Stratejik Yönetimde Anahtar Öğe Olarak Stratejik Liderlik

Liderlik, “bireylerin ortaklaşa yaratılan vizyon çerçevesinde bir araya gelerek, istekli ve coşkulu bir şekilde ortak amaçları benimsemesini ve gerçekleştirilmesi sağlayan enerjik bir süreç" olarak açıklanabilir (Dengiz, 2000:240). Liderlik, bireyleri belirlenmiş hedeflere ulaşmak için, belirli şekillerde hareket etmeye motive eden bir süreç olarak tarif edilebilir. Liderlik kelimesi, kelimenin kök anlamıyla “yön” ya da “yol” kelimelerinden türetilmiştir ve bir yolculuğa önderlik etmenin önemini ifade etmektedir (İbicioğlu vd., 2009). Stratejik yönetim, bir organizasyonun geleceğe yönelik ilerleyeceği yol ile ilgili olduğu için, liderlik kavramı işletmeler bakımından amaç ve strateji geliştirmede hayati önem taşıyan bir bileşen olarak karşımıza çıkmaktadır. Dolayısıyla stratejik liderlik insanların belirli hedeflere

ulaşabilmesi için, belirli bir yönde motive etmeyle ilgilidir. Bir stratejinin geliştirilmesinde rol oynayan kişi ya da kişiler ile yönetimde yer alanlar aynı kişiler olabilir ya da olmayabilir. Özellikle bazı yöneticiler, gelecek için bir vizyon oluşturma yeteneğine sahip olabilirler ancak bazı durumlarda değişikliklerin uygulanması konusunda bir yol almak gerektiğinde başkalarına da güvenmek zorundadırlar.

Stratejik lider, bir organizasyonun stratejik değişimi için bireyleri veya gurubu etkileyen bir “değişim ajanı” olmalıdır. Üst düzey yöneticilerin değişimi yönetebilmelerinde, hem liderlik hem de yönetim becerilerinin yanı sıra birer değişim ajanı olmaları için bireylere ya da bir değişim ekibine ihtiyaçları olabilir. Ayrıca bir organizasyonun uzun vadede başarısı için sürekli yenilenme ve yaratıcı olması şarttır (Hannagan, 2002:164).

Stratejileri belirlemede hiç şüphesiz karar vericilerin değerleri ve kişisel özellikleri de etkili olmaktadır (Andrews,1997:64). Bugünün hızla değişim gösteren iş dünyasında liderlerin, çalışanların ve müşterilerin yeni sosyal psikolojilerini ve rekabeti iyi analiz etmeleri ve edindikleri tecrübeleri uygulamaya yansıtmaları gerekmektedir (Grantham ve Carr, 2002:6).

1960’lar ve 1970’lerde strateji alanında çalışanlar, daha önceki teorisyenlerden Barnard (1938) ve Selznick (1957) tarafından geliştirilen mantıksal temel gibi, üst düzey yöneticilerin işletmelerini şekillendirmedeki rollerine vurgu yapmıştır (Hambrick, 1989). Ancak 1970’lerin başlarında strateji yazınlarında üst düzey yönetici vurgusu ortadan kalkmış ve ürün yaşam eğrisi, pazar payı ve endüstri analizi gibi daha çok tekno-ekonomik faktörlere vurgu yapılmaya başlamış ve bu dönemde araştırmacılar kendi alanlarının diğer alanlar kadar somut olduğunu gösterme çabası içerisinde olmuştur (Hambrick, 1989). Ancak 1980’lerle birlikte, birey yine strateji ve örgüt araştırmalarında teorik formülasyonun bir parçası haline gelmeye başlamış ve 1990’larda stratejik liderliğin önemli bir araştırma konusu haline geldiği artık şüphe götürmemiştir (Hambrick, 1989).

Stratejik liderlik, örgüte karşı toplam bir sorumluluğa sahip bireylere, yani bu bireylerin özellikleri, neler yaptıkları ve bunları nasıl yaptıkları üzerine odaklanmaktadır (Hambrick, 1989). Stratejik liderliğin konusu olan kişiler, bireysel olarak yöneticiler örneğin yürütme kurulu başkanı veya departman yöneticisi; üst yönetim takımları örneğin yönetim kurulu veya yönetişim (governance) mekanizmaları örneğin yönetim kurulu üyeleri olabilir (Hambrick, 1989).

1.4.4.1 Liderlik ve Stratejik Yönü

Andrews (1997:63) kurumsal strateji sürecinin uygulanması aşamasında liderin stratejik düşünme kapasitesinin, kişilik özelliklerinin ve örgütsel yapı ile uyumunun önemine işaret etmektedir. Stratejik liderlik; geleceği öngörerek şekillendirebilmek, bunun için gerekli stratejik yönetim anlayışını oluşturabilmek ve bu doğrultuda diğer yönetici ve çalışanları yetkilendirerek, onları kuruluş vizyonu doğrultusunda yenilikçi ve yaratıcı hedeflere yönlendirerek, karmaşık küresel rekabet ortamında, gerektiğinde hızla stratejik değişimi sağlayabilmektir.

Hambrick (1989) tarafından oluşturulan ve Şekil 1.10.’da yer alan çerçevede, ortam çevreye ait endüstrinin büyüme oranı, yoğunluk oranı gibi dışsalları veya büyüklük ve çeşitlilik gibi örgüte ait unsurları ifade etmektedir. Örgütsel biçim ve davranış ise, araştırmacıların ya ortama bağlı olarak açıklamaya çalıştıkları, ya performansı açıklamak için ortam ile bağıntılı kullandıkları veya performansı tahmin etmek için tek başına kullandıkları işletmeye ait özelliklerdir. Strateji teorisinin son öğesi performans ise, örgütsel performansın alt elemanları olan etkililik, verimlilik ve paydaşların ihtiyaçlarının karşılanması gibi unsurların biri veya bir kaçı tarafından açıklanmaktadır.

Bu teorik çerçeve kapsamında, üst yöneticilerin örgütsel çıktılara etkisi olduğuna ve yöneticilerin benzerlerinden daha farklı çıktılar üretebileceğine inanıldığı için, stratejik liderlik Hambrick (1989) tarafından dördüncü eleman olarak teorik strateji çerçevesine yerleştirilmektedir.

Şekil 1.10. Stratejik Liderlik

Kaynak: Hambrick, 1989

Mahoney (2008:35) stratejik liderlerin yönlerini; klasik yöneticilik vasıfları, tasarımcı özellikleri, rol oyuncusu, rekabet sağlayıcı, vizyoner dönüştürücü, öz disiplin ve toparlanma stratejisi olarak ifade etmektedir. Değişim hızının artması ile birlikte liderler; belirsiz ve hızla değişen bir çevrede durağan, belirli ve kavi bir temel sağlamak durumundadırlar. Lider işletmenin endüstri değişimlerinden ve müşteri ihtiyaçlarından hangilerine cevap vereceğini belirleyeceği karar verme disiplinini sağlamalıdır (Porter, 1996:77). Böylelikle lider örgütsel bozulmalardan kaçınmakta ve örgütsel ayırt ediciliği devam ettirebilmektedir. Liderlik planlı ve anlık oluşan durumlar arasındaki dengeyi sağlayacak şekilde hem reaktif hem de proaktif olabilmelidir. Liderler çevresel karmaşıklığı anlamak ve etkin eylem planları hazırlayabilmek için kullanılabilir bilgiye ihtiyaç duymaktadır (Mahoney, 2008:30).

Stratejik Liderlik Liderlerin özellikleri nelerdir? Neler yaparlar? Nasıl yaparlar? Ortam Çevre Örgüt

Örgütsel Biçim / Davranış Strateji Yapı Süreç Örgütsel Performans Etkililik Verimlilik Paydaşların ihtiyaçlarının karşılanması

Liderler yönlendiren pozisyonundan öğrenen, destekleyen ve yetkilendiren bir pozisyona doğru kaymaktadır (Mahoney, 2008:31). Liderlerin görevlerinden birisi de örgüt çalışanlarını strateji hakkında bilgilendirmektir (Porter, 1996:77).