Tüketici, iktisadi mal ve/veya hizmetleri belirli bir bedel karşılığında satın alan ve kullanan kişi olarak tanımlanmaktadır (Altunışık vd., 2014:114).
Paksoy ve Kara (2014:16)’ya göre tüketici; mal ve hizmetleri başka mal ve hizmetlerin üretimi için değil, tamamen kişisel veya ailesel ihtiyaçlarını karşılamak için kullanan kişidir. İhtiyaç ve isteklerini karşılamak amacıyla mal ya da hizmetleri kullanan kişi ya da kurumlara da tüketici denir.
Diğer bir tanıma göre ise tüketici; tatmin edecek ihtiyacı, harcayacak parası ve harcama isteği olan kişi, kurum ve kuruluşlardır (Mucuk, 2012:70).
Odabaşı ve Barış (2010:20) ise tüketiciyi; son kullanım amacı ile ürün ve hizmetleri satın alan, kullanan kişi olarak tanımlamaktadır.
Tüketici kavramı en genel anlamda iki gruba ayrılmaktadır; bunlardan birincisi hane halkı, birey ve aileyi ifade eden nihai tüketici, ikincisi ise organize işletmeler, kamu kurumları ve kâr amacı gütmeyen kurumları ifade eden örgütsel tüketicilerdir. Bazı kaynaklarda tüketici, satın alıcı ve müşteri kavramları aynı anlamda kullanılsa da aralarında farklılıklar bulunmaktadır. Tüketici, kendisinin ya da ailesinin ihtiyaçları için mal ve hizmet satın alan ya da satın almaya ekonomik olarak gücü yeten kişidir. Müşteri, bir işletmeden sürekli aynı hizmet ya da markayı satın alan bireyi, alıcı ise kendi ya da başkaları adına satın alma eylemini yapan kişi ya da kurumları ifade etmektedir (Yıldız ve Akçayır, 2014:194).
Ayrıca, tüketici kavramını açıklamak için kuşak algısına yönelik olarak, zaman içinde disiplinler arasında çeşitli tanımlamalar yapılmıştır. Bu tanımlamalar tarihsel süreç içinde ortaya çıkış sırasına göre, “Gelenekselciler”, “Sessiz Kuşak”, “Baby Boomer”, “X Kuşağı”, “Y Kuşağı” ve yeni gündeme gelmeye başlayan “Z Kuşağı”nı da içine alarak yapılmıştır. Birbirlerinden farklı özelliklere sahip olan kuşakların, gerek içinde bulundukları dönemin dış çevre koşulları gerekse kültürel zenginlikleri bakımından farklı donanımlarla yetiştikleri tespit edilmiştir. Yetişme dönemlerindeki dış çevre koşullarından fazlaca etkilenen bu kuşaklardaki en dikkat çeken farklılıklar,
bireylerin duygu-durumlarına, tüketim alışkanlıklarına, çalışma koşullarına ve teknoloji ile ilişkilerine yansımıştır (Armağan ve Küçükkambak, 2015:90-91).
Günümüze kadar yaşanan çeşitli ekonomik ve sosyal hareketler vb. olaylar çerçevesinde dönemlere göre farklı isimler adı altında ele alınmış, farklı tüketici profilleri ortaya çıkarılmıştır. Bu bilgiler doğrultusunda tüketici profili dönemler itibariyle ayrılmıştır. Bu tüketici dönemleri ve dönemlerin özellikleri ise şunlardır (Paksoy ve Kara, 2014:17-20);
X Kuşağı: 1960’ların ortasından itibaren doğan 1979’lara kadar devam eden
kuşaktır. X kuşağı, kurallara uyumlu, aidiyet duygusu güçlü, otoriteye saygılı, sadık, çalışkanlığa önem veren bir kuşak olarak tanımlanmaktadır. Özellikle, teknoloji açısından düşünüldüğünde bu kuşak bilgisayar sistemlerinin dönüşümü ve buna bağlı değişen iş yapış şekillerine adapte olmaya çalışmışlardır.
Y Kuşağı: Tümüyle kariyer kurma odaklı, bilgili, eğitimin anahtar faktör olarak
öneminin farkında olan, kendine güvenen, teknolojiyle büyüyüp bilgisayarı çok iyi kullanan, çevrimiçi alışveriş yapma becerisine sahip ve 1980-1999 yılları arasında doğan kuşak olarak tanımlanabilir. Kuşaklararası farklılığın en çok hissedildiği nesil özelliği taşımaktadır. İnternetin yaygın olarak kullanılmaya başlanması ve küreselleşmenin yaygınlaşmasının şekillendirdiği bu kuşak; çalışmayı seven, ancak hayatlarının sadece iş olmasını istemeyen, özgürlüklerine düşkün, otoriteye meydan okuyan, teknolojiyi seven, alışveriş tutkunu ve marka bağımlısı kuşak olarak ortaya çıkmaktadır. İşletmeler, Y kuşağı ile uzun süreli ilişkiler geliştirebilmek için yeni stratejiler belirlemek zorunda kalmıştır. Bu sebeple, tüketicilerle etkileşim sağlayabilecekleri, ürünleri hakkında geniş bilgiler verebilecekleri ve tüketicilerin kolay işlemler sonunda ürünlerini satın alabilecekleri fonksiyonel web siteleri kurmaya başlamışlardır. Bu web sitelerinin kullanıcıları olarak Y kuşağı tüketicileri, çevrimiçi satış yapan işletmeler için oldukça önemli olmaktadır.
1990’ların sonları, 2000’li yılların başlarında hızla gelişme gösteren sosyal medya araçları, aynı kuşağın bireylerini de içine alarak gelişmeye devam etmektedir. Sırasıyla önce bilgisayarla ardından internet ve sosyal medya ile ve son olarak da akıllı telefonlarla tanışan kuşak, yaşanan bu gelişmelerden önemli ölçüde etkilenmektedir. Yaşanan gelişmelerin, kuşak bireyleri üzerinde ihtiyaç, beklenti, amaç ve davranışlarında yarattığı değişmenin tespit edilmesi ve bunlara yönelik düzenlemelere
gidilmesi, günümüz modern pazarlama yaklaşımındaki modernist yapının gereklilikleridir (Armağan ve Küçükkambak, 2015:85).
Bu kuşağın en ayırt edici özelliği; teknolojiye olan düşkünlüğüdür. İnternet çağında büyümüş bu kuşağın en önemli bilgi edinme kaynağı internettir. Uzun, derinlikli, içine dalınıp araştırılacak bilgi kaynakları değil, kolay ulaşabilecekleri küçük bilgi paketleri aramaktadırlar. Y kuşağı; çok belirgin bir deneyim paylaşım kültürüne sahiptir. Hem dijital ortamda hem de dışarıda kendi deneyimleri üzerinde fikir paylaşmayı sevmektedirler. Bir karar verirken de geleneksel pazarlama kanalları yerine, arkadaş fikirlerine, forumlardaki yorumlara daha çok dikkat etmektedirler. Y kuşağı; tüketim alışkanlıklarında da kendisini fark ettirmektedir. Youth Research tarafından Türkiye’de yapılan araştırmada; Y kuşağının tüketim alışkanlıklarında X kuşağından daha farklı özelliklere sahip olduğu ortaya çıkmıştır. Araştırma bulgularına göre; X kuşağı müşterisi markaya ‘İşimi görsün, ucuz olsun’ şeklinde bakarken, Y kuşağı müşterisi ‘Seveyim pahalı da olabilir’ şeklinde bakmaktadır (Kuyucu, 2014:61-62).
C Kuşağı: 2000 yılı ve sonrası doğan, tüketimi ve mobil yaşamı temsil eden
nüfusun oluşturduğu bir tüketici grubudur. En önemli özellikleri; cep telefonu ve bilgisayarlarla iç içe yaşamaları, 7/24 iletişim içinde olmaları, sosyal medyayı tüm hayatlarının içinde barındırmaları şeklinde öne çıkmaktadır. Önümüzdeki yıllarda C kuşağının değişen taleplerinin tüm sektörleri değişime zorlaması ve tüketimin önemli güçlerinden biri olması beklenmektedir. Teknoloji geliştikçe mobil cihazlar, ticaret ve girişimcilik için kritik bir mecra haline geleceğinden; mobil cihazlardan ayrılamayan C kuşağının ekonomik büyümedeki rolü de daha da belirgin ortaya çıkacaktır. Ayrıca, geleceğin tüketicileri olarak C kuşağının tüketim ve satın alma davranışları da farklılaşacak ve işletmelerin de bu doğrultu da pazarlama stratejileri geliştirmeleri gerekecektir.