Suya Dayalı Rekreasyon İşletmelerinin Kuruluş Yerini Etkileyen Faktörler

Suya dayalı bir rekreatif işletmenin kurulmasında bazı etkenler belirleyici rol oynamaktadır. Bunlar (Yıldırım, 2000, s. 109–118):

 Pazar: Suya dayalı rekreasyon işletmesinin kurulmasında, işletmenin vermeyi düşündüğü hizmetlerin talep edildiği veya bu etkinliklerden faydalanan tüketicilerin yoğun olduğu yöreler kuruluş yeri olarak seçilmelidir. Bu duruma etken başka bir durum ise kurulması düşünülen rekreasyon işletmesinin büyüklüğüdür. Küçük işletmeler belli bir yörede yaşayanların talebi ile varlıklarını devam ettirebilecekken daha büyük ölçekli işletmeler ulusal veya uluslararası taleplere yetecek şekilde kurulabilirler.

Hammaddenin yakın, ucuz ve güvenilir kaynaklardan elde ediliyor olması; üretilen mal ve hizmetlerin pazara yakın ve işçilik ücretlerinin düşük olması ile

hammaddenin ve işgücünün üretim noktasına ve malların pazara yakınlığı ve ulaşım olanakları ekonomik etkenler arasında yer almaktadır. İşletmenin faaliyet gösterdiği yerde iş görenlerin gereksinimlerine cevap verecek sosyal alanların ve tesislerin bulunması, işletmenin faaliyetleri esnasında sebep olacağı gürültü, hava ve çevre kirliliğine karşı toplumun göstereceği tepkiler ise soyso-psikolojik etkenlere örnek teşkil eder. İşletmenin faaliyetlerini yürütecekleri alanlara yönelik devlet tarafından konulan sınırlama, yasak ve teşvikler ise politik etkenlerdir (Demirci, 2008, s. 134).

 İşgücü: Kuruluş yeri seçilirken işletmenin kurulması düşünülen yerde yeterli nicelik ve nitelikte işgücünün de bulunması dikkate alınır. İşe alma işlemleri için işletmenin insan kaynakları bölümü, iş ve işçi bulma kurumları çalışanların seçilmesi aşamasında aktif rol oynayabilirler.

 Hammadde: Özellikle sanayi işletmeleri açısından daha da önemli olan hammadde, rekreasyon işletmeleri gibi hizmet işletmeleri açısından da önem taşıyabilir. Suya dayalı bir rekreasyon işletmesinin hammaddesini su, su üzerinde, içinde ve altında kullanacağı donanımlar olarak kabul edersek bu unsurlara ulaşılabilecek bir yerde işletmenin kurulması gerekir.

 Taşıma: Ağır sanayi dallarında maliyet açısından önemli bir yer tutan taşımayı ulaşım faktörü olarak kabul edersek, rekreasyon işletmesinin etkinliklerini yapacağı yerin de tercihen kolay ve konforlu ulaşılabilir bir yerde olması önemlidir. Ulaşım yolları olarak havayolu, suyolları, karayolları ve demir yolları kullanılabilir.

 Enerji ve Su: Hammadde faktöründe de belirtildiği gibi suya dayalı rekreatif etkinliklerin temel unsuru olan su bol ve kaliteli olarak bulunabilmelidir. Özellikle motorlu su sporları ile elektrik ile çalışan donanımın kullanıldığı etkinlikler için enerji kaynakları da önem taşımaktadır. Kablolu su kayağı ve wakeboard merkezleri bu unsurun önemine iyi bir örnektir.

Suya dayalı rekreasyon işletmesi için kuruluş yerini en önde etkileyen etken hiç şüphesiz ki doğal etkenlerdir. Sunulması planlanan suya dayalı rekreatif etkinliklerin türüne uygun su ortamının veya kaynaklarının bulunması, su ortamının bulunduğu yerin iklim ve ulaşım yönünden de uygun bir coğrafyada bulunması suya dayalı rekreasyon işletmeciliği için ana şartlardandır. Sahilde su sporları hizmeti vermeyi planlayan bir işletme ile rafting etkinliğini bir hizmet olarak sunmayı hedefleyen bir işletme için farklı coğrafyalar ve iklim koşulları gerekmektedir. Rafting için bir akarsu şart iken, sahilde su sporları için sahili

mümkünse kum olan deniz kenarı veya geniş bir göl kenarı gerekmektedir. Su kayağı gibi bir etkinlik için suyun dalgasız olması gerekirken, yelken sporları için düzenli ve uygun kuvvette rüzgârın bulunması gerekmektedir.

 Devletin Teşvik ve Sınırlamaları: Devlet bazı etkinliklerin bazı yörelerde ve bir takım insanlar tarafından yapılmasını yasaklamış veya kısıtlamış olabilir. Suya dayalı rekreasyon işletmelerinin TC vatandaşı olmayan müşterilerine gerekli izin belgeleri olmadan sportif de olsa balıkçılık etkinliğinde bulundurmaları Denizlerde ve İç Sularda Amatör (Sportif) Amaçlı Su Ürünleri Avcılığını Düzenleyen 37/2 Numaralı Sirküler ile yasaklanmıştır. Bu tür yasak ve kısıtlamaların göz önünde tutularak işletmenin kurulması ve hizmetlerin bunlara göre düzenlenmesine dikkat edilmelidir.

Ülkemizde 2634 sayılı Turizm Teşvik Kanunu (Resmi Gazete Tarihi/ Sayısı: 16.03.1982/ 17635) ile turizm sektörünü düzenleyecek, geliştirecek, dinamik bir yapı ve işleyişe kavuşturacak tertip ve tedbirler alınmak amaçlanmıştır. Bu amaçla ilimizde 3 yıldız ve üzerindeki otel işletmelerine 1.000.000 TL asgari yatırım tutarına sahip olmaları şartı ile yatırım destekleri sağlanmaktadır. Teşviklerden faydalanabilecek işletmeler aşağıdaki destekleri elde edebilmektedirler (TC Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2009, s. 16–17):

 Gümrük vergisi muafiyeti,

 KDV istisnası (3065 sayılı KDV Kanunu gereğince, teşvik belgesi kapsamında uygun görülen makine ve teçhizatın ithali ve yerli teslimleri KDV’den istisnadır.)  Vergi indirimi,

 Yatırım yeri tahsisi,

 31.12.2011 tarihine kadar yatırıma başlanılması halinde sigorta primi işveren hissesi desteğinden yararlanabilirler.

Yukarıda belirtilen maddelerden de anlaşılacağı üzere, gerekli şartları yerine getiren işletmeler, özellikle yurt dışından ithal edecekleri donanımları gümrük vergisinden ve KDV’den muaf bir şekilde satın alarak büyük bir avantaj sağlayabilmektedirler.

 Sermaye Faizi: Suya dayalı rekreasyon işletmeleri kurulmaları ve çalışmaları esnasında genellikle yüksek sermayeye ihtiyaç duyarlar. Bu sermaye girişimcinin ana sermayesinden karşılanabiliyor ise işletme için faiz önemli bir etken olmaktan çıkar. Ancak kuruluş ve çalışmaları esnasında kredi kullanmak zorunda kalan girişimciler yüksek faizin uygulandığı az gelişmiş ve istikrarsız ülkelerde yüksek faize katlanmak zorunda kalırlar.

 Arsa Bedeli ve Kuruluş Giderleri: Kuruluş yeri olarak şehir merkezinin, şehir dışının veya küçük bir kasabanın seçilmesi arsa bedelini ve kuruluş giderlerini etkiler. Bankalar ve oteller daha fazla sürüm yapabilmek için kalabalık yerlerde kurulurlar ve buralardan elde ettikleri gelir ile yüksek kira gibi giderlerine katlanmak zorunda kalırlar.

 Askeri Tehlike: Geçmişte ağır ve önemli sanayi kuruluşlarını düşman saldırısının gerçekleşebileceği yerlere kurmamaya, dolayısıyla da diğer ülkelerden gelebilecek askeri tehlikelerden korumak hedeflenmiştir. Farklı bir bakış açısıyla suya dayalı rekreasyon işletmeleri de etkinliklerini düzenleyecekleri ve hizmet verecekleri yerleri seçerken askeri tehlikeden uzak yerleri tercih etmeleri etkinliklerin ve hizmetlerin güvenli bir şekilde yapılabilmesine faydalı olacaktır.

 İklim: Suya dayalı rekreatif etkinlikler etkinliğin gereklerine göre iklim koşullarına doğrudan bağımlı olabilirler. Günümüzde hem aşırı sıcak hem de aşırı soğuk su ve hava durumlarına yönelik teknolojik donanımlar geliştirilmiş olsa da iklim etkeni de göz önünde tutulması gerekli unsurlardandır.

 Diğer Etkenler: Yukarıda belirtilen etkenlerin yanı sıra işletmenin kuruluşu esnasında işletmenin kurulması düşünülen yerin sosyal ve kültürel özelliklerinin de göz önünde bulundurulması önemlidir. 1990’lı yıllarda Antalya Köprüçay’da ilk kez rafting etkinliği düzenlemeye başlayan işletmeye, bu yörede yaşayan halk rafting etkinliğine katılacakların giyimlerinden dolayı tepki göstermiştir. Bu esnada çıkan arbedede ise gurubun rehberinin kolu kırılmıştır.