Havayolu Sektöründeki Stratejik İş Birliklerinin Etkileri

Stratejik iş birliklerinin havayolu işletmeleri için başarılı sonuçlar doğurabilmesi için gerekli ön koşullar bulunmaktadır. Bunların ilki şüphesiz, işletmenin hedef, misyon, vizyon ve değer anlayışı ile uyumlu bir iş birlikçinin

101 seçilmesidir. Özellikle kültürel bakımdan uyum sağlanamadığı takdirde çalışanların huzursuz olduğu çalışma koşulları ortaya çıkacaktır. Diğer yandan işletmelerin yönetim politikalarının uyumlu olması, teknolojik yeniliklere açıklık, pazarlama yaklaşımı ve benzeri tutumların benzemesi işletmelerin ortak bakış açısı ile ilerlemesine yardımcı olacaktır. İkinci aşamada dikkat edilmesi gereken unsur ise stratejik iş birliğinin doğru politikalar ile başlatılması ve yürütülmesidir. İşletmelerin hedefleri bu stratejik iş birliği doğrultusunda daha kolay ulaşılır hale gelebilmelidir. Aksi takdirde, tarafların bir kısmı fayda sağlarken, diğeri fayda sağlayamamaktadır. Bu sebeple birleşme sürecinde tarafların beklentilerini net biçimde karşılıklı olarak ortaya koyması gerekmektedir (Aşık, 2008).

Stratejik iş birliğinin kurulacağı bir şirketin, çalışma şartları ve performansının da uyum göstermesi gereklidir. İşletmelerin performansının uymadığı zamanlarda işletmelerin birbirini yavaşlatması söz konusu olabilecektir. Aynı şekilde işletmeler karşılıklı olarak birbirlerinin varlıklarından da haberdar olmalıdırlar. Birbiri hakkında yeterli bilgiye sahip olan işletmelerin, olası sorunlara çözüm yolları da benzeyecek, sorunları önceden tespit ederek gerekli önlemleri almaları mümkün olacaktır (Mühim, 2012).

• Yeni hatlar ve Destinasyonlar

Havayolu şirketlerinin yeni hatlar kurması ve yeni pazar ortamlarına girmesi kolay olmamaktadır. Yeni uçakların alınması ve personelin pahalı olması, maliyetleri arttırmakta, dolayısıyla büyük riskleri de beraberinde getirmektedir. Bu durumda, havayolu şirketleri kendi aralarında çeşitli iş birlikleri kurmak istemekte, buna göre destinasyonları birlikte kararlaştıracakları sistemler üretmektedirler. Buna örnek olarak Sky Team adı verilen ve pek çok havayolu şirketini bünyesinde barındıran iş birliği gösterilebilir. Bu takıma katılmanın ön koşulları arasında yeni destinasyonları sağlamak bulunmaktadır (Tjemkins, ve diğer., 2012).

Havayolu işletmelerinin genellikle dışa açılmak ve büyümek için tercih ettikleri yollardan biri, acil ihtiyaçlar bulunan pazarlardır. Yeni bir pazar ortamındaki fırsatları değerlendirmek adına, daha önce çok tercih edilmemiş pazarlara açılmaktadırlar. Bu yeni pazara giriş iki amaç taşımaktadır. Birinci durum işletmelere yeni destinasyonlar kazandırmaktadır. Bir diğer unsur ise, lüks olarak kabul edilen

102 taşımacılık hizmetinin hedef müşteri kitlesini değiştirerek özellikle iç hat uçuşunda pazardaki boşlukları doldurmaktır (Bamford, ve diğer., 2003).

• Büyüme

Havayolu şirketleri, küreselleşmenin etkisi ile ve hedeflerini yerine getirerek karlılık oranlarını yükseltmek için, sürekli bir modernizasyon çabası içinde bulunmaktadırlar. Diğer yandan, belli standartlardan da uzaklaşmamalı ve kalitelerini terk etmemeleri, aksine bunları yükseltmeleri gerekmektedir. Büyüme, havayolu şirketlerinin uçak ve personel sayıları ile hareket ettikleri rotaları, bu hareketlerin sayısını arttırmaları anlamına gelmektedir (Korul ve Küçükönal, 2003).

Diğer yandan küçük havayolu şirketlerinin büyük işletmeler ile rekabet edebilmesi de çok mümkün olmamaktadır. Bu nedenle küçük işletmelerin kendi aralarında stratejik iş birlikleri oluşturduğunu görmek oldukça sık rastlanan bir durum haline gelmiştir. Bu sayede hem riskleri azalmakta hem ölçek ekonomisinden yararlanma hem de psikolojik olarak rekabet edebilme gücü kazanmaktadırlar (Aşık, 2008)

• Hizmet Kalitesi

İşletmelerin bir araya gelerek güçlerini birleştirmesi, finansman olanaklarını arttırmakta, bu sayede yatırım yapma olanağı sağlamaktadır. Yatırımlar, işletmenin yönetimine ve personeline dair gerçekleştirilebilir. Bu sebeple stratejik iş birliklerinin işletmelere hizmet kalitesini arttırıcı yönde etki ettiğini söylemek de mümkündür (Doganis, 2006).

• Pazarlama, Satış, Gelir ve Maliyetler

Pazarlama kabiliyetini arttırmak, işletmelerin rekabet ortamında varlıklarını korumaları, büyümeleri ve ekonomik hedeflerine ulaşabilmeleri için gereken en temel vasıftır. Bu nedenle işletmelerin pazarlama için ciddi faaliyetler gerçekleştirmeleri ve bu faaliyetlerin maliyetlerine de katlanmaları gerekmektedir (Koçak ve Özer, 2005).

Stratejik iş birliklerinin havayolu endüstrisinde de uygulanmasının en önemli sebepleri yolcu taşıma kapasitesini arttırmak ve gelirleri iyileştirmektir. Bu nedenle

103 işletmeler, beklentilerini yükselten yolcularını kaybetmemek ve her geçen gün artan havayolu müşterilerini kendi bünyelerinde toplamak ve bunlara satış yapmak için sürekli bir gelişim halinde olmak zorundadırlar (Dresner ve Windle, 1996).

Sürekli iyileşmek her sektörde olduğu gibi, havayolu işletmelerinde de yeni yatırımlar ile daha kaliteli hizmet sunmak anlamına gelmekte, ancak havayolu pazarında tedarikçilerin sayısının çok sınırlı olması sebebi ile bu durum, yatırımların daha fazla maliyetli olmasına neden olmaktadır. İşletmelerin yatırımlar yaparak büyük risklere girdiği sektörde, maliyet ve risk oranlarını düşürmek için buldukları en akılcı yöntem, stratejik iş birlikleri oluşturmaktır (Doganis, 2006).

• Havayolu İşletmeciliğinde Rekabetin Küreselleşmesi

Teknolojik gelişmelerin hızlanması ile hemen her sektör, küreselleşmenin etkisi altına girmiştir. Ancak bu durum havayolu şirketleri için daha da hissedilir olmuştur. Çünkü dış hat uçuşları gerçekleştiren her havayolu işletmesi aslında uluslararası pazara girmiş demektir. Havayolu taşımacılığı yapan bir işletmenin uluslararası uçuşlar gerçekleştirmese de dünya standartlarını yakalaması, müşterilerin güvenini kazanmak için hayati önem taşımaktadır. Bu nedenle gerek büyümek gerekse kalite standartlarını yükseltmek için ortaya stratejik iş birlikleri çıkmış, işletmeler bu sayede dünya pazarında daha kolay avantaj elde eder hale gelebilmişlerdir (Mühim, 2012).

• Teknolojik Gelişmeler

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan stratejik plana göre, bir havayolu işletmesinin teknolojik altyapı oluşturması hayati önem taşımaktadır. Ülkelerdeki ulaştırma bakanlıklarının ve uluslararası anlaşmaların gerektirdiği teknolojik zorunlulukları yerine getirmek durumundadırlar. Bunun yanı sıra, işletmelerin iletişimi güçlü tutmak ve veri toplamak için de teknolojiye ihtiyaçları vardır. Teknoloji sayesinde, işletmelerde personel ve yönetim arasında da iletişim sağlanabilmektedir (Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü Planı, 2013)

104 • Yönetim Nedenleri

Geniş coğrafyalarda faaliyet göstermek, her işletmenin hayalleri arasında bulunmaktadır. Ancak havacılık sektöründe işletmelerin sürekli olarak kalitelerini arttırması, yolcuların güvenliğini sağlaması ve aynı zamanda gecikmeleri önlemesi gerekmektedir. Bu faaliyetler ve daha pek çoğu, doğru yönetim yapıldığı takdirde sorunsuz devam edebilecekken, yönetimde kararların doğru verilememesi durumunda giderek zayıflayacak ve müşteri kaybına neden olacaktır. Bu sebeple havayolu işletmeleri yöneticileri doğru seçmeli, yönetim aşamalarında sürekli olarak pazar araştırması yapmalı, müşteri memnuniyeti ölçümlerini yapmalı ve bu verileri doğru okumalıdır.

Doğru faaliyetleri barındıran ve denetim mekanizması yerleşmiş bir yönetimin maliyetleri de oldukça yüksektir. Bu nedenle kurulan stratejik iş birliğinin yönetim alanında da taraflara getirileri olması gerekmektedir. Burada tarafların yöneticilerinin iş birliğine bakış açıları oldukça önemlidir. Yönetim birimlerinin stratejik iş birliği içinde gerçekleşecek tüm hareketler için uzlaşmış olması gerekmektedir (Çelik, 1999). Yönetim, birimlere ayrılarak doğru uzmanlar tarafından yürütülmeli, yönetim aşamaları sürekli takip edilmeli ve gelecekte kullanılmak üzere yönetim faaliyetlerinin verileri yorumlanarak tasnif edilmelidir.

2.5. Havayollarında Performans ve Stratejik İş Birliklerinin Performans