Araştırmanın Yöntemi

3.3.1. Araştırmanın Evreni ve Örneklemi

Araştırmanın evrenini, Antalya yöresinde faaliyet gösteren Turizm Bakanlığından işletme belgeli konaklama tesislerinin (Beş Yıldızlı Oteller ve 1. Sınıf Tatil Köyleri) üst düzey yöneticileri (genel koordinatör, genel müdür, genel müdür yardımcısı, genel müdür vekili ya da tesis müdürü) oluşturmaktadır. Kültür ve Turizm Bakanlığı Antalya İl Müdürlüğünden alınan listeye göre bölgede 31.10.2004 tarihi itibariyle Turizm Bakanlığından işletme belgeli 96 adet beş yıldızlı otel, 46 adet 1. sınıf tatil köyü olmak üzere toplam 142 adet tesis bulunmaktadır. Bu listedeki tesislerin tamamı örnekleme dahil edilmiştir. 142 tesisten elde

edilen anketlerden 114 tanesi kullanılabilir durumda olduğu için geri dönüş oranı % 80 olarak ifade edilebilir.

3.3.2. Veri Toplama Araçları

Veri toplama aracı olarak anket yöntemi tercih edilmiştir. Uygulanan anket üç bölümden oluşmaktadır. Anketin ilk bölümünde işletmelerin stratejik yönelimlerini belirlemeye yönelik ölçek yer almaktadır. İkinci bölümde yer alan diğer ölçek ise ES türlerini belirlemeye yöneliktir. Anketin son bölümünde ise, konaklama tesisleri ve cevaplayıcıların demografik özelliklerini belirlemeye yönelik sorular bulunmaktadır. Son bölümde ayrıca işletmelerin kullandıkları ES’nin işletmelerin performansına etkisini belirlemeye yönelik bir soru yer almaktadır. Anketin ilk iki bölümünde yer alan ölçeklerde 5 noktalı Likert tipi ölçek kullanılmıştır. Ayrıca işletmelerin stratejik yönelimleri ve ES türlerinin işletme performansına etkisini belirlemeye yönelik son bölümde yer alan performans sorusunda da 5 noktalı Likert ölçeği kullanılmıştır. Çalışmada kullanılan 5 noktalı Likert ölçeği Sosyal Bilimler alanında yapılan araştırmalarda en çok tercih edilen ölçek tipidir (Özdamar, 2004).

Stratejik Yönelimler Ölçeği

Veri toplama aracının ilk bölümünde kullanılan ölçek Venkatraman’ın (1989) geliştirdiği stratejik yönelimler ölçeğidir. Venkatraman’ın (1989) doktora tezi olarak yapmış olduğu çalışmasında, teorik yapının sınırları strateji ölçümü için oluşturduğu yapının boyutlarının belirlenmesinde stratejinin kapsamı, hiyerarşik düzeyi, çalışma alanı ve gerçekleşen ve niyet edilen strateji ayırımına göre çizilmiştir. Ölçek stratejiyi bir bütün olarak ele almış, işletme düzeyi stratejiler bağlamında, işletmelerin gerçekleşen stratejileri incelenmiştir. Yapının boyutları teorik bakış açılarına göre belirlenmiştir. Yapının boyutlarının belirlenmesinde kullanılan kaynaklar her boyutun altında verilmiştir. Buna göre strateji ölçümü için 6 boyut belirlenmiştir. Bunlar: saldırganlık, analizci olma, gelecek yönelimli olma, savunmacı olma, önceden harekete geçme yatkınlığı, risk alma boyutlarıdır. Çalışmada bu boyutlarla ilgili 61 önerme oluşturulmuş ve bu 61 önerme yönetim geliştirme programına katılan 39 yöneticiye sorulmuştur. Amaç bu önermelerin hepsinin açık bir şekilde anlaşılıp anlaşılmadığını saptamaktır. Araştırma iki aşamada yürütülmüştür; ilk aşamada oluşturulan anket 250 yöneticiye (bu yöneticiler 1984 yılı Directory of Corporate Affiliations’dan seçilmiştir) gönderilmiş, 92 anket formu geri dönmüş ve cevaplama oranı %37.9 olarak belirlenmiştir. Bunun üzerinden bir ön araştırma yapılmış ve anketin güvenilirliği ölçülmüştür. Anket formu

üzerinde gerekli düzenlemeler yapılmıştır. İkinci aşamada, gözden geçirilmiş anket 450 yöneticiye (bu yöneticiler 1985 yılı Directory of Corporate Affiliations’dan seçilmiştir) gönderilmiştir. Ancak bir önceki araştırmadaki aynı yöneticilerin olmamasına özen gösterilmiştir. 110 anket formu geri dönmüş ve geri dönüş oranı %25.8 olarak belirlenmiştir. İki aşamada gerçekleştirilen araştırmanın toplam geri dönüş oranı ortalaması %30’un üzerinde hesaplanmıştır. Ölçeğin çeşitli geçerlik ve güvenirlik testleri yapılmıştır. LISREL paket programı kullanılmış ve Doğrulayıcı (confirmatory) Faktör Analizi yapılmıştır. Bu çalışma sonucunda işletmelerin stratejik yönelimleri ile ilgili ortaya çıkan 6 boyut 29 değişkenle ölçülmüştür. Bu ölçek sonraki yıllarda bir çok araştırmacı tarafından kullanılmıştır (Gilbert, 1995; Croteau, ve Bergeron, 2001; Chan vd., 1998; Sabherwal ve Chan, 2001; Morgan ve Strong, 2003).

Anketin ilk bölümünde kullanılan ölçekte 6 boyut ve 18 ifade yer almaktadır. Orijinal ölçek altı boyut ve 29 ifadeden oluşmaktadır. Orijinal ölçekteki enformasyon sistem tercihleri ile ilgili ifadeler ankete dahil edilmemiştir. Bunun sebebi benzer ifadelerin anketin ikinci bölümünde yer alan ES türlerini ölçmek için geliştirilmiş diğer ölçekte yer almasıdır. Bir başka ifade ile, ilk ölçekteki stratejik yönelimlerin teknoloji boyutu ikinci ölçekte değerlendirildiğinden göz ardı edilmiştir. İşletmelerin stratejileri belirlenirken kullanılacak teknoloji öncelikleri belirlenir ve buna uygun olarak kaynak tahsisi yapılır. Bu çalışmada teknoloji boyutu ES stratejisi içerisinde değerlendirilmiştir.

ES Türleri Ölçeği

Anketin ikinci bölümünde yer alan ölçek işletmelerin tercih ettikleri ES stratejilerini ölçmeye yöneliktir. ES strateji özellikleri belirlenirken ve önermeler oluşturulurken ES’nin geleneksel sınıflandırma yaklaşımları esas alınmıştır (Anthony 1965; Camillus ve Lederer 1985; Gorry ve Scott Morton, 1989; Ward ve Peppard 2002). Geleneksel olarak ES, operasyon destek sistemleri, yönetim enformasyon sistemleri ve karar destek sistemleri olarak sınıflandırılmıştır. Bu çalışmalar baz alınarak her sınıfın kendine has özelliklerini yansıtan önermeler oluşturulmuştur. Örgütlerarası sistemler, enformasyon teknolojilerindeki gelişmelerin sonucu olarak farklı bir tür olarak ortaya çıkmıştır (Barret 1987; Johnston ve Vitale 1988; Suomi 1988). Örgütlerarası sistem özelliklerini yansıtan önermelerin oluşturulmasında, Johnston ve Vitale (1988) araştırması esas alınmıştır. Bu ölçekte de ES türlerinin özellikleri ile ilgili toplam 18 önerme yer almaktadır. İlgili yazına dayalı anket ifadeleri ve kaynakları Tablo 3.1’de verilmiştir.

Tablo 3.1. ES türleri ölçeğinde kullanılan ilgili yazına dayalı anket ifadeleri

İfade Kaynak çalışmalar

ES günlük iş operasyonlarının etkinliğini arttırmaktadır

Anthony 1965; Camillus ve Lederer, 1985

ES farklı işlevler arasında (satın alma, üretim, vb.) etkili koordinasyonu desteklemektedir

Anthony 1965; Camillus ve Lederer, 1985

ES günlük kararlar almaya destek olmak üzere ihtiyaç duyulan olgu ve rakamları sağlamaktadır

Anthony 1965; Camillus ve Lederer 1985; Gorry ve Scott Morton, 1991 ES mevcut iş durumunun detaylı analizini

gerçekleştirmeyi mümkün kılmaktadır.

Anthony 1965; Camillus ve Lederer 1985; Gorry ve Scott Morton, 1991 ES yeterli enformasyon desteği ile ihtiyatlı

karar vermeyi desteklemektedir

Camillus ve Lederer 1985; Ward ve Peppard 2002

ES genel iş kararlarının detaylı analizini desteklemektedir.

Camillus ve Lederer 1985; Ward ve Peppard 2002

ES tedarikçilerle güçlü ilişkiler geliştirmeyi olanaklı kılmaktadır

Johnson ve Vitale, 1988 ES tedarikçilere karşı işletmenin pazarlık

gücünü arttırmaktadır

Johnson ve Vitale, 1988 ES işletmenin müşterileriler ile pazarlık etme

gücünü arttırmaktadır.

Johnson ve Vitale, 1988 ES müşteriler ile güçlü ilişkiler geliştirmeyi

olanaklı kılmaktadır

Johnson ve Vitale, 1988 ES fiyat düzeyini rekabet şartlarına göre

belirlemeye yardım etmektedir

Anthony 1965; Camillus ve Lederer, 1985

ES yeni ürün ve hizmetleri pazara tanıtmaya yardım etmektedir

Anthony 1965; Camillus ve Lederer, 1985

ES pazardaki yeni iş imkanlarının belirlenmesine yardım etmektedir

Anthony 1965; Camillus ve Lederer, 1985

ES pazar payındaki değişikliklerin izlenmesine yardım etmektedir

Anthony 1965; Camillus ve Lederer, 1985

ES pazardaki değişimlere hızlı tepki vermeyi kolaylaştırır

Anthony 1965; Camillus ve Lederer, 1985

ES stratejik iş planlamasını kolaylaştırmaktadır

Gorry ve Scott Morton, 1991; Ward ve Peppard 2002

ES farklı hareket tarzlarının gelecekte yaratacağı olası sonuçların modellenmesine yardım etmektedir

Gorry ve Scott Morton, 1991; Ward ve Peppard 2002

ES temel işletme performansı göstergelerinin tahmin edilmesinde kullanılmaktadır

Gorry ve Scott Morton, 1991; Ward ve Peppard 2002

Anketin son bölümünde ise, konaklama tesisleri ve cevaplayıcıların demografik özelliklerini belirlemeye yönelik sorular bulunmaktadır. Son bölümde işletmelerin kullandıkları ES’nin işletmelerin performansına etkisini belirlemeye yönelik soru karlılık boyutu kullanılarak 5’li Likert ile sorulmuştur.