya prodüksiyon editörü gibi ayrımlar gözetilmeksizin tüm çalışanların katılacağı

“farkındalığı arttırmayı amaçlayan, gelecekteki çalışma tarzını anlatan ve farklı mecralar için içerik üretmede gereken temel becerilerin kazandırılacağı” birer hafta sürecek bir eğitim programı hazırlanmıştır (IFRA, 2008). Farkındalığın arttırılmasıyla kastedilen ise Daily Telegraph’ın eğitim programının kurum içindeki gazetecilik algısını değiştirme hedefini de içermesidir. Bu nedenle de eğitim programı, çalışanların yeniden yapılanmanın gerekliliğine ikna edilmesi ve bu konudaki endişelerinin dinlenmesi gibi aşamaları da içerek şekilde organize edilmiştir. Mayıs 2006’da tümleşik haber merkezinin prototipi oluşturulmuş ve Haziran 2006’da da bu haber merkezindeki çalışma esaslarını içeren pratik uygulamalar başlatılmıştır. Eylül 2006’da da ilk olarak ekonomi servisi, Victoria

44 IFRA tarafından hazırlanan bu raporu, Ağustos 2010’da Radikal Türkçeye çevirterek gazetenin internet gazeteciliğine ilişkin planlarında yol gösterici bir metin olması amacıyla çalışanlarına dağıtmıştır. Tezde, Radikal tarafından dağıtılan kopyadan yararlanılmıştır.

128

Tren İstasyonu’nun hangarlarının alınmasıyla oluşturulan yeni binaya taşınmıştır.

Ekim 2006’da da isim değişikliği yapılarak Telegraph Medya Grubu adı alındı. İsim değişikliği ile gazete çokluortam içerik yayıncısına dönüşümünü vurgulamıştır.

Gazete, geleneksel radyo ve televizyon alanında yatırım yapmak yerine 2007 itibariyle hem gazetenin tüm bölümlerinin ve yazı işlerinin birleştirildiği hem de ses ve görüntü stüdyolarının kurulduğu, dolayısıyla çokluortam içeriğinin üretilebileceği tek bir haber merkezi formatında yeniden yapılanmayı tercih etmiştir.

Fiziksel olarak hayata geçirilen bu tümleşik haber merkezi modeline geçişin temel nedeni ise gazete yönetiminin yöndeşmenin getireceği fırsatların fiziksel tümleşme ile ortaya çıkacağına inanmalarıdır (AÜ-İLEF, 2007: 9).

Tümleşik haber merkezine geçişin internet gazeteciliğinde yayına getireceği belirtilen en önemli avantajlardan bir tanesi internet gazeteciliğinin temel özelliklerinden biri olarak belirtilen çokluortam içerik üretiminin ve sunumunun kurum içinde yapılabilmesini sağlamak olarak belirtilmektedir. Ancak çokluortam içerik üretimi ve sunumu özellikle de video içeriğinin internet gazeteciliğinde kullanılabilmesi sadece bu medya formatındaki içeriğe erişme ya da üretme ile sınırlı bir durum değildir. Video sunumu yapılabilmesi aynı zamanda ekonomik dinamikler tarafından da belirlenmektedir. Bu etkilenmenin net olarak anlaşılabilmesi için internet üzerinden hareketli görüntü sunumunun teknolojik özelliklerinin ve yarattığı maliyetin bilinmesi gerekir. Bu konu Özdemir tarafından şu şekilde aktarılmıştır.

Bir web sayfasına girdiğinizde, sayfa en fazla 200, 300 kilobit büyüklüğündedir. Web tarayıcınıza sitenin adını yazdınız ve siteye bağlanmanız çok kısa bir sürede, bir-iki saniyede, bazen resimler geç gelebilir üç saniyede olur. Sayfayı görüntülersiniz. Artık o sayfanın, sizin bilgisayarınızın sunucuu ile ilişkisi kalmamıştır.

Birileri aynı anda, aynı şeyi istediklerinde sayfadan, yani aynı anda çok sayıda insan aynı veriye tıkladığında sunucuya ek yük gelir.

Ama aynı anda aynı veriyi istemeliler; o zman sunucuya binen yük artar…Video yayıncılığı web sayfası gösterimi gibi değildir.

129 Videoyu çalıştırdığında…15 dakikalık bir video düşünün. Bir

kullanıcı tıkladı videoya ve 15 dakika boyunca -web sayfası gibi değil- o kullanıcının bilgisayarıyla sunucu arasında 15 dakika boyunca bağlantı olur ve 300 kilobitlik bir bant açılır. O bant kapasitesi sürekli kalır; kullanılır. Bir web sayfasında aynı anda aynı veriye tıklama oranı yüksek değildir. O kadar yüksek bir ihtimal değildir yani. Çünkü tıklama ve bağlantının tamamlanması zaten saniyeler içinde bitiyor. Ama videonun 15 dakika boyunca sürdüğünü dikkate alırsanız tıklamaların aynı anda çakışma ihtimalinin yükseleceğini tahmin edersiniz. Yani kullanıcıları üst üste gelme olasılığı tabi ki yüksek. 15 dakika boyunca devam eden bir video olunca birilerinin o 15 dakika içinde çakışması ihtimali yüksek tabii. O zaman ne olur 300 kilobitlik bağlantı gerekiyor diyelim, 10 kişi çakışınca aynı anda 3 megabit gerekir. 100 kişi çakıştığında 30 megabit yapar. Bu rakamlar ciddi rakamlardır. Bu kapasite talebi yüksek kapasiteli hatlar gerektirir ve bunlar Türk Telekom’dan veya bir internet servis sağlayıcısından kiralanır.

Nedir bu hatların maliyeti derseniz, 15 megabitin maliyeti aylık 3 milyardır (Özdemir, Görüşme metni, 2010).

Yukarıdaki alıntıda da aktarıldığı üzere çokluortam içerik sunumunun bir gereği olarak hareketli görüntü, video yayınlama web sitelerinin sunucularına ek yük getirmekte ve web siteleri bunu karşılayabilmek için ek bant kapasitesi satın almak durumundadır. Bu maliyet güçlü bir gelire sahip olmayan, bağımsız internet gazeteleri tarafından karşılanması zor bir maliyettir. Bu durumu aşmak için yayınlar video içeriğini youtube.com, dailymotion.com gibi sitelerin sunucularına yüklemekte ve yayın aslında bu siteler üzerinden yapılmaktadır. Ancak bu durumda da telif hakkı sorunu ortaya çıkmaktadır. İnternet gazetesinin video içeriğini satın alındığı ajans gibi kurumların dileyen herkesin erişebildiği bu sitelere içeriklerinin yüklenmesine karşı çıkmaktadır. Çünkü bu durumda içerik, ücret ödemeyen yayınlara da hatta sıradan kullanıcılar da açık hale gelmektedir (Özdemir, Görüşme metni, 2010; Basım Görüşme metni, 2009).

Tümleşik haber merkezi farklı mecralara yatırım yapmak yerine farklı medya formatlarında içerik üretimi ve sunumu yapabilecek bir içerik üretim sürecini oluşturmak ve ağ ortamında bu tür içeriği sunabilmek temelinde örgütlenmiş bir

130

haber merkezi modelidir. Bu tür içerik üretimi ve sunumu haber merkezinin yatay bir şekilde düzenlenmesini, farklı editoryal birimlerin olmamasını, çalışanların çokluortam içerik üretimini yapabilecek becerilere ve ağ ortamındaki yeni içerik üretim ve sunum biçimleriyle/platformlarıyla çalıştığı kurumun profesyonel içerik üretim ve sunum sürecini birleştirebilecek becerilere sahip olmasını gerektirir.

Bunlar internet gazeteciliğinde haber merkezlerinde yeni iş tanımlarının oluşması ve internet gazeteciliğinde sosyal ağlarla ve kullanıcının ürettiği içerikle birleşilmesi başlıklarını işaret etmektedir ve detaylı olarak ele alınmaları internet gazeteciliğinin işleyişinin anlaşılabilmesi açısından önemlidir.