Bitki Başına Verim (g/bitki)

Denemede yer alan çilek genotiplerinin 2003-2004 ve 2004-2005 yetiştiricilik dönemlerine ait bitki başına verim değerleri ve bu yetiştirme dönemlerinin ortalamasını içeren verim değerleri aşağıda 3 alt başlık halinde verilmiştir.

4.1.1. 2003-2004 Yetiştiricilik Dönemi Bitki Başına Verim Değeri (g/bitki)

Denemede yer alan çilek genotiplerinin 2003-2004 yetiştiricilik dönemine ait aylara göre ve toplam bitki başına verim değerleri Çizelge 4.1’de verilmiştir. Yapılan istatistiksel analizler sonucunda aylara göre ortalama bitki başına verim değerleri bakımından denemede yer alan çilek genotipleri arasında % 5 önem düzeyinde farklar olduğu saptanmıştır.

Çizelge 4.1 incelendiğinde Şubat ayında denemede yer alan 21 çilek genotipinin sadece 15’inden verim alındığı görülmektedir. Bu ayda en yüksek verim 32.30 g/bitki ile Paros çilek çeşidinden alınırken, bu çeşidi 28.21 g/bitki ile 8 no’lu çilek genotipi izlemiştir.

Mart ayı incelendiğinde Osmanlı, Ciloe ve Sophie çilek çeşitlerinden verim alınamadığı gözlenmekle birlikte en yüksek verimin 100.18 g/ bitki ile Paros çilek çeşidinden elde edildiği, en düşük verimin ise 10.06 g/bitki ile Marlate çilek

çeşidinden alındığı gözlenmektedir. Mart ayında 3, 6, 8, 11, 17 no’lu çilek genotipleri ile Camarosa ve Maya çilek çeşitleri bu yetiştiricilik dönemindeki en yüksek verim değerlerini göstermeleri bakımından erkenci olmaları ile dikkat çekmişlerdir. Bu ayda maksimum sıcaklık +29,8 ^oC, minumum sıcaklık + 2,1 ^oC olarak saptanmıştır (Şekil 4.1).

Nisan ayına bakıldığında ise denemede yer alan çilek genotipleri arasında en düşük verimin 17.38 g/bitki ile Maya çilek çeşidinden alındığı , en yüksek verimin ise 90.25 g/bitki ile Cigoulette çilek çeşidinden alındığı gözlenmektedir. Cigoulette çilek çeşidini ise 83.27 g/bitki ve 74.39 g/bitki değerleri ile 11 ve 12 no’lu çilek genotipleri takip etmektedir.

Mayıs ayında ise en yüksek verimin 13 no’lu gentotipten (70.67 g/bitki) en düşük verimin ise Paros çilek çeşidinden (10.52 g/bitki) alındığı gözlenmektedir.

Haziran ayına bakıldığında en yüksek verimin 153.00 g/bitki ile Sweet Charlie’den alındığı, en düşük verimin ise 6.24 g/bitki ile 17 no’lu genotipten alındığı gözlenmektedir. Bu ayda maksimum sıcaklığın +34.8 ^oC lere kadar ulaştığı saptanmıştır (Şekil 4.1).

Toplam verim incelendiğinde 2004 yılı bitki başına verim değerlerinin 79.63-263.21 g/bitki arasında dağılım gösterdiği görülmektedir. En yüksek verimi Sweet Charlie çilek çeşidi gösterirken (263.21 g/bitki) bu çeşidi 11 no’lu genotip (249.25 g/bitki) ve 8 no’lu genotip (221.45 g/bitki) takip etmektedir. En düşük verim ise Sophie çilek çeşidinden (79.63 g/bitki) alınmıştır.

Çizelge 4.1. 2003-2004 yetiştiricilik döneminde çilek genotiplerinin aylara göre ortalama bitki başına verim değerleri (g/bitki)

Aylar

Genotipler Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Toplam 3 8.64 b 57.78 cde 38.34 c.f 13.86 g 26.62 d.g 145.23 hij 5 3.62 b 44.51 ef 53.05 bcd 47.61 bcd 29.22 def 177.99 e.h 6 6.20 b 82.89 a.d 43.38 c.f 10.69 g 41.65 bcd 184.80 d.g 8 28.21 a 61.43 b.e 55.88 bcd 43.72 cd 32.22 cde 221.45 bc 11 2.09 b 94.79 a 83.27 a 36.44 de 32.66 cde 249.25 ab 12 5.42 b 55.95 de 74.39 ab 50.35 bcd 22.54 e.g 208.64 cde 13 2.43 b 66.84 b.e 32.51 def 70.67 a 23.69 e.h 196.13 c.f 17 10.35 b 85.65 abc 52.95 bcd 59.32 abc 6.24 i 214.51 cd 92/340/3 - 15.76 gh 40.46 c.f 65.10 ab 16.00 f.i 137.32 ijk Osmanlı - - 38.63 c.f 35.17 def 22.93 e.h 96.72 lm Camarosa 5.02 b 87.41 ab 44.43 c.f 12.70 g 24.40 e.h 173.95 fgh S. Charlie 9.16 b 64.66 b.e 23.49 ef 12.90 g 153.00 a 263.21 a Marlate 2.78 b 10.06 h 18.98 f 50.58 bcd 12.30 ghi 94.70 lm Cilady - 41.77 efg 48.55 b.e 62.50 abc 47.38 bc 200.20 c.f Gaviota 6.35 b 23.81 fgh 20.23 f 51.33 bcd 13.78 f.i 115.49 jkl Cigoulette 4.39 b 10.95 h 90.25 a 19.57 efg 34.15 cde 159.31 ghi Ciloe - - 64.28 abc 37.15 de 54.70 b 156.13 ghi Paros 32.30 a 100.18 a 35.51 def 10.52 g 18.91 e.i 197.40 c.f Sophie - - 19.63 f 60.00 abc - 79.63 m Maya 12.73 b 45.60 ef 17. 38 f 16.90 fg 21.61 e.i 114.20 j.m Diamante - 20.33 fgh 30.80 def 46.05 cd 8.95 hi 106.13 klm D%5 11.737 27.950 27.130 18.839 15.665 34.608

-5

Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs

Aylar

Sıcaklık değerleri oC

Max.

Min.

Ort.

Şekil 4.1. 2003-2004 yetiştirme döneminde aylara göre belirlenen sıcaklık değerleri (^oC)

4.1.2. 2004-2005 Yetiştiricilik Dönemi Bitki Başına Verim Değerleri (g/bitki)

2004-2005 yetiştiricilik döneminde İtalya kökenli 6 çilek genotipi daha denemeye eklenmiştir. Ancak Sophie ve Diamante çilek çeşitlerinden sağlıklı şekilde kol alınamadığı için deneme dışı bırakılmıştır. 2004-2005 yetiştiricilik döneminde denemede yer alan çilek genotiplerinin bitki başına verim değerleri Çizelge 4.2’de verilmiştir. Çizelge incelendiğinde çilek genotipleri arasında aylara göre bitki başına verim değerleri bakımından istatistiksel olarak % 5 önem düzeyinde farklar olduğu görülmektedir.

Bu yetiştiriclik döneminde dikimin geç yapılmasından dolayı Şubat ayında verim alınamamıştır. Çizelge 4.2 incelendiğinde Mart ayında Osmanlı çilek çeşidi dışındaki bütün genotiplerden verim alındığı görülmektedir. Bu ayda bitki başına verim değerlerinin en düşük 17 no’lu genotipten (10.21 g/bitki), en yüksek ise MT 99/163/22 no’lu genotipten (114.01 g/bitki) alındığı ve bu genotipi MT J24/2 (110.12 g/bitki) ile MT 99/163/14 no’lu genotipin (96.86 g/bitki) izlediği görülmektedir.

Mart ayında denemede yer alan 25 çilek genotipinden sadece MT 99/163/14 ve MT 99/J24/2 no’lu genotiplerin bu yetiştiricilik dönemindeki en yüksek verim değerlerini gösterdikleri belirlenmiştir. Bu ay içerisinde maksimum sıcaklık + 21,8

oC iken, minimum sıcaklık ise +5,1 ^oCdir (Şekil 4.2).

Çizelge 4.2. 2004-2005 yetiştiricilik döneminde çilek genotiplerinin aylara göre bitki başına verim değerleri (g/bitki)

Aylar

Genotipler Mart Nisan Mayıs Haziran Toplam 3 59.43 c.g 143.34 abc 55.05 ghi 7.71 i 265.52 f.j

Nisan ayında ise denemede bulunan bütün genotiplerden verim alınmış olup en yüksek verim 193.38 g/bitki ile MT J24/2 no’lu genotipten alınmıştır ve bunu 180.57 g/bitki ile 6 no’lu genotip izlemektedir. Bu ayda en düşük verim ise 34.60 g/

bitki verimi ile Osmanlı çilek çeşidinden alınmıştır. Bu ayda denemede yer alan 25 çilek genotipinden 13’ünün sezon içerisindeki en yüksek aylık verimini gösterdiği görülmektedir. Mart ayında ortalama sıcaklık + 13.4 ^oC iken, Nisan ayında ortalama sıcaklık +17.5 ^oC ye ulaşmıştır (Şekil 4.2).

Mayıs ayı söz konusu olduğunda denemede yer alan bütün genotiplerden verim alındığı görülmektedir. Bu ay içerisinde en yüksek verim 243.77 g/bitki ile MT 99/163/19 no’lu genotipten alınmıştır. Bu genotipi ise 187.38 g/bitki ile MT J24/2 no’lu genotipin izlediği görülmektedir. En düşük verim ise 36.58 g/bitki ile 5 no’lu genotipten alınmıştır. Mayıs ayında denemede yer alan 25 çilek genotipinin 8’i en yüksek verim değerini bu ayda göstermiştir. Bu ay içerisinde ortalama sıcaklık ise +21 ^oC olarak saptanmıştır (Şekil 4.2).

Haziran ayında ise 13 ve 17 no’lu genotiplerden verim alınmadığı görülmektedir. Ayrıca 92/340/3, Paros, MT 99/121/9, MT 99/163/14, MT 99/163/22 no’lu genotipler dışında genel olarak bitki başına verim azalmıştır. Bu ayda en yüksek bitki başına verim MT 99/163/22 no’lu genotipten (178.77 g/bitki) elde edilirken bu çeşidi 92/340/3 no’lu genotip (137.14 g/bitki) izlemiştir. En düşük verim ise Marlate çeşidinden ( 2.23 g/bitki) elde edilmiştir. Denemede yer alan öteki çilek genotipleri ise bu değerler arasında dağılım göstermiştir.

2004-2005 yetiştiricilik döneminde en düşük bitki başına toplam verim 93.65 g/bitki ile Osmanlı çilek çeşidinden alınırken, en yüksek verimin 575.70 g/bitki ile MT J24/2 numaralı genotipten alındığı görülmektedir. Bu genotipi ise 524.42 g/bitki ile MT 99/163/22 no’lu genotip izlerken ardından 493.74 g/bitki verimi ile MT 99/163/19 no’lu genotip gelmektedir.

Her iki yetiştiricilik dönemi kıyaslandığında genel olarak 2004-2005 yetiştiricilik döneminde bütün genotiplerin verimlerinin daha yüksek olduğu dikkati çekmektedir. Verimdeki bu artışın 2004-2005 yetiştiricilik döneminde denemenin kurulmuş olduğu plastik sera toprağının önceki yıl dinlendirilmiş olması, dikimden önce yaz aylarında toprağa kimyasal madde uygulanarak fumigasyon işleminin

yapılmış olmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Nitekim Aranda ve ark.

(2002), yaptıkları çalışmada iki farklı arazide metil bromid kullanımı ile kısa dönem kimyasalları ve kimyasal olmayan alternatifleri denemişlerdir. Kimyasal uygulamaların (Chloropicrin, Telone, C-35 ve Dazomet) morfolojik özellikler (yaprak sayısı ve bitki çapı) ve agronomik açıdan (verim ve meyve ağırlığı) en iyi sonucu verdiğini ve metil bromid ile aralarında önemli fark olmadığını bulmuşlardır.

Aynı araştırıcılar, toprak solarizasyonu tek uygulandığında ve bitkiye dikim öncesi bir fumigasyon uygulanmadığında ise en düşük ürünü elde etmişlerdir. Bartual ve ark. (2002), yaptıkları çalışmada metil bromidin alternatiflerini, bunların kombinasyonlarını ve solarizasyonu kıyaslamışlardır. İki yıllık araştırmaları sonucunda gübre ile solarizasyon kombinasyonunun küçük arazilerde daha iyi bir alternatif olduğu sonucuna varmışlardır.

-5 0 5 10 15 20 25 30 35 40

Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran

Aylar

Sıcaklık değerleri oC

Max.

Min.

Ort.

Şekil 4.2. 2004-2005 yetiştirme döneminde aylara göre belirlenen sıcaklık değerleri (^oC)

4.1.3. 2003-2004 ve 2004-2005 Yetiştiricilik Dönemleri Ortalama Verim Değerleri (g/bitki)

Denemede yer alan çilek genotiplerinin 2003-2004 ve 2004-2005 yetiştiricilik dönemlerine ait toplam verimlerinin ortalama değerleri Çizelge 4.3’ te verilmiştir.

Çizelge 4.3. Denemede yer alan çilek genotiplerinin 2003-2004 ve 2004-2005

yetiştiricilik dönemlerinin ortalama bitki başına verim değerleri (g/bitki)

Cigoulette 227.66 fgh

Ciloe 265.76 d.g

Çizelge 4.3’ten yararlanarak 2003-2004 ve 2004-2005 yetiştiricilik dönemlerine ait ortalama toplam bitki başına verim değerleri incelendiğinde değerlerin en düşük 79.63 g/bitki (Sophie) ile 575.68 g/bitki (MT J24/2) arasında değiştiği görülmektedir. Bu genotipi 524.42 g/bitki ile MT 99/163/22 no’lu genotip takip ederken, ardından 493.74 g/bitki ile MT 99/163/19 no’lu genotip gelmektedir.

Genel olarak denemeye ikinci dönemde eklenen İtalya kökenli genotipler denemedeki diğer genotiplerden verim açısından üstün bulunmuştur. Bu bitkiler İtalya’da doku kültürü yöntemi ile çoğaltılarak Türkiye’ye getirilmiştir. Bu bitkilerin denemeye alınmadan önce kol atması sağlanmış ve alınan kollar ile deneme kurulmuştur. Ancak bu bitkilerde görülen yüksek verimin doku kültürü etkisinin devam etmesinden kaynaklandığı düşünülmektedir.

Ilgın ve ark., (2002) yaptıkları araştırmada Paydaş (1981) tarafından tanımlanmış 25 çilek genotipini ve 10 çilek çeşidini kullanarak yaz dikimi ile bitki başına verim ve kalite parametrelerini araştırmışlardır. Araştırma sonucunda Camarosa çilek çeşidinin bitki başına verimi 330.78 g/bitki ve Sweet Charlie çilek çeşidinin verimi 92.57 g/bitki olarak bulunmuştur. Elde edilen bu değerlere göre bu araştırmada Camarosa çilek çeşidinden daha az verim elde edilirken, Sweet Charlie çilek çeşidinden yaklaşık 3 kat daha fazla verim elde edilmiştir. Türemiş (2002) ise yapmış olduğu araştırmada gün nötr çeşitlerden Selva, Muir, H-1, Tribute, Seascape’i, kısa gün çeşitlerinden ise Camarosa, Tudla ve Oso Grande’yi kullanarak bitki başına verim ve ve kalite açısından kıyaslamıştır. Deneme sonucunda ise en yüksek bitki başına verimin Camarosa çilek çeşidinden elde edildiğini (799.5 g/bitki) belirtmiştir. Araştırıcıların bu araştırmada da kullanılan çilek çeşitlerinden farklı verim elde etmelerine ekolojik faktörlerin, kullanılan fide tiplerinin, dikim zamanlarının ve kültürel uygulamaların neden olduğu düşünülmektedir. Çağlar ve Paydaş, (2002) yapmış oldukları denemede Camarosa çilek çeşidinin verimini 304.7 g/bitki olarak belirlemişlerdir. Araştırıcıların elde etmiş olduğu sonuç bu denemede elde edilen sonuçlara daha yakındır.

Kafkas, (2004) yapmış olduğu araştırmada Osmanlı çilek çeşidinin bitki başına verimini 99.84 g/bitki bulmuştur. Araştırmacının bulmuş olduğu sonuç bu denemedeki sonuca oldukça yakındır. Osmanlı çilek çeşidi üstün aroma içeriğine sahip olmasına karşın düşük verimi, yumuşak meyve eti ve oldukça küçük meyveleri nedeniyle ticari olarak yetiştirilmesi pek mümkün görülmeyen bir çeşittir.

Denemede yer alan 3, 5, 6, 8, 11, 12, 13 ve 17 no’lu çilek genotiplerinin bitki başına verimleri Kafkas (2004)’ün bulduğu sonuçlar ile karşılaştırıldığında bu denemede genel olarak daha düşük değerlerin elde edildiği görülmektedir. Bu

durumun en önemli nedeni sıcaklıktır. Denemenin yapıldığı 2003-2004 yetiştiricilik döneminde kış aylarında ortalama minimum sıcaklığın -1 ^oC’ye kadar düştüğü saptanırken, Kafkas (2004) 2001-2002 yetiştiricilik döneminde kış aylarında ortalama minimum sıcaklığın 0 ^oC’nin altına hiç düşmediğini ve Ocak ayından itibaren 5 ^oC dolaylarında olduğunu belirtmiştir. Ayrıca aynı genotiplerin verimlerinde görülen farklılığın bir nedeninin de bu araştırmada dikimlerin Kafkas (2004) ’ e göre 1 ay kadar geç yapılmasının olduğu düşünülmektedir.