Stratejik Yönetimin Tanımı

Yirminci yüzyılın ikinci yarısından itibaren gelişen stratejik yönetim anlayışı bugün akademik dünyada ve işletme yönetiminde önemli bir rol oynamaktadır. Barca (2005) tarafından belirtildiği gibi, stratejik düşüncenin temeli, askerî anlamda, tarih içinde çok gerilere gitmesine rağmen, iş dünyası açısından stratejik çalışmaların 1960’larda başladığına ilişkin genel bir fikir birliği bulunmaktadır.

Stratejik yönetimle ilgili çalışmalar 1980’lerde daha da bir ivme kazanmıştır. Stratejik yönetimin yönetsel sorunlara yanıt bulmaya çalışan pragmatik bir alandan bilim geleneğine doğru kaymasında, bu dönemde Mintzberg öncülüğünde gelişen stratejik süreç yaklaşımı olarak nitelenen araştırma geleneğinin gelişmesi büyük bir rol oynamıştır (Barca, 2005).

Bu süreçte Porter (1981) stratejik yönetime endüstriyel organizasyon ekonomisi yaklaşımı ile önemli bir katkıda bulunmuştur (Hoskisson vd., 1999). Stratejik yönetim alanında araştırmaların başladığı ilk dönemlerde daha çok işletme içi kaynaklara yönelen araştırmacılar, strateji belirlemek için diğer başarılı işletme örneklerinden yararlanma yolunu seçerken, endüstriyel organizasyon ekonomisi döneminde işletmenin içinde bulunduğu sanayi dalına bağlı stratejiler oluşturmaya yönelmiştir. Böylelikle bu dönemde istikrarsız çevre koşullarının oluşması ile rekabet stratejilerine yönelik çalışmalar başlamıştır (Barca ve Hızıroğlu, 2009:132).

Stratejik yönetim düşüncesinin amacı geçmişteki başarıları tekrar etmek olmayıp, beklenilmeyen durumların üstesinden gelmek ve çevre sorunlarına çözüm üretmektir. Bu yönüyle rekabet ortamında işletmeyi başarılı kılmak için bir takım analitik kavramlar, felsefe ve yaklaşımlar örgütlenme modeli ve araçlar, yeni düşünce ve teknikler geliştirme süreci, stratejik yönetim düşüncesinin özünü oluşturmaktadır (Dinçer, 2004:36).

Strateji ilk başlarda organizasyonun hedeflerini ortaya koymaya yönelik kullanılmıştır. Bu kapsamda strateji, organizasyonel hedefin gerçekleştirilmesi maksadıyla eldeki mevcut kaynaklardan (insan, bilgi, para ve malzeme) azami istifade edilmesi için çabaları yönlendirmeyi tanımlamaktadır. Chandler (1962) işletme stratejisinin uzun dönemdeki temel işletme hedeflerinin belirlenmesi ve bu hedeflerin gerçekleştirilmesi için işletme kaynaklarının en uygun şekilde tahsis edilmesi olması gerektiğini öne sürerken Ansoff (1965) ve Andrews (1971) birbirlerine yakın tanımlamalar kullanarak stratejiyi işletmenin uzun vadede hangi iş dalında faaliyet göstermesi gerektiğini ortaya koyacak araç olarak tanımlamıştır (Hoskisson vd., 1999).

Stratejik yönetim, bir bütün olarak kurumsal karakter ve kurumun yönü ile ilgilenir. Kurumun şu andaki ve gelecekteki temel kararlarıyla ilgilidir. Bu da girişimin amacını belirler. Stratejik yönetimin organizasyonel hedeflere ulaşabilmek için organizasyonun, çevresine karşı rekabetçi üstünlük sağlayabileceği stratejileri formülüze etmek ve uygulamak için kullanıldığı ve aynı zamanda bir organizasyonun yönü ile ilgili duyguları ve amaçlarını uyumlaştırıp, gelecekte olmak istediği yere ulaşabilmesini sağlayabilecek yönetim süreci olarak nitelendirilebilir (Hannagan, 2002:3).

Bir işletme çalışanlar, liderlik, müşteriler veya yararlanıcılar, risk, finans, kaynaklar, ürünler, sistemler, teknolojiler, konum, rekabet ve zaman hakkındaki kararlar için genel bir çerçeveyi stratejik yönetim sayesinde elde eder. Bu çerçeve dâhilinde işletme yeteneklerinin ne olduğunu, bu yeteneklerle neyi başarabileceğini ve tercihlerinin ne olması gerektiğini stratejik yönetim sayesinde belirler. Bu sayede işletmenin ne tür bir katma değer üretebileceğini ve bu katma değerin nasıl üretilebileceği tespit edilir. Stratejik yönetim, işletmenin gelişimi için yüzleşmek zorunda kalınacak olan geleceğe ilişkin bir vizyon ve bir bakış oluşturmadır (Morden, 2007:15).

Ülgen ve Mirze (2004:36) stratejik yönetimine ilişkin evrimi izah ederken, Şekil.1.5’te gösterildiği gibi, uzun dönemli planlamanın sırasıyla kurumsal planlama

ve stratejik planlamaya dönüştüğünü ve günümüzde stratejik yönetim olarak ele alındığını belirtmektedir.

Şekil 1.5. Stratejik Yönetimin Tarihsel Evrimi

Kaynak: Ülgen ve Mirze, 2004:36.

Çevreden etkilenmenin yanında çevreyi etkileyebileceklerini de düşünen organizasyonlar, örgütsel faaliyetleri çevresel çalkantı ve belirsizliğe cevap verip güçlü bir stratejik pozisyon kurmak için yaparlar. Çünkü strateji gelecek için bugünden adım atmak ve geleceğin belirsizliğini aşmaktır. Stratejik yönetim çevreyi tehdit unsurundan ziyade fırsat unsuru şeklinde algılamayı sağlayarak, girişimsel amaç ve niyetin ifadesi haline dönüşür. Başka bir ifade ile stratejik yönetim girişimsel amacı belirler, açıklar ve geliştirir.

Stratejik yönetimde ideal olan kurumsal bir iş birliği, müşteri odaklılık, birlikte öğrenme, uyum ve değişime istekli bir kurumsal kültürdür. İttifaklar, tedarikçilerle, dağıtıcılarla ve müşterilerle iyi çalışma ve ittifaklar genellikle büyük önem taşır. Strateji ve stratejik yönetim konusu, evrensel olarak kabul edildiği gibi pek çok farklı görüşe sahip bir yaklaşım olduğundan farklı organizasyonlar için farklı davranış biçimlerini stratejik değişiklikler olarak değerlendirmek mümkündür (Thompson ve Martin, 2005:7).

Stratejik yönetim, çeşitlendirme ve uluslararası arenada büyüme gibi önemli değişiklikleri hedefleyebileceği gibi bireysel ürünler veya hizmetler ve çeşitli pazarlama operasyonları gibi küçük belirli fonksiyonlarda da değişiklikler de içerebilir. Stratejik yönetim sürecinde çeşitli kademelerdeki yöneticiler, ürün ya da işlevsel alanlarda alınan kararlar üzerinde stratejik değişime katkıda bulunmakla stratejik bir etki ve sorumluluğa sahip olurlar. Bütün yöneticiler bir seviyeye kadar strateji yapmanın üzerinde etkiye sahiptirler. Strateji hakkında bütün kesimleri tatmin edecek ve herkesin sorunları ve perspektiflerini tam olarak karşılayacak tek bir

Uzun Dönemli Planlama Kurumsal Planlama Stratejik Planlama Stratejik Yönetim

doktrin yoktur. Kuruluşların başarısı ancak stratejilerinin kendi kaynak, beceri ve yetenekleri ile uygun olması, karşılaştıkları koşullar ve hisse sahibi ortaklar gibi iç ve dış paydaşların isteklerine uygun olup olmadığına bağlıdır (Thompson ve Martin, 2005:6).

Jauch ve Glueck (1989:128) stratejik yönetimin yararlarını şöyle ortaya koymaktadırlar:

 Stratejik yönetim, örgütlere değişen durumları önceden sezme imkânını verir  Stratejik yönetim örgüte açık amaçlar ve yönelimler sağlar

 Stratejik yönetimde araştırma, sürecin yöneticilere yardım edebilmesi için ilerleme sağlar

 Stratejik yönetimi yerine getiren işletmeler daha etkindirler  Stratejik yönetim örgütte iş kararlarını sistematize eder

 Örgütlerin temel problemlerinin bilinmesi, açıklanması ve yorumlanmasında yöneticilere yardımcıdır

 Stratejik yönetim örgütlerin iletişimine, bireysel projelerin koordinasyonuna, kaynakların tahsisine ve bütçe gibi kısa süreli planlamanın gelişmesine yardım eder

Şekil 1.6. Stratejik Yönetim Süreci

Kaynak: Thompson ve Martin, 2005:22

Şekil 1.6. kapsamlı bir stratejik yönetim sürecini ifade etmektedir. Buna göre bir işletmenin bütün süreçleri ve unsurları stratejik yönetimin içerisinde yer alır. İşletme amaç ve hedeflerinin varlığı stratejik yönetimin kaynağını teşkil eder. Kaynaklar, yetenekler ve çevresel farkındalık ile başlayan stratejik yönetim süreci stratejik analiz, mevcut başarı düzeyi ve değişen şartlar ve fırsatları içeren, şimdiki ve gelecekteki rekabet analiziyle devam eder. Stratejik değişim düşüncesi ve yeni stratejik seçimleri kapsayan rekabet avantajı ve rekabet stratejilerinin ardından kurumsal stratejiler gelmektedir. Mevcut stratejilerin uygulanması, değişim süreci, strateji oluşturma ve seçilen stratejilerin yönetilmesi, organizasyonel kontrol konuları yapısal konular içerisinde yer alır. Nihayetinde performans izleme ve değerlendirme safhası gelir. Ancak bütün bu sürecin merkezinde stratejik liderlik, organizasyonu değer ve kültürü ve yönetim biçimi yer alır.

Amaç Rekabet analizi -Şimdiki -Gelecekteki Rekabet avantajı; Rekabet stratejileri Kurumsal Stratejiler Yapısal Konular Performans izleme ve değerlendirme Çevresel Farkındalık Kaynaklar ve Yetenekler Stratejik analiz Mevcut başarı Düzeyi Değişen şartlar ve fırsatlar

Stratejik değişim düşüncesi Analiz ve yeni stratejik

seçimler Mevcut stratejilerin

uygulanması,

Değişim süreci, strateji oluşturma ve seçiminin yönetilmesi, Kaynaklar ve yetkinlikler Organizasyonun kontrolü Stratejik liderlik Değerler ve kültür Yönetim biçimi