Rekreatif Balıkçılık

Önceleri beslenme ihtiyacını karşılamak amacıyla yapılan balık avı, en çok rağbet edilen ve insanlara doğa ile iç içe olarak hoşça vakit geçirmelerini sağlayan suya dayalı rekreatif etkinliklerden birisidir. Günümüzde rekreatif balıkçılık (Recreational Fishery) en çok tercih edilen rekreatif etkinlikler arasında en önde gelenlerdendir. ABD’de on altı yaş ve üzeri bireylerin %28,9’unun rekreatif olarak balık avladıkları bildirilmektedir (Pigram ve Jenkins, 2006, s. 15). Federal Almanya Cumhuriyetinde ise sportif balıkçılık üye sayısı bakımından ilk on federasyon arasından 662,000 üye sayısı ile 2007 yılında dokuzuncu sırada yer almıştır (Statistisches Bundesamt, 2008, s. 365).

Ülkemizde rekreatif balıkçılık, ilgili yönetmelikte iki türüyle tanımlanmıştır. Amatör balıkçılık ilgili kanun ve yönetmeliklerde, sadece rekreasyon, spor veya dinlence amacıyla yapılan, maddi ve ticari kazanç gayesi gütmeyen, avlanılan ürünün satılmadığı balıkçılık etkinliği olarak ifade edilirken; sportif balıkçılık, sirkülere uygun, spor amacıyla, maddi ve ticari kazanç amacı gütmeyen, sportif balık avcılığı federasyonlarının bulunduğu ülkelerde bu federasyonlarca konulan belli kurallara dayalı, yakalanan balığa zarar vermeme, sağlıklı ve canlı olarak suya iade edilmesi gibi temel prensipler içeren bireysel balık avcılığı etkinliği olarak tanımlanmıştır. Rekreatif balıkçılığın belirli kurallar çerçevesinde yapılması amacıyla, 22.3.1971 tarihli 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu ve bu kanuna dayanılarak çıkarılan Su Ürünleri Yönetmeliği'nin altıncı maddesinde rekreatif balıkçılık uygulamalarının sınırları düzenlenmiştir. Bu yönetmeliğe göre T.C. vatandaşlarının rekreatif balıkçılık faaliyetleri için kanunlarda ve yönetmeliklerde belirtilen yasak, sınırlama ve sorumluluklara uymak şartı ile her hangi bir ehliyet/belge almadan rekreatif balıkçılık yapabilirler5. Bu nedenle ülkemizde resmi anlamda rekreatif balıkçılık ile uğraşan kaç kişinin olduğuna dair bilgiler mevcut değildir.

Rekreatif balıkçılık için suyun kalitesi ve miktarı belirleyici bir rol oynarken, bazı özel türler için su sıcaklığı da balık habitatı için önemli olabilir. Bu nedenle balık avlama ortamının amatör balıkçı için uygunluğu kadar balıklar için de fiziksel ve çevresel açıdan değerlendirilmesi gerekir. Doğal alanların yoğun kullanımı ile bu alanların durumları büyük ihtimalle kötüleşecektir. Bu durum su kaynaklarının dikkatle izlenmesini, gerekli yerlerde balıklar için geçiş yollarının bırakılmasını, kirliliğe ve istenmeyen türlere karşı iyileştirici uygulamaların yapılmasını gerektirir (Pigram ve Jenkins, 2006, s. 243).

Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Okyanus ve Hava Kurumu (National Oceanic and Atmospheric Administration-NOOA) tuzlu sularda rekreatif balıkçılık yapan on iki milyon katılımcının yıllık 31 milyar dolar harcadığını rapor etmektedir. Bu miktarın turizm, konaklama, taşımacılık gibi diğer sektörler ile birlikte 82 milyar dolarlık tutara ulaştığını ve ABD’de yaklaşık olarak yarım milyon Amerikalı için istihdam yarattığı belirtilmektedir (Lubchenko, 2010, numarasız). Ülkemize göre hem yüz ölçümü hem de nüfus açısından oldukça küçük sayılabilecek ülkeler olan Finlandiya, Danimarka, Norveç ve İsveç’te rekreatif balıkçılar yılda sırasıyla 201, 60, 193 ve 281 milyon dolar harcama yapmaktadırlar. Bu yönüyle rekreatif balıkçılık ister ücretsiz olsun isterse de bir ücret karşılığında yapılsın ciddi anlamda ekonomik bir değer ortaya çıkarmaktadır (Toivonen ve diğ., 2004, s. 1–3).

Rekreatif balıkçılık yakalanması hedeflenen balık türlerinin yaşadığı bütün su kaynaklarında kıyıdan, suya girerek veya bot üzerinden kanun ve yönetmeliklere uygun

5

olarak gerekli malzemeler kullanılarak yapılabilir. Etkinlik esnasında veya etkinliğe ulaşım için açılması gereken patika, uçurum gibi alanlardan geçişte güvenlik tedbirleri ön planda tutulmalıdır. Gerekli bölgelerde kolayca görülerek ulaşılabilecek rotalara yeterli halat uzunluğuna sahip can simitleri yerleştirilmelidir. Bot üzerinden yapılan etkinliklerde katılımcıların bota biniş anından itibaren can yeleği giymeleri ve botta kişilere atılmak üzere can simidi ve halatların hazır bulundurulması can emniyeti açısından gereklidir (Atmaca, 2009, s. 75–80).

Endüstrileşme ile beraber su kaynakları kirlenmekte ve rekreatif balıkçılık etkinliğinin en önemli elemanı olan balıkların doğal alanları tehdit altına girmektedir. Bunun yanı sıra geliştirilen yeni donanımlar ile balık avı daha kolay ve rahat bir şekilde yapılmaktadır. Rekreatif balıkçılar sürat tekneleri ile hızlı bir şekilde ve radar, sonar gibi gereçler kullanarak balıkların yoğun bulundukları meralara ulaşabilmektedirler. Ancak rekreatif balıkçılığın daha bilimsel yöntemlerle ve sportif amaçlı yapılması ve böylece rekreatif balıkçıların bu etkinlik için balık nüfusunun devamlılığının sağlanmasının gerekliliğini anlamasıyla bu olumsuz duruma karşı duyulan hassasiyet de artmaktadır.

Rekreatif balıkçılık etkinliklerinde tüketicilerin bir kısmı kendi imkânlarını kullanarak etkinliği yapmakta iken diğer kısmı ise bu alanda üretim yapan işletmelerden bu ürünleri satın almaktadırlar. Bu tür hizmetleri tüketiciye veren işletmeler günlük balık turları düzenlerken, turizm acenteleri sadece rekreatif balıkçılık yapma amacına yönelik paket programlar düzenleyerek konaklamalı turlar pazarlamaktadırlar. ABD’de tuzlu suda balık avlayan 12.4 milyon rekreatif balıkçının 2008 yılında kendi botları veya hizmet satın alarak 85 milyon balık turu gerçekleştirdikleri tahmin edilmektedir. Bu turların % 44’ü sahilden yapılan rekreatif balıkçılık turları, %56’sı ise bottan yapılan rekreatif balıkçılık turlarıdır. Ayrıca bu kişilerin 2008 yılında balık turları için 4.9 milyar, rekreatif balıkçılık ile ilgili dayanıklı malzemeler için 18 milyar dolar harcadıkları hesaplanmıştır (U. S. Department of Commerce, 2010, s. 7–10). Ülkemizde maalesef bu tür kayıtlı verilere ulaşmak mümkün değildir.

Amatör balıkçı teknesi Gemi Adamları Yönetmeliğinde (Resmi Gazete Tarihi/ Numarası: 31.07.2002/ 24832), “tam boyları sekiz metreden az ve motor gücüyle yürütülen amatör balıkçılık yapmak amacıyla kullanılan deniz aracı” olarak tanımlanmıştır ve botçuluk rekreatif balıkçılık ile çoğunlukla birlikte anılmaktadır (Jennings, 2007, s. 50).