Stratejiyi ve Hedefleri Belirleme

Stratejinin belirlenmesi, işletmenin kendi içindeki olumlu ve olumsuz tarafları anlamak için oldukça önemlidir. Kendisini tanımayı başaramamış bir işletmenin stratejik ortaklık kurması ya da bunu yürütmesi beklenemez (Aktan, 2008).

Öncelikle hedeflerin belirlendiği aşamada bir tasarlama evresi gerekmektedir. İşbirliğini oluşturmak belirli temel bileşenlerin oturtulması ile sağlanmaktadır. Yapılan araştırmalar, daha iyi kaynak kullanımı ve daha fazla rekabet kapasitesi oluşturmak amacı ile kurulan stratejik İş birliklerinin, sektöre göre yüzde 30 ile yüzde 70 oranında başarısız olduğunu göstermektedir (Bamford, ve diğer., 2003) Bu nedenle işletmelerin, iş birliğini tasarlama sürecini oldukça dikkatli biçimde tamamlamaları gerekmektedir.

Stratejik iş birliğinin kurulması ve yönetilmesi, ardından belirli aralıklar ile tekrarlanabilmesi açısından, iş birliğini oluşturma aşamalarını iyi kavramak gerekmektedir. Bu nedenle, pek çok araştırmacı, işletmelerin stratejik iş birliği kurma ve yönetme aşamalarında yol gösterici haritalar ve faaliyetlerin çizelgelerini hazırlamışlardır. Şekil 10’da bir stratejik iş birliğinin kurulumu özetlenmektedir;

48 Şekil 10. Stratejik İş Birliği Oluşum Aşamaları

Kaynak: Tjemkes, Vos ve Burgers, (2012), Strategic Alliance Management, Routledge Yayınları, 1. Basım, Kanada, s. 9

Stratejik iş birliği kurulmasının ilk aşamasını da oluşturan iş birliğinin tasarımı genel olarak işletmenin neden buna ihtiyaç duyduğunun belirlenmesi ile başlamaktadır.İş birliğinin ortaya çıkaracağı faydaları ve pazardaki fırsatları belirleme aşaması iş birliğinin dizayn edilmesindeki ilk aşama olarak karşımıza çıkmaktadır. Burada elde edilmek istenen faydalar tüm taraflar tarafından belirlenmeli ve listeler haline getirilmelidir. İşletmeler, iş birliği esnasında elde etmek istedikleri konusunda

1.Basamak: Stratejik İş Birliğini Formülleştirme 2.Basamak: Partner Seçimi 3.Basamak: Pazarlık ve Müzakere 4.Basamak: İş Birliğini Tasarlama 5.Basamak: İş Birliği Yönetimi 6.Basamak: İş Birliğini Değerlendirme 7.Basamak: İş Birliğini Bitirme

49 tam bir anlaşma sağlayarak tasarlama yapmaya başlamalıdırlar. Tasarlama aşamasında, firmaları bağlayacak olan tüm yasal etmenler de gözden geçirilmeli, ortaya çıkabilecek prosedür aksamaları ve bekleme süreleri de hesaba katılmalıdır. Yine burada kontrol mekanizmalarından da bahsetmek gerekmektedir. “İşletmeler arasında kurulacak olan sistemlerin kontrollerini sağlamak için aralıklar belirlenmeli, kontrollerin neye göre ve kimler tarafından yapılacağına da karar verilmelidir. Stratejik iş birliğinin gerçekleşmesinin ardından, faaliyetlerin istenilen sonuçları verip vermediği kontrol aşamalarında ortaya çıkacağından, tasarlanma aşamasında kontrol için de gereken alan bırakılmalıdır.

İş birliğinin tasarlanması esnasında yapılması gerekenler maddeler halinde Şekil 11’de gösterilmektedir. Şekilden de anlaşılacağı gibi, tasarım aşamasında en önemli faaliyetlerden biri planları oluşturmak ve bunları yazılı hale getirmektir. Bu durum kurulacak olan stratejik iş birliğinde tarafların olası anlaşmazlıklarını kavramalarında ve düzeltmelerinde yardımcı olacaktır. Ancak, partnerlerin de benzer hazırlıkları tamamlamış olması gerekmektedir (Tjemkins, ve diğer., 2012).

50 Şekil 11. Stratejik İş Birliği Tasarlama Aşamaları

Kaynak: Tjemkes, Vos ve Burgers, (2012), Strategic Alliance Management, Routledge Yayınları, 1. Basım, Kanada, s. 74

Stratejik iş birliğini tasarlama aşamasında, stratejik iş birliğinin sağlayacağı faydalar doğrultusunda hangi faaliyetler için iş birliklerinin kurulacağı hakkında bilgi toplanmalıdır. Bu iş birliği, tek ya da daha fazla işletme ile yapılabilirken, bir iş birliğinde bir ya da birden fazla faaliyet için sistem oluşturulabilmektedir. Bu aşamada önemli olan, elde edilen pazar bilgileri ve işletmenin iç alışverişi bilgileri ile doğru iş birliği kaynağını bulmak ve olası çıktıları hesaplamaktır. İşletmedeki yönetim bir iş birliğine neden ihtiyaç duyduklarını bu aşamada açıkça belirlemek durumundadır. Bu sayede iş birliğinden neler beklenildiği ve bu beklentilere kimlerin, ne tür iş

51 birlikçilerin cevap vereceği sorusunu yanıtlamak için de zemin hazırlanmış olacaktır. İş birliğinin dizayn edildiği kısımda işletme, genel olarak yapacağı iş birliklerinin yasal yükümlülüklerini de araştırmalıdır. İşletmenin kurulacak olan yeni çözüm ortaklığında harcama yapacağı ve dikkat edeceği temel ve öncelikli gider kalemleri ana hatları ile belirlenmelidir (Tjemkes ve diğer., 2012)

Yönetim aşamasında geçilmeden önce, kısaca yönetime hazırlık aşamasından da geçilmelidir. Burada kurulacak olan iş birliğinin temel hatlarına karar verildikten sonra, yapılacak faaliyetler ile kimlerin ilgileneceği ve işbirlikçilerle ilişkilerin nasıl kurulacağı sorularına yanıt aranmalı, yönetim aşaması için ön hazırlık yapılmalıdır (Bamford, ve diğer., 2003).

Bu konuya dikkat çeken Marks ve Mirvis (2010), hazırlık sürecinde, kurulacak olan iş birliğinde şirketin neler beklediği ve karşılığında neler verebileceğini de tasarlaması gerektiğini vurgulamakta, bu aşamada işletmelerin karşılıklı olarak girdi veya çıktı bakımından verimliliği arttırması gerektiğini belirtmektedir.

İşbirliğini yönetim süreci, işletmenin misyonlarına uygun ve hedeflerine ulaştıracak biçimde tasarlanmalıdır. Bu nedenle bu hazırlık ve karar verme aşaması işletmenin iş birliğini etkin biçimde yönetebilmesi için büyük önem taşımaktadır (Bamford, ve diğer., 2003).

Marks ve Mirvis (2010), hazırlık aşamasında, bir hedef planını (End-State Plan) oluşturmanın iş birliğine katılan tüm işletmeler tarafından bu planın onaylanmasının önemini vurgulamaktadır. Bu planın oluşturulmasında, hedeflerin açıkça ortaya konulması ve tüm işbirlikçilerin hemfikir olması gerekmektedir. Aşağıda yer alan Şekil 13, hedef planını oluşturma aşamasını özetlemektedir;

52 Şekil 12. Hedef Plan Bileşenleri ve Kazanç

Kaynak: Marks ve Mirvis, (2010), Joining Forces, Jossey-Bass Yayınları, San Francisco, A.B.D, s.15

Şekil 12’den de görüldüğü üzere, şayet iş birliği yapan firmalar arasında birbirlerinin faydaları ile yakından ilgilenme durumu ve iş birliği sayesinde yenilenen sistemlere adaptasyon için yoğun çaba söz konusu ise, bu iş birliğinden elde edilecek faydalar en üst düzeyde olmaktadır. Bunun tersi olarak, iş birliği içine giren organizasyonlarda karar alma süreçlerinde hala bağımsız hareket etme eğilimi mevcut ise ve birleşmeyi bozmaya yönelik tutumları sergileyen yöneticiler bulunuyorsa, iş birliğinden yüksek fayda edinilmesi beklenemez.

Optimum davranış ve hedeflerin belirlenmesi, iş birliğinin devamlılığı açısından oldukça önemlidir. İş birliğinin tasarlanması aşamasında, hedef planlarının oluşturulması, tarafların yapabileceği aktiviteler ve sınırlılıklarının bilinmesi gerekmektedir.

İş birliğini tasarlamanın bir sonraki önemli kısmı da ne tür iş birliğinin kurulacağı ve kaç farklı iş birliğine ihtiyaç duyulduğunun saptanmasıdır. Oluşumdaki ilişkilere de yön veren bu kısımda, iş partnerlerinin seçiminde nelere dikkat edileceği

53 sorularına da yanıt aranmalıdır. Buna göre potansiyel iş birlikçiler için araştırma yapılarak bilgi toplama aşamasına geçilmektedir (Bamford, ve diğer., 2003).

Strateji belirleme, işletmelerin var olma sebeplerini anlamaları ile başlayan süreçtir. Bu süre zarfında yapılacak olan faaliyetler ve biçimlenecek olan hedefler, organizasyonun belirlemiş olduğu misyon, vizyon ve değerlere uygun olmalıdır. Bu süreç genel olarak stratejilerin belirlenmesi olarak adlandırılırken, iş birlikleri söz konusu olduğunda, tarafların stratejilerinin de örtüşmesi gerekmektedir (Tjemkins, ve diğer., 2012). Stratejiyi belirleme aşamaları ise aşağıdaki Şekil 13’de verilmektedir;

Şekil 13. İş Birliği Stratejisini Belirleme Basamakları

Kaynak: Tjemkes, Vos ve Burgers, (2012), Strategic Alliance Management, Routledge Yayınları, 1. Basım, Kanada, s. 25

54 İşletmelerin stratejik iş birliğine gerçekten ihtiyaç duyup duymadıklarını anlamaları zaman ve deneyim isteyen bir olgudur. Bu iş birliklerinin hangi ihtiyaçlar için kurulması gerektiği ve zamanlamanın planlanması için işletme yöneticilerinin öncelikle kendi örgütlerini, bunun yanı sıra da çevrelerini çok iyi tanıması ve analiz etmesi gerekmektedir (Schaan ve Kelly, 2007).

Organizasyon yönetimlerinin, stratejik iş birliğine sahiden ihtiyaç duyup duymadıklarını anlamaları için kendilerinde araştırması gereken başlıca hususlar ise şu şekilde sıralanabilir (Harbison ve Pekar Jr, 1998):

• İşletme, kendi kendine neden yeterince başarılı olamıyor? • İş ortakları hangi boşlukları dolduracak?

• Kurduğum iş birliklerinin diğer tarafları da fayda sağlayacak mı? • İş birlikleri sayesinde kaynaklara erişim kolaylaşacak mı?

• Yeni pazarlara girişim kolaylaşacak ve iş ortaklarım bana doğru yöntemleri verebilecek mi?

• Pazar ortamını tanıyabilmek için iş ortaklığı geliştirmem gerekir mi? • Organizasyonu yaşanacak değişimlere hazırlayabilecek miyim?

Bu ve benzer soruların yöneticiler tarafından kendi kendilerine yöneltilmesi, örgütün eksiklerini bulmak ve iş ortaklığından neler beklendiğini kavramak açısından oldukça önemlidir (Schaan ve Kelly, 2007). Yapılacak olan iş birliği, işletmenin hizmet verdiği endüstrinin yapısına göre şekilleneceğinden, yönetimin sektörün karakter analizlerini doğru yapması gerekmektedir.

Bir işletme, içinde bulunduğu sektörün dinamiklerine göre oluşturacağı iş birliğinden fayda beklemelidir. Harbison ve Pekar Jr tarafından hazırlanan örneğe göre, telekomünikasyon sektörünün avantaj ve dezavantajları incelenmiş, sektördeki riskli durumlar ve işletmelerin ekonomik dengelerini bozma olasılığı olan yatırımlar karşısında kurulacak iş birliklerinden elde edilecek kazançlar tablolaştırılmıştır.

Şekil 14, telekomünikasyon sektöründe kurulacak olası stratejik iş birliklerinin, partner kurumlara getireceği katkıları göstermektedir:

55 Şekil 14. Sektör Dinamiklerine Göre, Kurulacak Stratejik İş birliklerinde

Firmaların Sağlayacağı Kazançlar

Kaynak: Harbison ve Pekar Jr., (1998), Smart Alliances, A Practical Guide To Repeatable Success, BoozAllen&Hamilton, Jossey-Bass Yayınları, 1. Baskı, San Francisco, A.B.D, s.81

İşletmelerin kendi gelecekleri için belirledikleri hedefler ve bu hedeflere uymak için şirketin faaliyet kapasitesi ve değerlerine uygun yöntemleri mevcuttur. Bu aşamada stratejik iş birliğinin bu hedeflere ve yöntemlere tezat oluşturmaması gerekmektedir. Aksi takdirde işletmenin temelini oluşturan unsurlar sarsılacak, müşteri memnuniyeti azalacak, şirket imajı zedelenecek ve personel arasında huzursuzluk ve uyumsuzluk sorunları ortaya çıkacaktır.