Stratejik Yönetim Süreci

Stratejik yönetim süreci; işletmelerin uzun dönem rekabet avantajı sağlamaları için, diğer işletmelerden ve rakiplerinden önde olmak amacıyla kullanacağı araçların tümünü içerir (David, 2013: 36). Stratejik yönetim sürecinin sonucunda işletmeler rekabet avantajını elde ederken, uzun dönemde varlıklarını devam ettirebilecek ve ortalamanın üzerinde kâr elde edeceklerdir.

Şekil 4 Stratejik Yönetim Süreci

Kaynak: Yaşlıoğlu Murat, (2016), Rekabet Avantajı ve Strateji Yöneticinin El Kitabı,4, Beta Basım.

Stratejik yönetim sürecinin uygulanması için “rekabet üstünlüğü” anlayışının örgüt içinde benimsenmesine yani “stratejik bilince” ihtiyaç bulunmaktadır. Söz konusu bilinç, belirli bir başarıya ulaşmış, ortalama piyasa karının üzerini hedefleyen, rekabet avantajı elde etmek için daha iyiye ve daha üste ulaşma isteğinin var olduğu örgütler için uygun bir kavramdır. Stratejik bilincin var olduğu örgütlerde stratejik yönetim süreci bilimsel anlamda formal misyon ve vizyon

DIŞ ÇEVRE ANALİZİ

Strateji Stratejinin Rekabet

Seçimi Uygulanması Avantajı

İÇ ÇEVRE ANALİZİ M İ S Y O N A M A Ç L A R

tanımlarıyla başlar. Bilindiği üzere misyon; örgütün var olma nedenini tanımlarken, vizyon ise; gelecekte nerede olmak istediğini açıklamaktadır. Stratejik yönetim süreci içinde misyon ve vizyon stratejiye yön veren tanımlardır. Stratejik yönetim süreci Şekil 4 yardımıyla özetlenebilir (Yaşlıoğlu, 2016: 14).

Bir süreç olarak stratejik yönetim “işletmenin uzun dönemde yaşamını

devam ettirebilmek, sürdürülebilir rekabet üstünlüğü ve buna bağlı olarak ortalama üzerinde getiri sağlamak amacıyla, eldeki üretim kaynaklarının (doğal kaynaklar, insan kaynakları, sermaye, alt yapı, hammadde vd.) etkili ve verimli olarak kullanılması” olarak tanımlanabilir (Ülgen ve Mirze, 2007: 26).

Stratejik yönetimin aşamalarına bakıldığında; “planlama, örgütleme, yürütme ve kontrol” faaliyetlerini kapsadığı görülmektedir.

Şekil 5 Stratejik Yönetim ve Amaçları;

Kaynak: Ülgen ve Mirze, (2007), İşletmelerde Stratejik Yönetim, 26, Arıkan, İst. Planlama:

İlk aşama olan “planlama” diğer yönetim fonksiyonlarının da temelini

oluşturmaktadır. Vizyon, misyon ve etik değerlerin belirlendiği, amaçların tespit edildiği, işletmenin rekabetçi pozisyonunun kurgulandığı süreçtir. Verilen tanım kapsamında stratejik yönetim ve amaçlarına bakıldığında Şekil 5 yardımıyla

Planlama (1) Kontrol (4) Örgütleme(2) Yürütme(3) (Yöneltme) Stratejik Yönetim

Uzun dönemli nihai sonuç

Uzun dönemde yaşamın devam ettirilmesi

Sürdürülebilir rekabet üstünlüğü

Ortalamanın üzerinde getiri

gösterilebilir. Ayrıca bu süreç diğer yönetim fonksiyonlarına ait sonuçların da değerlendirildiği bir süreçtir (Akgemici, 2008: 20).

Stratejik planlama sürecinin sağlıklı işlemesi; şirketin stratejik bir plan geliştirmesi ve uygulamasına bağlıdır. Bu süreçte gerekli kaynakları bulan, dağıtan, planın yeterince iyi tasarlanıp tasarlanmadığını, rekabetçi pazardaki başarısını, stratejik karar alıcılar izler. Misyon, vizyon ve etik değerlerin belirlenmesi başta olmak üzere stratejik planlama sürecinin baş aktörleri olan söz konusu karar alıcılar, şirket hissedarlarının da temsilcileri konumundaki yönetim kurulları ve diğer üst düzey yöneticilerdir (Perarce ve Rabinson, 2015: 35). Diğer yandan planlama aşamasında, işletme için dış çevreden gelebilecek tehditler ve olası fırsatlar ile iç çevreden alınacak bilgiler ışığında sahip olunan üstünlük ve zayıflıklar ortaya konulmaktadır. Bu aşamada oluşturulan çeşitli alternatif stratejiler arasından seçim yapılmaktadır (Kahraman, 2014: 21).

Stratejik planlama ile işletmelerin belirledikleri vizyon, misyon ve etik değerler işletmenin her türlü faaliyetine rehberlik etmektedir.

Şekil 6 Stratejik Planlama Süreci

Kaynak: Bone vd.den aktaran Akgemici, (2008); "Stratejik Yönetim",20,Gazi, Ankara Vizyon gelecekte işletmenin müşterilerine yaratacağı değerin neler olacağı,

diğer işletmelerden farklılaşmasının nasıl sağlanacağı, sektörde nasıl rekabet edeceğini ifade eder. Ay ve Koca tarafından (2012) yapılan bir araştırmaya göre; İSO 500 (İstanbul Sanayi Odasınca belirlenen Türkiye’nin en büyük 500 Sanayi işletmesi) listesinde yer alan şirketlerin vizyon bildirilerine ilişkin ilk üç ifade olarak; “liderlik, yenilikçilik, küresellik” kavramlarına yer verildiği görülmüştür.

Geri Bildirim VİZYON, MİSYON ETİK DEĞERLER Tanımlaması İşletme amaçlarının tespiti Strateji oluşturma -Kurumsal iş yönetimi SONUÇLARIN DEĞERLENDİ- RİLMESİ

İşletmenin Rekabetçi Pozisyonunun Belirlenmesi (İş veya işletme portföyünün analizi)

Misyon kuruluşun varlık nedenini ve belirlediği vizyona ulaşması için gereken ortak

ilke ve değerleri içeren ifade ya da belge olarak tanımlanır. Misyon ifadesi yeni tehdit ve fırsatların birlikte değerlendirilmesine de imkan sağlamaktadır. Yine İSO 500 listesinde yer alan şirketlerin misyon açıklamalarına bakıldığında en fazla vurgulanan ilk üç ifadenin “sosyal sorumluluk, yenilikçilik, kalite” olduğu görülmektedir (Ay ve Koca, 2012: 204-205)

Etik değerler ise; bir işletme ya da kuruluşun yerleşik değerlerini,

inançlarını ve kurum kültürünü ifade etmektedir. Örgütlerin başarısında yönetim alanında evrensel bazı ilkelerin ve değerlerin benimsenmesi ve söz konusu değerlerin örgüt içinde kurumsallaştırılması gerekmektedir. Öncelikle örgütte insan olarak çalışanların tamamına değer verilmesi, müşterilere en iyi ve yüksek kalitede mal ve hizmetin sunulması, ekip çalışmasının önemsenmesi, doğal çevreye zarar vermekten kaçınılması ve sosyal sorumluluk anlayışının kabul edilmesi gerekmektedir (Akgemici, 2008: 21-27).

Planlama faaliyetlerini izleyen diğer yönetim işlevleri; Ülgen ve Mirze tarafından (2007) aşağıdaki biçimde özetlenmiştir.

Örgütleme süreci:

Planlama sürecinde oluşturulan hedefler, planlar ve amaçların analizleri doğrultusunda oluşturulan kararların eyleme geçirilebilmesi için, gerekli yapının kurulması örgütleme sürecinde oluşturulur. Bu aşamada; gerekli olan insan kaynakları, uygun yönetim biçimi, çalışma alanları vb. üretim unsurlarının tamamı organize edilmektedir. İşgörenlerin, bağlantılı görevler ile birleştirilmesi, grup halinde iş eylemlerini gerçekleştirmelerinin sağlanmasına dönük olarak; bölüm ve birimler örgütleme sürecinde kurulur. Ayrıca organizasyon kapsamında, yetki ve sorumluluklar belirlenerek, emir ve komuta düzeni oluşturulur. Yönetim alanının nasıl organize edileceğine karar verilir. Merkezi ya da yerinden yönetim tarzlarından uygun olan seçilir. Faaliyet ve eylemleri gerçekleştirecek olan her kademe için nitelikli işgörenlerin belirlenip atanması da bu aşamada gerçekleştirilir.

Yürütme süreci:

Stratejik yönetim sürecinin üçüncü aşaması yürütme işlevidir. Bu safhada işletme eyleme geçmekte, mal ya da hizmet üretimi için düğmeye basılmaktadır. Planlamayla hedef ve amaçlar belirlenip, örgütleme kapsamında da yapı kurulumundan sonra; işleri yapacak olan personelin harekete geçirilmesi yürütme sürecinde gerçekleştirilir. Çalışanların sürece dahil olduğu en aktif aşama böylece başlamış olur. Oluşturulan planların başarısı, yapının doğruluğu bu süreçte ortaya çıkmaktadır. İş ve işlemleri yerine getirecek olan her kademedeki çalışanlar, doğru seçilmez, iyi yönetilip motive edilemezse, hedeflere ulaşmak mümkün olmayacaktır. İş görenlerin verimli çalışması ve işletme adına başarılı sonuçların elde edilebilmesi için; çalışanlara liderlik yapmak, onları motive etmek üzere çaba göstermek, bu süreçte yöneticilerin mutlaka yerine getirmesi gereken hususlardır. İşletme içinde etkili bir iletişim gerçekleştirilmelidir.

Kontrol süreci:

Planlamayla başlayıp, örgütleme ve yürütmeyle devam eden stratejik yönetim sürecinin sonuncu unsuru kontrol aşamasıdır. Bu süreçte gerçekleştirilen iş ve işlemlerin amaç, hedef ve belirli standart ve hükümlere uygun olarak gerçekleştirilip gerçekleştirilmediğin denetlendiği aşamadır. Bu süreçte gerekiyorsa düzeltici eylemler yerine getirilir. Kontrol süreci işletmenin benimseyeceği çeşitli yöntemlerle yerine getirilir. Bunlar geleneksel “geribildirim (feedback); modern ileri bildirim (feedforward); eşzamanlı (concurrent) kontrol” teknikleridir. Kontrol işlevi yönetim süreci içinde en sonda yer almakla beraber, günümüz bilgi ve teknoloji imkanları kullanılarak, diğer üç sürecin her aşamasında da etkili biçimde uygulanmasını gerektirmektedir. Bu konuda en uygun örnek, Toplam Kalite Yönetimi Sistemidir. Bu yönetim biçiminde sürekli kontrol ve iyileştirme hedefli bir yönetim ortaya konulmaktadır (Ülgen ve Mirze, 2007: 24) .

Stratejik yönetim süreci içinde, işletmede her kademede (üst, orta, alt) görev yapan yöneticilerin tümü; sorumluluk alanlarındaki işleri yerine getirirken ağırlıkları farklı da olsa; kaynakların etkin ve verimli kullanılması ilkesini gözeterek, planlama, örgütleme, yöneltme ve denetim işlevlerinin tümünü yerine getirmektedirler.