3. MATERYAL VE METOT
3.2. Metot
3.2.8. Suda Çözünebilir Kuru Madde İçeriği (%)
3.2.8. Suda Çözünebilir Kuru Madde İçeriği (%)
Meyve suyunda çözünebilir kuru madde içeriği el refraktometresi ile ölçülmüştür.
3.2.9. Titre Edilebilir Asit İçeriği (%)
1 ml. meyve suyuna 50 ml. saf su eklenmiş ve 0.1 N’lik NaOH ile pH 8.2 olana kadar titre edilerek harcanan sodyum hidroksit oranı belirlenmiştir.
Hesaplamalar sitrik asit cinsinden yapılmıştır.
% Asit= Sitrik asit sabiti (0,007) x Harcanan NaOH x NaOH faktörü x 100 formülü ile hesaplanmıştır.
3.2.10. pH İçeriği
Bir miktar meyve suyu alınarak pH metre ile ölçümler yapılmıştır.
3.2.11. Askorbik Asit (C Vitamini) İçeriği (%)
C vitamini (L-Askorbik Asit) miktarı spektrofotometrik yöntemle Pearson ve Churchill (1970)’e göre belirlenmiştir. Çalışmada Shımadzu UV-1208 marka spektrofotometre kullanılmıştır. Bu yöntemin uygulanması için gerekli olan çözeltiler:
1. % 0,4 lük Okzalik Asit Çözeltisi: 4 gr okzalik asit tartılır ve saf su içerisinde eritilerek 1000 ml ye tamamlanır. Örnek sayısına bağlı olarak okzalik asit çözeltisi aynı oranlarda daha fazla hazırlanabilir.
2. Stok Askorbik Asit Çözeltisi: 100 mg. askorbik asit alınır ve bir balon joje içerisinde 100 ml. ye saf su ile tamamlanır. Daha sonra hazırlanan bu çözeltiden sırasıyla 1, 2, 3, 4 ve 5 ml. alınarak daha önceden numaralanmış balon jojeler içerisine aktarılarak üzerleri 100 ml ye % 0.4 lük okzalik asit çözeltisi ile tamamlanır.
3. Standart Boya Çözeltisi: 12 mg 2.6. diklorofenolindofenol tartılarak saf su içerisinde eritilir ve üzeri saf su ile 1000 ml ye tamamlanır.
Standart Kurvenin Hesaplanması: Öncelikle 2 tüp alınarak birine 10 ml.
saf su konulur diğerine ise hazırlamış olduğumuz % 0,4 lük okzalik asit çözeltisinden 1 ml. konularak üzeri 9 ml boya çözeltisi ile tamamlanır ve bekletilmeksizin 520 nm ye ayarlanmış olan spektrofotometrede ölçüm yapılır. Ölçülen bu değer bize L 1 değerini gösterir. Daha sonra askorbik asit çözeltisinden sırasıyla 1, 2, 3, 4 ve 5 ml.pipet yardımıyla çekilir ve üzeri 100 ml. ye % 0.4 lük okzalik asit çözeltisi ile tamamlanır. Hazırlanan bu çözeltilerin her birinden 2 kez 1’er ml. çekilerek 2 ayrı tüpe aktarılır. Tüplerden biri 9 ml. saf su ile tamamlanırken diğeri 9 ml. boya çözeltisi ile tamamlanır. Ancak çözelti boya çözeltisi ile tamamlandıktan sonra 5-10 saniye içerisinde hemen okuma yapılmalıdır. Her 5 örnek için de okuma yapılır.
Daha sonra okunan değerden okzalik asit değeri çıkarılır. Ve her 5 konsantrasyon
için konsantrasyon miktarı/değer den elde edilen sonuçların ortalaması alınarak kurve faktörü hesaplamıştır.
Askorbik Asit (C vitamini) İçeriği ise,
(L2 – L1) x Kurve Faktörü / Seyreltme Faktörü x100 formülüne göre hesaplanmıştır.
Askorbik asit analizinde kullanılan meyve örneklerinin derimden hemen sonra meyve suları alınarak analiz edilene kadar derin dondurucuda bekletilmiştir.
Meyve suyu analizi esnasında, 5 ml. meyve suyu alınarak % 0.4’lük okzalik asitle 50 ml ye tamamlanmıştır. Bu oranlara göre seyreltme faktörü 0,10 dur. Hazırlanan bu 50 ml. lik çözelti kaba filtre kağıdı yardımıyla süzdürülmüş, daha sonra diğer ölçümlerde olduğu gibi 2 adet 1 ml. lik çözelti çekilir. Örneklerden birinin üzeri 9 ml. lik saf su ile diğerininki ise okumanın hemen öncesinde 9 ml. boya çözeltisi ile tamamlanır ve spektofotometrede okunan değer formüle konularak askorbik asit içeriği hesaplanır.
3.2.12. Renk (L, a, b, C ve H)
Minolta marka CR-300 modeli bir renk ölçüm cihazı ile belirlenmiştir. Aylık olarak denemede bulunan her genotipe ait her yinelemede 5 meyve olmak üzere 3 yinelemeli olarak L, a, b, C ve H ölçümleri yapılmıştır. L = 0 siyah, L= 100 beyaz değerini göstermektedir. a değerinin negatif değerleri yeşili gösterirken pozitif değerleri kırmızıyı işaret etmektedir. b’nin ise negatif değerleri maviyi gösterirken pozitif değerleri sarıyı göstermektedir (Wang ve ark, 1998).
L, a, b, C ve H değerleri incelenerek parlaklık ve renk açısından çeşitler ve genotipler arasındaki farklılıklar saptanmıştır.
3.2.13. İstatistik Analizler
Denemeden elde edilen verilerin Costat paket programında tesadüf parselleri deneme desenine göre varyans analizleri yapılmış ve ortalamalar Tukey testi ile karşılaştırılmıştır.
4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA
Denemede yer alan çilek genotiplerine ait aylara göre ve toplam verim değerleri (g/bitki), bitkisel özellikler, yaprak özellikleri, çiçek özellikleri, meyve özellikleri, ortalama meyve ağırlığı (g), kalite sınıflamaları (%), suda çözünebilir kuru madde içerikleri, titre edilebilir asit içerikleri (%), pH değerleri, C vitamini içerikleri (%) ve renk ölçümlerinden her iki yetiştiricilik döneminde elde edilen bulgular çizelge ve şekillerle açıklanmış ve benzer konuda yapılan araştırmalarla tartışılmıştır.
4.1. Bitki Başına Verim (g/bitki)
Denemede yer alan çilek genotiplerinin 2003-2004 ve 2004-2005 yetiştiricilik dönemlerine ait bitki başına verim değerleri ve bu yetiştirme dönemlerinin ortalamasını içeren verim değerleri aşağıda 3 alt başlık halinde verilmiştir.
4.1.1. 2003-2004 Yetiştiricilik Dönemi Bitki Başına Verim Değeri (g/bitki)
Denemede yer alan çilek genotiplerinin 2003-2004 yetiştiricilik dönemine ait aylara göre ve toplam bitki başına verim değerleri Çizelge 4.1’de verilmiştir. Yapılan istatistiksel analizler sonucunda aylara göre ortalama bitki başına verim değerleri bakımından denemede yer alan çilek genotipleri arasında % 5 önem düzeyinde farklar olduğu saptanmıştır.
Çizelge 4.1 incelendiğinde Şubat ayında denemede yer alan 21 çilek genotipinin sadece 15’inden verim alındığı görülmektedir. Bu ayda en yüksek verim 32.30 g/bitki ile Paros çilek çeşidinden alınırken, bu çeşidi 28.21 g/bitki ile 8 no’lu çilek genotipi izlemiştir.
Mart ayı incelendiğinde Osmanlı, Ciloe ve Sophie çilek çeşitlerinden verim alınamadığı gözlenmekle birlikte en yüksek verimin 100.18 g/ bitki ile Paros çilek çeşidinden elde edildiği, en düşük verimin ise 10.06 g/bitki ile Marlate çilek
çeşidinden alındığı gözlenmektedir. Mart ayında 3, 6, 8, 11, 17 no’lu çilek genotipleri ile Camarosa ve Maya çilek çeşitleri bu yetiştiricilik dönemindeki en yüksek verim değerlerini göstermeleri bakımından erkenci olmaları ile dikkat çekmişlerdir. Bu ayda maksimum sıcaklık +29,8 oC, minumum sıcaklık + 2,1 oC olarak saptanmıştır (Şekil 4.1).
Nisan ayına bakıldığında ise denemede yer alan çilek genotipleri arasında en düşük verimin 17.38 g/bitki ile Maya çilek çeşidinden alındığı , en yüksek verimin ise 90.25 g/bitki ile Cigoulette çilek çeşidinden alındığı gözlenmektedir. Cigoulette çilek çeşidini ise 83.27 g/bitki ve 74.39 g/bitki değerleri ile 11 ve 12 no’lu çilek genotipleri takip etmektedir.
Mayıs ayında ise en yüksek verimin 13 no’lu gentotipten (70.67 g/bitki) en düşük verimin ise Paros çilek çeşidinden (10.52 g/bitki) alındığı gözlenmektedir.
Haziran ayına bakıldığında en yüksek verimin 153.00 g/bitki ile Sweet Charlie’den alındığı, en düşük verimin ise 6.24 g/bitki ile 17 no’lu genotipten alındığı gözlenmektedir. Bu ayda maksimum sıcaklığın +34.8 oC lere kadar ulaştığı saptanmıştır (Şekil 4.1).
Toplam verim incelendiğinde 2004 yılı bitki başına verim değerlerinin 79.63-263.21 g/bitki arasında dağılım gösterdiği görülmektedir. En yüksek verimi Sweet Charlie çilek çeşidi gösterirken (263.21 g/bitki) bu çeşidi 11 no’lu genotip (249.25 g/bitki) ve 8 no’lu genotip (221.45 g/bitki) takip etmektedir. En düşük verim ise Sophie çilek çeşidinden (79.63 g/bitki) alınmıştır.
Çizelge 4.1. 2003-2004 yetiştiricilik döneminde çilek genotiplerinin aylara göre ortalama bitki başına verim değerleri (g/bitki)
Aylar
Genotipler Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Toplam 3 8.64 b 57.78 cde 38.34 c.f 13.86 g 26.62 d.g 145.23 hij 5 3.62 b 44.51 ef 53.05 bcd 47.61 bcd 29.22 def 177.99 e.h 6 6.20 b 82.89 a.d 43.38 c.f 10.69 g 41.65 bcd 184.80 d.g 8 28.21 a 61.43 b.e 55.88 bcd 43.72 cd 32.22 cde 221.45 bc 11 2.09 b 94.79 a 83.27 a 36.44 de 32.66 cde 249.25 ab 12 5.42 b 55.95 de 74.39 ab 50.35 bcd 22.54 e.g 208.64 cde 13 2.43 b 66.84 b.e 32.51 def 70.67 a 23.69 e.h 196.13 c.f 17 10.35 b 85.65 abc 52.95 bcd 59.32 abc 6.24 i 214.51 cd 92/340/3 - 15.76 gh 40.46 c.f 65.10 ab 16.00 f.i 137.32 ijk Osmanlı - - 38.63 c.f 35.17 def 22.93 e.h 96.72 lm Camarosa 5.02 b 87.41 ab 44.43 c.f 12.70 g 24.40 e.h 173.95 fgh S. Charlie 9.16 b 64.66 b.e 23.49 ef 12.90 g 153.00 a 263.21 a Marlate 2.78 b 10.06 h 18.98 f 50.58 bcd 12.30 ghi 94.70 lm Cilady - 41.77 efg 48.55 b.e 62.50 abc 47.38 bc 200.20 c.f Gaviota 6.35 b 23.81 fgh 20.23 f 51.33 bcd 13.78 f.i 115.49 jkl Cigoulette 4.39 b 10.95 h 90.25 a 19.57 efg 34.15 cde 159.31 ghi Ciloe - - 64.28 abc 37.15 de 54.70 b 156.13 ghi Paros 32.30 a 100.18 a 35.51 def 10.52 g 18.91 e.i 197.40 c.f Sophie - - 19.63 f 60.00 abc - 79.63 m Maya 12.73 b 45.60 ef 17. 38 f 16.90 fg 21.61 e.i 114.20 j.m Diamante - 20.33 fgh 30.80 def 46.05 cd 8.95 hi 106.13 klm D%5 11.737 27.950 27.130 18.839 15.665 34.608
-5
Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs
Aylar
Sıcaklık değerleri oC
Max.
Min.
Ort.
Şekil 4.1. 2003-2004 yetiştirme döneminde aylara göre belirlenen sıcaklık değerleri (oC)
4.1.2. 2004-2005 Yetiştiricilik Dönemi Bitki Başına Verim Değerleri (g/bitki)
2004-2005 yetiştiricilik döneminde İtalya kökenli 6 çilek genotipi daha denemeye eklenmiştir. Ancak Sophie ve Diamante çilek çeşitlerinden sağlıklı şekilde kol alınamadığı için deneme dışı bırakılmıştır. 2004-2005 yetiştiricilik döneminde denemede yer alan çilek genotiplerinin bitki başına verim değerleri Çizelge 4.2’de verilmiştir. Çizelge incelendiğinde çilek genotipleri arasında aylara göre bitki başına verim değerleri bakımından istatistiksel olarak % 5 önem düzeyinde farklar olduğu görülmektedir.
Bu yetiştiriclik döneminde dikimin geç yapılmasından dolayı Şubat ayında verim alınamamıştır. Çizelge 4.2 incelendiğinde Mart ayında Osmanlı çilek çeşidi dışındaki bütün genotiplerden verim alındığı görülmektedir. Bu ayda bitki başına verim değerlerinin en düşük 17 no’lu genotipten (10.21 g/bitki), en yüksek ise MT 99/163/22 no’lu genotipten (114.01 g/bitki) alındığı ve bu genotipi MT J24/2 (110.12 g/bitki) ile MT 99/163/14 no’lu genotipin (96.86 g/bitki) izlediği görülmektedir.
Mart ayında denemede yer alan 25 çilek genotipinden sadece MT 99/163/14 ve MT 99/J24/2 no’lu genotiplerin bu yetiştiricilik dönemindeki en yüksek verim değerlerini gösterdikleri belirlenmiştir. Bu ay içerisinde maksimum sıcaklık + 21,8
oC iken, minimum sıcaklık ise +5,1 oCdir (Şekil 4.2).
Çizelge 4.2. 2004-2005 yetiştiricilik döneminde çilek genotiplerinin aylara göre bitki başına verim değerleri (g/bitki)
Aylar
Genotipler Mart Nisan Mayıs Haziran Toplam 3 59.43 c.g 143.34 abc 55.05 ghi 7.71 i 265.52 f.j
Nisan ayında ise denemede bulunan bütün genotiplerden verim alınmış olup en yüksek verim 193.38 g/bitki ile MT J24/2 no’lu genotipten alınmıştır ve bunu 180.57 g/bitki ile 6 no’lu genotip izlemektedir. Bu ayda en düşük verim ise 34.60 g/
bitki verimi ile Osmanlı çilek çeşidinden alınmıştır. Bu ayda denemede yer alan 25 çilek genotipinden 13’ünün sezon içerisindeki en yüksek aylık verimini gösterdiği görülmektedir. Mart ayında ortalama sıcaklık + 13.4 oC iken, Nisan ayında ortalama sıcaklık +17.5 oC ye ulaşmıştır (Şekil 4.2).
Mayıs ayı söz konusu olduğunda denemede yer alan bütün genotiplerden verim alındığı görülmektedir. Bu ay içerisinde en yüksek verim 243.77 g/bitki ile MT 99/163/19 no’lu genotipten alınmıştır. Bu genotipi ise 187.38 g/bitki ile MT J24/2 no’lu genotipin izlediği görülmektedir. En düşük verim ise 36.58 g/bitki ile 5 no’lu genotipten alınmıştır. Mayıs ayında denemede yer alan 25 çilek genotipinin 8’i en yüksek verim değerini bu ayda göstermiştir. Bu ay içerisinde ortalama sıcaklık ise +21 oC olarak saptanmıştır (Şekil 4.2).
Haziran ayında ise 13 ve 17 no’lu genotiplerden verim alınmadığı görülmektedir. Ayrıca 92/340/3, Paros, MT 99/121/9, MT 99/163/14, MT 99/163/22 no’lu genotipler dışında genel olarak bitki başına verim azalmıştır. Bu ayda en yüksek bitki başına verim MT 99/163/22 no’lu genotipten (178.77 g/bitki) elde edilirken bu çeşidi 92/340/3 no’lu genotip (137.14 g/bitki) izlemiştir. En düşük verim ise Marlate çeşidinden ( 2.23 g/bitki) elde edilmiştir. Denemede yer alan öteki çilek genotipleri ise bu değerler arasında dağılım göstermiştir.
2004-2005 yetiştiricilik döneminde en düşük bitki başına toplam verim 93.65 g/bitki ile Osmanlı çilek çeşidinden alınırken, en yüksek verimin 575.70 g/bitki ile MT J24/2 numaralı genotipten alındığı görülmektedir. Bu genotipi ise 524.42 g/bitki ile MT 99/163/22 no’lu genotip izlerken ardından 493.74 g/bitki verimi ile MT 99/163/19 no’lu genotip gelmektedir.
Her iki yetiştiricilik dönemi kıyaslandığında genel olarak 2004-2005 yetiştiricilik döneminde bütün genotiplerin verimlerinin daha yüksek olduğu dikkati çekmektedir. Verimdeki bu artışın 2004-2005 yetiştiricilik döneminde denemenin kurulmuş olduğu plastik sera toprağının önceki yıl dinlendirilmiş olması, dikimden önce yaz aylarında toprağa kimyasal madde uygulanarak fumigasyon işleminin
yapılmış olmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Nitekim Aranda ve ark.
(2002), yaptıkları çalışmada iki farklı arazide metil bromid kullanımı ile kısa dönem kimyasalları ve kimyasal olmayan alternatifleri denemişlerdir. Kimyasal uygulamaların (Chloropicrin, Telone, C-35 ve Dazomet) morfolojik özellikler (yaprak sayısı ve bitki çapı) ve agronomik açıdan (verim ve meyve ağırlığı) en iyi sonucu verdiğini ve metil bromid ile aralarında önemli fark olmadığını bulmuşlardır.
Aynı araştırıcılar, toprak solarizasyonu tek uygulandığında ve bitkiye dikim öncesi bir fumigasyon uygulanmadığında ise en düşük ürünü elde etmişlerdir. Bartual ve ark. (2002), yaptıkları çalışmada metil bromidin alternatiflerini, bunların kombinasyonlarını ve solarizasyonu kıyaslamışlardır. İki yıllık araştırmaları sonucunda gübre ile solarizasyon kombinasyonunun küçük arazilerde daha iyi bir alternatif olduğu sonucuna varmışlardır.
-5 0 5 10 15 20 25 30 35 40
Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran
Aylar
Sıcaklık değerleri oC
Max.
Min.
Ort.
Şekil 4.2. 2004-2005 yetiştirme döneminde aylara göre belirlenen sıcaklık değerleri (oC)
4.1.3. 2003-2004 ve 2004-2005 Yetiştiricilik Dönemleri Ortalama Verim Değerleri (g/bitki)
Denemede yer alan çilek genotiplerinin 2003-2004 ve 2004-2005 yetiştiricilik dönemlerine ait toplam verimlerinin ortalama değerleri Çizelge 4.3’ te verilmiştir.
Çizelge 4.3. Denemede yer alan çilek genotiplerinin 2003-2004 ve 2004-2005
yetiştiricilik dönemlerinin ortalama bitki başına verim değerleri (g/bitki)
Cigoulette 227.66 fgh
Ciloe 265.76 d.g
Çizelge 4.3’ten yararlanarak 2003-2004 ve 2004-2005 yetiştiricilik dönemlerine ait ortalama toplam bitki başına verim değerleri incelendiğinde değerlerin en düşük 79.63 g/bitki (Sophie) ile 575.68 g/bitki (MT J24/2) arasında değiştiği görülmektedir. Bu genotipi 524.42 g/bitki ile MT 99/163/22 no’lu genotip takip ederken, ardından 493.74 g/bitki ile MT 99/163/19 no’lu genotip gelmektedir.
Genel olarak denemeye ikinci dönemde eklenen İtalya kökenli genotipler denemedeki diğer genotiplerden verim açısından üstün bulunmuştur. Bu bitkiler İtalya’da doku kültürü yöntemi ile çoğaltılarak Türkiye’ye getirilmiştir. Bu bitkilerin denemeye alınmadan önce kol atması sağlanmış ve alınan kollar ile deneme kurulmuştur. Ancak bu bitkilerde görülen yüksek verimin doku kültürü etkisinin devam etmesinden kaynaklandığı düşünülmektedir.
Ilgın ve ark., (2002) yaptıkları araştırmada Paydaş (1981) tarafından tanımlanmış 25 çilek genotipini ve 10 çilek çeşidini kullanarak yaz dikimi ile bitki başına verim ve kalite parametrelerini araştırmışlardır. Araştırma sonucunda Camarosa çilek çeşidinin bitki başına verimi 330.78 g/bitki ve Sweet Charlie çilek çeşidinin verimi 92.57 g/bitki olarak bulunmuştur. Elde edilen bu değerlere göre bu araştırmada Camarosa çilek çeşidinden daha az verim elde edilirken, Sweet Charlie çilek çeşidinden yaklaşık 3 kat daha fazla verim elde edilmiştir. Türemiş (2002) ise yapmış olduğu araştırmada gün nötr çeşitlerden Selva, Muir, H-1, Tribute, Seascape’i, kısa gün çeşitlerinden ise Camarosa, Tudla ve Oso Grande’yi kullanarak bitki başına verim ve ve kalite açısından kıyaslamıştır. Deneme sonucunda ise en yüksek bitki başına verimin Camarosa çilek çeşidinden elde edildiğini (799.5 g/bitki) belirtmiştir. Araştırıcıların bu araştırmada da kullanılan çilek çeşitlerinden farklı verim elde etmelerine ekolojik faktörlerin, kullanılan fide tiplerinin, dikim zamanlarının ve kültürel uygulamaların neden olduğu düşünülmektedir. Çağlar ve Paydaş, (2002) yapmış oldukları denemede Camarosa çilek çeşidinin verimini 304.7 g/bitki olarak belirlemişlerdir. Araştırıcıların elde etmiş olduğu sonuç bu denemede elde edilen sonuçlara daha yakındır.
Kafkas, (2004) yapmış olduğu araştırmada Osmanlı çilek çeşidinin bitki başına verimini 99.84 g/bitki bulmuştur. Araştırmacının bulmuş olduğu sonuç bu denemedeki sonuca oldukça yakındır. Osmanlı çilek çeşidi üstün aroma içeriğine sahip olmasına karşın düşük verimi, yumuşak meyve eti ve oldukça küçük meyveleri nedeniyle ticari olarak yetiştirilmesi pek mümkün görülmeyen bir çeşittir.
Denemede yer alan 3, 5, 6, 8, 11, 12, 13 ve 17 no’lu çilek genotiplerinin bitki başına verimleri Kafkas (2004)’ün bulduğu sonuçlar ile karşılaştırıldığında bu denemede genel olarak daha düşük değerlerin elde edildiği görülmektedir. Bu
durumun en önemli nedeni sıcaklıktır. Denemenin yapıldığı 2003-2004 yetiştiricilik döneminde kış aylarında ortalama minimum sıcaklığın -1 oC’ye kadar düştüğü saptanırken, Kafkas (2004) 2001-2002 yetiştiricilik döneminde kış aylarında ortalama minimum sıcaklığın 0 oC’nin altına hiç düşmediğini ve Ocak ayından itibaren 5 oC dolaylarında olduğunu belirtmiştir. Ayrıca aynı genotiplerin verimlerinde görülen farklılığın bir nedeninin de bu araştırmada dikimlerin Kafkas (2004) ’ e göre 1 ay kadar geç yapılmasının olduğu düşünülmektedir.
4.2. Bitkisel Özellikler
Bitki büyüme şekli, bitki yoğunluğu, bitki kuvveti, bitki kuvvetinin bir örnekliliği ve kök-gövde hastalıklarına duyarlılık deneme süresince gözlenmiş olup gözlem sonuçları Çizelge 4.4’te ayrıntılı şekilde verilmiştir.
Çizelge 4.4’e bakıldığında bitki büyüme şekli açısından denemede yer alan 27 genotipten 16’sının dik büyüme şekli gösterdiği, 7 genotipin orta, geri kalan 4 genotipin ise yere yapışmış büyüme şekli gösterdiği görülmektedir.
Bitki yoğunluğu açısından Osmanlı çilek çeşidinin çok yoğun olarak;
92/340/3, Sophie, Maya ve Diamante çilek çeşitlerinin açık olarak tanımlandığını, öteki genotiplerin ise yoğun ve orta olarak sınıflandırıldığını görmekteyiz. Kuvvet açısından Sophie ve Diamante çilek genotiplerinin zayıf olarak tanımlandığı öteki genotiplerin ise büyük bir kısmının kuvvetli ve orta kuvvetli bitkilere sahip olduğu ve kuvvet homojenliklerinin de yüksek olduğu görülmektedir.
Kök ve gövde hastalıkları söz konusu olduğunda ise; 3, 11, MT J24/2, MT 99/163/14, MT 99/163/19 no’lu çilek genotipleri ile Paros ve Maya çilek çeşidinin kök ve gövde hastalıklarına az duyarlı olduğu, Gaviota çilek çeşidi ile MT 99/163/22 no’lu çilek genotipinin ise orta düzeyde duyarlı olduğu saptanmakla birlikte öteki genotiplerde herhangi bir simptoma rastlanmamıştır.
Bitkisel özellikler söz konusu olduğunda; bitkinin yere yapışık ve yoğun olması ortamda mantar oluşumu ve yayılımı için uygun bir ortam sağlayacağından ortamdaki nemden kaynaklı gelişebilecek mantarlara elverişli ortam oluşmaması açısından dik büyüyen ve ortamdaki nemi sirküle edebilecek yoğunlukta bitkiler
istenmektedir. Ayrıca meyvenin güneş ışığından yeterince yararlanarak kızarması açısından da çok yoğun ve yayvan bitkiler istenmez.
Çizelge 4.4. Denemede yer alan genotiplerin bitkisel özellikleri
Genotip Bitki Büyüme Şekli Bitki
Yoğunluğu Bitki Kuvveti Bitki Kuvvetinin Cigoulette Orta Orta Orta Kuvvetli Yüksek Simptom yok Ciloe Dik Orta Kuvvetli Yüksek Simptom yok
Paros Dik Yoğun Kuvvetli Yüksek Az
Sophie Yere Yapışmış Açık Zayıf Zayıf Simptom yok
Maya Orta Açık Orta Orta Az
4.3.1.1. 2003-2004 Yetiştiricilik Dönemi Yaprak Sayıları
2003-2004 yetiştiricilik dönemine ait yaprak sayıları Çizelge 4.5 ve 2004-2005 yetiştiricilik dönemine ait yaprak sayıları ise Çizelge 4.6’da açıklanmıştır.
Yaprak sayısı her parselde belirlenen aynı bitkilerde her ay düzenli olarak sayılmış olup Çizelge 4.5’e baktığımızda Ocak ayında yaprak sayısının 8 (92/340/3 no’lu genotip) ile 16 (12 no’lu genotip) arasında, Şubat ayında ise 8.33 (92/340/3 no’lu genotip) ile 19 (5 no’lu genotip), Mart ayında 9 (Gaviota) ile 24.33 (13 no’lu genotip), Nisan ayında 7 (Gaviota) ile 21( 92/340/3), Mayıs ayında ise 6 (Cilady) ile 29 (Sweet Charlie) arasında değiştiği görülmektedir. Haziran ayında günlerin uzaması ile birlikte bitkilerin vegetatif gelişimi artmış, bunun sonucu olarak da yaprak sayılarında da genel bir artış gözlenmiştir. Haziran ayında yaprak sayısı en düşük 9 (Camarosa) ile en yüksek 30 (Sweet Charlie) arasında değişmiştir.
Çizelge 4.5’e göre ortalama yaprak sayısına baktığımızda 13 no’lu genotip (19.6) en yüksek ortalama yaprak sayısına sahipken Sophie çilek çeşidi (8.76) en düşük yaprak sayısına sahip olarak bulunmuştur.
Çizelge 4.5. 2003-2004 yetiştiricilik döneminde aylara göre ve ortalama yaprak sayıları
Genotip Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Ortalama 3 13.33 ab 12.00 c.f 12.33 def 13.66 def 11.33 c.f 14.66 d.g 12.90 d.g
4.3.1.2. 2004-2005 Yetiştiricilik Dönemi Yaprak Sayıları
Çizelge 4.6 incelendiğinde 2004-2005 yetiştiricilik döneminde Ocak ayında yaprak sayısı için istatistiksel açıdan fark olmadığı, yaprak sayılarının 7.66 (3 no’lu genotip ve Cilady) ile 4 (Gaviota) arasında değiştiği görülmektedir. Şubat ayında yaprak sayısı bütün genotiplerde genel olarak artış göstererek 5.66 (Gaviota) ile 13 (Marlate) arasında değişmiştir. Mart ayı söz konusu olduğunda yine genotipler arasında istatistik açıdan fark gözlenmemiş olup yaprak sayısı 8.66 (Gaviota ve Cigoulette) ile 18.66 (Paros) arasında değişim göstermiştir. Nisan ayında yaprak sayısındaki artış dikkat çekerken yaprak sayısı 9.33 (Gaviota) ile 32.66 (11 no’lu genotip) arasında değişim göstermiştir. Mayıs ve Haziran aylarında da bitkilerde vegetatif gelişmenin hızlanması ve yaprak sayısının artışı dikkat çekmektedir.
Mayıs ayı söz konusu olduğunda yaprak sayısı 11(Sweet Charlie) ile 41.66 (Marlate) arasında değişmiştir. Haziran ayında da en düşük ve yüksek değeri gösteren genotiplerde bir değişim olmamış Sweet Charlie çilek çeşidi 13.66 ile en düşük değeri gösterirken 60.00 ile Marlate çilek çeşidi en yüksek değeri göstermiştir.
Çizelge 4.6’dan ortalama değerlere baktığımızda ise Gaviota çilek çeşidinin 9.26 lık ortalamayla en düşük yaprak sayısına, Marlate çilek çeşidinin ise 25.7 ile en yüksek yaprak sayısına sahip olduğu görülmektedir.
Çizelge 4.6. 2004-2005 yetiştiricilik dönemi aylara göre ve ortalama yaprak sayısı
Çizelge 4.6. 2004-2005 yetiştiricilik dönemi aylara göre ve ortalama yaprak sayısı