Stratejik Yönetim

Strateji kavramı, eski Yunan generallerinden Strategos’un adına atıfla kullanılmakta ve savaşta sonuca gitmek için yapılacak askeri harekâtın planlanması ve uygulanması olarak tanımlanmaktadır. Kimi görüşlere göre de bu kavram Latince yol, çizgi, nehir yatağı anlamına gelen “Stratum” kelimesinden türetilmiştir. Kavramın kökeni konusunda ihtilaflar olmasına rağmen her iki tanımlamanın benzer anlamlar taşıdığı söylenebilir. Bu da istikamet gösterme ile ilgilidir (Şimşek ve Öge, 2004: 30).

Sürekli artan ve yoğunlaşan rekabet, tüketici beklentilerinin değişmesi, ürün yaşam seyrinin kısalması, uluslar arası rakiplerin piyasayı girişinin kolaylığı sonucu alternatiflerin artması, rakiplerin belirsizliği, işgücünün fiziksel güç yerine daha çok bilgiye dayalı hale gelmesi, teknolojideki hızlı değişim gibi etkenler işletmelerin rekabet avantajı elde etmek ve rekabet avantajını süreklileştirmek için sadece dış çevre faktörlerini fırsatlar ve tehditler bağlamında değerlendirmenin yanında bu çevrenin nelerden ve nasıl etkilendiğini de değerlendirmesini gerektirmiştir. Bu da yönetime stratejik tarzda yaklaşmak olmaktadır (Çakıcı, 2006: 10). Yönetim biliminde strateji kavramı, “bir organizasyonun amacına ulaşmak için izleyeceği yollar” (Aktan, 2006: 168). anlamını taşımaktadır.

Ansoff’a göre stratejik yönetim işletmenin bulunduğu ortamda başarıyı sağlayacak sistematik yaklaşımdır. Bir diğer tanıma göre ise stratejik yönetim işletmenin en genel amaçlarını gerçekleştirmeye yönelik stratejilerin geliştirilmesi ve uygulanmasını içeren karar ve eylemlerin tümüdür. Genel bir tanımlama ile stratejik yönetim, organizasyonların değişen çevre şartları ile iç dinamiklerini uyumlaştırabilen ve bunları sürdürülebilir rekabet avantajına dönüştürerek sahip olduğu vizyonu ile tutarlı hale getirebilme yaklaşımıdır (Aydın ve Diğ., 2002: 508).

Stratejik yönetim, tüm organizasyonlarda geleceğe yönelik amaç ve hedeflerin belirlenmesine ve bu hedeflere ulaşılabilmesi için yapılması gerekli işlemlerin tespit edilmesine imkân sağlayan bir yönetim yaklaşımı olarak vizyon, misyon, strateji ve eylem olmak üzere başlıca dört unsuru kapsamaktadır.

Vizyon, geleceğe yönelik gerçekleştirilebilir amaç ve hedefleri ifade etmektedir. Bir başka ifade ile vizyon, organizasyonun ulaşmak istediği geleceğin bir resmidir. Misyon,

gelecekte ulaşılması istenen hedefe (vizyona) yönelik görev ve kararlılık ifadesidir. Misyon, organizasyon açısından “biz niçin varız” sorusunun yanıtıdır. Strateji, geleceğe nasıl ve hangi yollardan ulaşılacağını gösteren genel bir planlamadır. Eylem, belirlenen stratejiler çerçevesinde izlenecek yollardır (Eren, 2002: 1–26).

Yukarıda yapmış olduğumuz tanımlamalar çerçevesinde stratejik yönetimin temel özelliklerini şu şekilde sıralamak mümkündür (Aktan, 1999: 6):

1. Stratejik yönetim, esasen üst yönetimi ilgilendiren bir konudur. Tüm olarak işletmenin geleceğini ilgilendirmesi ve ona bir istikamet belirlemeye çalışması sebebiyle stratejik yönetim, tepe yöneticilerinin bir fonksiyonudur.

2. Gelecek yönelimlidir ve işletmenin uzun vadedeki amaçları ile ilgilidir. Belirlenen zaman ufku içinde işletmenin ne olacağını ve bu sonuçları elde etmek için nelerin yapılması gerektiğini düşünür.

3. Stratejik yönetimde; işletme, birbirleriyle etkileşim ve bağımlılık halindeki parçaların oluşturduğu bir bütün olarak görülür. Dolayısıyla stratejik yönetim, bir bütün olarak işletmeyle ilgilenmesi yanında onu oluşturan parçalarla da ilgilenir. Bütüne veya parçalardan herhangi birine yönelik bir karar alındığı zaman, diğer parçaların üzerindeki etkileri göz önünde bulundurulur.

4. Stratejik yönetim, işletmeleri açık sistem olarak tanımlar. İşletmeler içinde bulundukları çevre ile karşılıklı etkileşim ve bağımlılık içindedir. Çevrede meydana gelen herhangi bir değişiklik işletmeyi de etkiler. Bu sebeple, stratejik yönetim çevreyi oldukça yakından takip eder.

5. Stratejik yönetim, işletmenin amaçlarıyla toplumun menfaatlerini bir bütünlük içerisinde ele alır. Bu açıdan stratejik yönetim dış çevresine karşı sosyal sorumluluk taşır.

6. Stratejik yönetim, işletmenin kaynaklarının en etkili bir şekilde dağıtımıyla ilgilidir. İşletmenin temel amaçlarının gerçekleştirilebilmesi için gerekli kaynakları mamul veya pazar bileşimlerine uygun bir şekilde dağıtır.

7. Stratejik yönetim ekip çalışmasına dayalı olarak organizasyonun hedeflere ulaşabileceğinin önemi üzerinde durur. Stratejilerin tespiti üst yönetimde geniş bir katılım ile yürütülür ve karar verme tekniklerinden işletme için en en uygun olanı seçilir.

8. Stratejik yönetim, organizasyondaki problemlerin en etkin bir biçimde belirlenmesi ve çözümüne yardımcı olur. Bu çerçevede toplam kalite yöntemlerinden geniş ölçüde yararlanılır.

9. Stratejik yönetim, organizasyonun gelecekle ilgili faaliyetlerinin planlanması, örgütlenmesi, koordinasyonu, uygulanması ve kontrol edilmesine imkân sağlar.

10. Stratejik yönetim stratejilerin oluşturulması ve seçiminde rekabet ve portföy analizlerinden yararlanır. Portföy analizleri, strateji seçiminde kullanılan tekniklerdir. Portföy analizleri yapılarak, organizasyonun pazarda kalma ya da pazardan çekilme, başka şişletmelerle birleşme v.b. konularda daha rasyonel karar vermesi amaçlanır.

Stratejik yönetim günümüz işletmelerinde başarılı yönetimin en önemli unsurlarından biridir. İyi uygulandığı takdirde firmayı mutlaka başarıya götürecektir. Bunun için öncelikle özellikleri iyi bir şekilde anlaşılmalı, stratejik yönetimi oluşturan öğeler iyi bir şekilde incelendikten sonra bu öğeler işletme içinde sağlanmaya çalışılmalıdır. Stratejik yönetim işletmenin her seviyesinde o seviyeye uygun bir şekilde uygulandığı zaman daha başarılı olacaktır. Görüldüğü gibi her seviyedeki unsurlar bir üst seviyenin başarısında önemli bir rol oynamaktadır. Hepsinin birleşimi işletmenin ana hedefini yani misyonunu gerçekleştirmeye yardımcı olacaktır. Son olarak, stratejik yönetimin bir süreç olarak görülüp değerlendirilmesi gerekmektedir. Her süreç gibi planlama, uygulama, kontrol ve önlem alma faaliyetleri stratejik yönetim içinde geçerlidir. Eğer bu sürecin tek bir adımı bile atlanırsa sürecin başarıya ulaşma olasılığı azalacaktır (İslamoğlu, 2007: 99). Stratejik Yönetim, işletmelerin 21. yüzyılda, faaliyetlerini başarıyla sürdürmeleri açısından, önemli araçların başında gelmektedir.