Satın alma terimi kısaca bir işletmenin başka bir işletme varlıklarını satın alması faaliyetini tanımlamaktadır. Bu durumda iki işletme de tüzel varlıklarını devam ettirebilirler (Evans vd., 2000: 1). Bu işlemler, büyüklerin küçük işletmeleri veya daha büyük ve rant sahibi işletmelerin büyük işletmelerin varlıklarının/hisselerinin tamamını ya da bir kısmını satın alması şeklinde gerçekleşebilir (Sarıgül ve Kurşunel, 2012: 2). Satın alma işlemi sonucunda değişen tek şey satın alınan işletmenin tamamının ya da bir kısmının mülkiyetinin alıcı tarafa geçmesi ile birlikte yönetim kontrolünün de el değiştirmesidir (Ülgen ve Mirze, 2013: 350).
Satın alma işlemleri, gelir ve maliyet sinerjisi üzerinden anında stratejik değer üretmektedir. Doğru bir şekilde yürütüldüğünde bu işlemler, bir işletmenin marka portföyünü yaratmasını sağlamaktadır. Bunların yanı sıra işletmeler, birleşme ve satın almalarda seçici davranmalı ve yeni işletme ve hedef marka üzerine odaklanan bir vizyon ve strateji oluşturmalı, temeli olmayan işletmeleri özenli bir şekilde bertaraf ederek yatırımlarını gerçekleştirmelidirler. Birkaç büyük satın alma işlemine odaklanmak, birleşme sonrası entegrasyon yolunda kaynak ve çaba harcamak gibi doğru bir şekilde takip edilen büyüme stratejileri bir işletmenin başarısı için çok önemlidir. Stratejik kategori liderliğinde işletmeler, hızlı bir şekilde büyümek için küresel boyutta ticaret yapmalıdırlar. Satın alınan işletme açısından bu işlemler, yeni bir piyasaya girişi hızlandırabilirken aynı zamanda bu kolaylık
karşılığında üretim, dağıtım ve markalaşma süreçleri üzerindeki kontrollerin de alıcı tarafa devredilmesini gerektirebilir (Thomas vd., 2012: 6).
1.7.1. Faaliyetleri Açısından Satın Alma Türleri
Faaliyetleri açısından satın alma türleri aynı birleşme türlerinde olduğu gibi yatay, dikey ve karma satın alma olmak üzere üç farklı şekilde sınıflandırılabilir (Foltz vd., 2002: 136).
1.7.1.1. Yatay Satın Alma (Horizontal Acquisition)
Eğer aynı sektörde veya alanda faaliyet gösteren işletmelerden biri diğerini satın alıyorsa, bu durum yatay satın alma şeklidir (Roberts vd., 2012: 25; Foltz vd., 2002: 136). Bu tür satın almalar rekabeti sınırlamak, büyük miktarda yapılacak alışlarda ve satışlarda maliyetleri düşürmek ve yönetimin gücünü arttırmak amacıyla yapılır (Ceylan ve Anbar, 2014: 151).
1.7.1.2. Dikey Satın Alma (Vertical Acquisition)
Dikey satın almada, satın alan işletme ile satın alınan işletme üretim süreçlerinin farklı basamaklarında yer almaktadırlar. Örneğin bir seyahat acentesinin bir havayolu şirketini satın alması gibi (Foltz vd., 2002: 136). En basit şekliyle dikey satın almalar, bir üreticinin, bir perakendeciyi ya da tedarikçiyi satın almasıdır. Bir işletmenin üretim yapabilmesi için farklı tedarikçilerden çeşitli malzemeler almak zorundadır. İşletmeler dikey birleşmeyi seçerek tedarikçilerle olan ilişkilerde riskleri azaltmış olmaktadırlar. Dikey satın almalar, tedarik zincirinde ileriye dönük (perakendecilerle) veya geriye dönük (tedarikçilerle) olarak yapılabilmektedir (Roberts vd., 2012: 26).
1.7.1.3. Karma Satın Alma (Conglomerate Acquisition)
Karma satın alma ilişkisiz sektörlerde üretim yapmaya devam eden birbiri ile ilişkisi olmayan işletmelerin konu oldukları işlemlerdir (Roberts vd., 2012: 25). Bir bilgisayar firmasının yiyecek üretimi yapan bir firmayı satın alması bu tip satın almalara örnek gösterilebilir (Foltz vd., 2002: 136). Bu tür satın almada temel amaç işletmelerin farklı sektörlere girerek faaliyetlerini çeşitlendirmesi ve olası riskleri azaltmasıdır (Ceylan ve Anbar, 2014: 152).
1.7.2. Yasal Süreçler Açısından Satın Alma Türleri
Satın alma yasal süreçler açısından; varlıkları satın alma, hisseleri satın alma ve birleşme ve konsolidasyon olmak üzere üçe ayrılmaktadır (Unkovic, 2011: 1; Foltz vd., 2002: 136).
1.7.2.1. Varlıkları Satın Alma (Asset Acquisition)
Varlıkları satın almada, bir işletme başka bir işletmenin varlıklarını satın almakta yükümlülüklerini ise üstlenmemektedir (Akgüç, 2011: 892; Foltz vd., 2002: 136). Bu işlemde satılan işletme hissedarlarının resmi oyu gereklidir. Bu yüzden azınlık hissedarlarının olası sorun yaratacağı düşünülerek bu tip satın almalardan kaçınılmaktadır (Foltz vd., 2002: 136). Başarılı bir müzakere ile, alıcı satın almak için envanter, ekipman, sözleşme hakları ve entelektüel varlıklar gibi satıcının varlıklarını seçebilir (Unkovic, 2011: 1). Alıcı işletmeler, vergi avantajı sağladığı için bu satın alma türünü tercih etmektedir (Investopedia, 2010: 4).
1.7.2.2. Hisseleri Satın Alma (Stock Acquisition)
İkinci tip satın almalar hisse satın alma şeklindedir. Bu süreçte bir işletme başka bir işletmenin hisselerini yönetim tarafından özel bir teklif ile nakit, hisse payı ya da diğer menkul kıymetler karşılığında satın almaktadır. Bazen teklif, satan işletme hissedarlarına doğrudan ihale teklifi kullanılarak verilebilir. Bir ihale, hedef işletmenin paylarını satın almak için (gazete reklamı ile) yönetim kurulu ve hedef işletmenin yönetimi atlanarak verilen bir kamu teklifidir (Foltz vd., 2002: 136). Hisse alımları genellikle satıcılar tarafından tercih edilmektedir. Çünkü tüm borçlar, işletmenin mülkiyeti ile birlikte aktarılmaktadır. Bu işlemlerde çifte vergilendirme söz konusu değildir ve işlem sonrasında satış için hissedarların işletmeyi tasfiye etmesine gerek yoktur (Unkovic, 2011: 2).
1.7.2.3. Birleşme ve Konsolidasyon (Mergers and Consolidation)
Birleşme, devam eden tek bir işletme olarak bir işletmenin diğerini devralması yani satın almasıdır. Bir işletme hayatta kalırken diğeri varlığını kaybetmektedir. Yasalar tarafından devam eden işletme, yok olan işletmenin bütün varlık ve yükümlülüklerini satın almaktadır. Yok olan işletme ayrı bir tüzel kişilik olarak varlığını sona erdirmektedir (Ceylan ve Anbar, 2014: 157; Unkovic, 2011: 2; Alagöz, 2007: 3). Bunun sonucunda devralınan işletmenin ortakları ortaklıktan çıkarılmaktadır (Ceylan ve Anbar, 2014: 157). Bu işlemlerde ödemeler genellikle nakit olarak ya da hayatta kalan işletmenin hisseleri veya bunların bir kombinasyonu ile yapılmaktadır (Ceylan ve Anbar, 2014: 157; Unkovic, 2011: 2). Konsolidasyonda ise tamamen yeni bir işletme oluşturulmaktadır ve iki işletme satın alınıp yeni bir çatı altında bir araya getirilmektedir (DePamphilis, 2011: 14; Investopedia, 2010: 4; Alagöz, 2007: 3). Bu türde gerçekleşen satın almalarda vergilendirme işlemi, varlıkları satın alma işlemindeki ile aynı olmaktadır (Investopedia, 2010: 4).