Stratejik uyum, ilgili yazında farklı İngilizce terimlerin (alignment, integration, coordination, fit, harmony, linkage) karşılığı olarak kullanılmaktadır. Enformasyon sistemleri ve stratejik yönetim yazınında, stratejik uyum kavramı ile ilgili farklı tanımlar yapılmaktadır. Yazında stratejik uyum kavramını açıklayan tanımların bir bölümünde uyum işletme stratejileri ile ES stratejileri arasındaki bağlantı derecesi olarak tanımlanırken, bir bölümünde ise stratejilerin uygulanması sürecinin ürünü ve sonucu olarak görülür.
Lederer ve Mendolow (1989, s.6) stratejik uyumu, işletme stratejileri ile ES stratejileri arasında eşgüdümün sağlanması olarak tanımlamıştır. Araştırmacılar, bu eşgüdümün ancak ES stratejilerinin, işletme stratejilerinden türetilmesiyle sağlanabileceğini vurgulamaktadırlar. Zviran (1990, s.67) stratejik uyumu, ES amaçlarının örgüt amaçlarına uyarlanması olarak tanımlamaktadır. Goldsmith (1991, s.67) ise stratejik uyum kavramını, ES stratejileri ile işletme stratejilerinin aynı süreçte ve aynı zamanda geliştirilmesi olarak tanımlamıştır. Bu sayede işletmeler ES’lerini rekabet avantajı elde etmek için kullanabilirler. Luftman vd. (1993, s.204) stratejik uyumu, ES stratejilerinin işletme stratejilerini desteklemesi ya da işletme stratejilerinin ES stratejileri tarafından desteklenmesi olarak tanımlamaktadır. Reich ve Benbasat (1996, s.56) stratejik uyumu, ES misyon, amaç ve planları ile işletme misyon, amaç ve planları arasındaki bağlantı derecesi olarak ifade etmektedir.
Stratejik uyumun, yalnızca işletme ve ES stratejik planlarının birlikte ve bağlantılı olarak geliştirilmesi ile sağlanamayacağını, aynı zamanda bu planların etkili bir şekilde yönetilmesi ve uygulanması gerektiği vurgulanır (Boar, 1994; McLean ve Soden, 1977). Henderson ve Venkatraman (1993, s.5) stratejik uyumu, ES ve işletme stratejilerinin birbirleriyle ilişkili planlanmasının olmasının ötesinde, teknoloji, yapı, süreçler ve becerilerin bütünleşmesi olarak tanımlamıştır. Benzer şekilde, Tallon vd. (2000, s.146) stratejik uyumu işletme stratejileri, amaçları ve ihtiyaçları ile dengeli ve tutarlı ES uygulamalarının varlığı olarak tanımlamaktadır.
Thompson (1967, s.24) stratejik uyumun nihai bir durum olmadığını, “hareketli bir hedef” olarak görülmesi gerektiğini belirtmiştir. Benzer şekilde, Jarvenpaa ve Ives (1993, s.570) uyumun “ortaya çıkan bir süreç” olarak incelenmesi gerektiğini ifade etmektedir. Görüldüğü gibi uyum statik bir sonuç değil, dinamik bir süreç olarak kabul edilmektedir. Stratejik uyum kavramsal olarak basit bir fikir olmasına rağmen, uyumun sağlanması ve sürdürülmesi sürecini incelemek oldukça karmaşık ve zordur (Sabherwal vd., 2001).
ET’ndeki gelişmeler örgütlerde kullanılan ES’nin geleneksel rolünü değiştirmiştir. ES, artık örgütlerde yönetsel destek ve kontrol rolünden çok stratejik rol üstlenmektedir. ES artık bir yatırım gideri olarak değil, önemli bir varlık olarak görülmektedir. Günümüzde bir çok örgütte, ES yatırımlarının hedefi iki konuda iş değeri yaratmaktır (McFarlan, 1984, s.99); mevcut stratejileri başarıyla uygulamak ve rekabet üstünlüğü sağlamak için yeni stratejiler yaratmada teknolojiden yararlanmak. ES’ne yapılan yatırım son 20 yıldır sürekli ve katlanarak artmaktadır (Dewan ve Min, 1997). Son zamanlarda ES harcamaları toplam sermaye harcamaları içinde en önemli kalem haline gelmiştir. Örgütler ES’ne yaptıkları yatırımı örgüt performansını arttırmak için yapmaktadırlar. Ancak yapılan araştırmalar örgütlerin yaptıkları yüksek yatırım karşılığında ES’nden sağladığı yararın düşük olduğunu göstermektedir.
Örgütlerin ES uygulamalarında sıklıkla ortaya çıkan ve işletmeleri başarısızlığa götüren “herkese uygun tek beden” yaklaşımıdır. Oysa doğru olan işletmenin stratejik bağlamına uygun bir ES portföyü seçimidir (Weil ve Broadbent, 1998, s.28). Bu nedenle iş stratejileri ve ES’lerinin uyumu önemli bir araştırma alanıdır. ES’leri iş değeri yaratmak için yapılan herhangi bir yatırım gibidir. Bu bağlamda işletme yöneticileri iş hedeflerine ulaşmak için ES stratejilerini belirleyip, uygun ES portföylerini seçerek yönetmelidirler. ES’leri ile stratejiyi uyumlu hale getirmek oldukça zorlu bir iştir. Her ikisinin de temelde farklı özellikleri vardır. İşletmeler genelde çok yönlü stratejik amaçlar izler ve stratejilerin iş ortamındaki değişikliklere sürekli uyarlanması gerekir. ET altyapılarının geliştirilmesi zaman alır ve oturtulup bütünleştirilmesi de teknik disiplin gerektirir. ES’leri altyapısı her ne kadar işletme için bina, tesis ve konumun oluşturduğu geleneksel fiziki altyapı kadar önemliyse de, yeni altyapıyı kavramlaştırmak ve yönetmek daha zordur (Sabherwal vd., 2001).
Her yatırım gibi ES yatırımı da stratejik hedeflerle uyumlu hale getirilmeli ve risk-getiri dengesi gözetilerek yönetilmelidir. Farklı iş stratejileri farklı kapasitelere sahip ES portföyleri gerektirir. İşletmeler baş döndürücü bir çeşitliliğe sahip ES’ne yatırım yapmaktadır. ES’ne
yatırım yapmanın maliyetleri düşürme ya da üst düzey yöneticilere anında enformasyon iletme gibi birçok farklı yönetim hedefleri olabilir. Bir işletmenin ES portföyü ET’ne yaptığı bütün yatırımları kapsar. Buna enformasyon hizmetlerini sağlayan insan unsuru da dahildir. Bütünleşik ya da tek başına olsun bütün bilgisayarlar, telekomünikasyon ağları, veriler, yazılımlar, eğitim çalışmaları, programcılar, destek personeli, satış noktası sistemleri, veritabanları vb. ES yatırımının unsurlarıdır (Papp, 1995). İşletmeler ES’ne yatırım yaparken bir çok faktörü göz önüne alırlar. Bu faktörler arasında şimdi ve gelecekte gerekli kapasiteler, sektörde teknolojinin rolü, yatırımın seviyesi, işletmedeki enformasyon teknolojisinin rolü ve tarihçesi sayılabilir (Weil ve Broadbent, 1998).
ES yatırımları iş stratejileriyle yakından uyumluysa, yatırım getirisinin yüksek olacağı konusunda sağlam bulgular vardır (Chan ve Huff, 1993; Xia ve King, 2002; Tallon vd., 2000; Croteau vd., 2001). Ancak stratejilerin zaman içinde değişime uğradığını düşünürsek, ES portföyüyle uyum ancak geçici olarak sağlanabilir. ES yatırım portföyünün temel hedefi, hem şirket hem de işletme düzeyinde stratejilerin değişen ihtiyacına cevap verebilmektir. İşletmenin stratejisi rakiplerinkinden farklı ise ES portföyünün de farklı olması gerekir. Bu bağlamda ES’i ile iş stratejilerinin uyumlaştırılmasında temel hedef, stratejinin tam özüne ilişkin tercihleri ve kazanımları ayırmaktır.
İşletmenin stratejik bağlamının ES seçimiyle uyumlu olması beklenen bir şeydir. Bu uyum karmaşık, çok yönlü ve her zaman hedefin gerisindedir. Asıl mesele doğru istikamette ilerlemeye devam etmek ve rakiplere göre daha uyumlu bir durumda olmaktır. Tam uyuma hiçbir zaman ulaşılamaz; çünkü işin gerekleri, rakiplerin uğraşları, yönetim ihtiyaçları ve teknoloji tercihleri sürekli değişir. Bir işletmenin enformasyon portföyünü kurması ya da köklü biçimde değiştirmesi çoğu kez uzun zaman alır ve belli dönem içinde uyumu sağlamak çok zordur. Bu nedenle uyumsuzluk işletmeler için doğal bir durumdur. Önemli olan ET portföyünün işin gereklerine göre doğru yönlendirmeye çalışmaktır. Uyum seviyesinin rakiplerden iyi durumda olması da rekabet avantajı yaratır. Stratejik hedefler ile ES arasındaki uyum, hem işletme hem de ES alanlarında planlı ve amaca dönük yönetim süreçleri gerektirir.
İyi uyum sağlamış ES portföyleri çoğu kez birbirine hiç benzemez. Her özgül stratejik bağlam farklı hedeflere ve farklı türden enformasyon sistemleri seçimlerine yol açar. Enformasyon teknolojisinin seviyesini ve bileşimini stratejik bağlam belirlemektedir. Örneğin, düşük maliyet liderliği stratejisini benimseyen bir şirketin, enformasyon teknolojisi maliyet kontrolüne yöneliktir. Bu şirket asgari altyapıyı önde tutan ve işlem yatırımlarını
tercih eden bir eğilim içindedir. Farklılaştırma strateji seçen işletme ise stratejik enformasyon teknolojilerine yönelik yatırımları tercih etmektedir ve kapsamlı bir altyapı yatırımı yapar. Bu yatırımın amacı ES kullanımında piyasa lideri olarak kendini rakiplerinden farklılaştırmaktır.
İşletmelerin ES’lerine yatırımları hem miktar hem dağılım açısından farklılık gösterir. Bu farklılıklar sektörlerin, stratejik hedeflerin ve işe katkı düzeylerine göre ET’lerine bakış açılarının farklı oluşundan kaynaklanır. Broadbent ve Weil (1993) yapmış oldukları araştırmalarında, hizmet sektöründe, imalat sektöründen daha yoğun olarak ES kullanıldığını belirlemişlerdir. Stratejik ET uyumu işletme düzeyinde ele alınmaktadır, çünkü bu tür sistemlerin bir parçası olduğu ürün ve hizmetlere, ayrıca sunuldukları müşterilere olabildiğince yakın bir seviyede yönetilmesi gerekir. Stratejik enformasyon teknolojisi işletme birimi faaliyetlerine ne kadar iç içe geçerse, taklit edebilmek o ölçüde zorlaşır ve avantajın sürdürülmesi kolaylaşır (Prahalad and Hamel, 1990). ES’i ile iş stratejilerinin uyumunu açıklamaya çalışan farklı yaklaşım ve modeller vardır. Bu modeller aşağıda açıklanacaktır.