Sosyal İmleme Siteleri

Sosyal imleme, kullanıcılara favori web sayfalarını çevrimiçi olarak saklamalarına, not etmelerine ve yönetmelerine imkân veren bir tür web 2.0 uygulamasıdır (Lin ve Tsai, 2011: 1249). Sosyal imleme siteleri ile sosyal ağ kullanıcıları kendi yer imlerini herkese açık olarak depolayabilmekte ve düzenleyebilmektedir (Weinberg, 2009: 197). Yeri imleri, metadatalarla açıklanabilir. Metadata; açıklama, tanımlama, yerleştirme ya da başka bir bilgi kaynağını yönetmeyi, kullanmayı ya da tekrar bulup çıkarmayı kolaylaştıran biçimlendirilmiş bilgidir. Kullanıcılar tarafından eklenen anahtar kelimelere etiketleme (tags) adı verilir. Etiketleme sistemi içerisinde kitap, web sitesi, video gibi çeşitli kaynakları etiketlemektedirler. Etiketleme açık uçlu olduğu için, etiketler herhangi bir terim hakkında olabilmektedir. Etiketler kimi zaman kaynağın konusu, yeri, kullanım şeklini tanımlayan bir sözcük, kimi zaman da hatırlatıcı bir tanımlama olabilmektedir. Bazı etiketler, eğlenceli ifadesi gibi oldukça kişisel tanımlamalardan da oluşabilmektedir. Farklı kişiler farklı etiketleme ifadeleri kullanabilmekte, kimileri daha anlamlı, kimileri ise daha tanımlayıcı ve açıklayıcı etiketlemeler oluşturabilmektedirler (Smith, 2008: 5).

Etiketler, bir web sitesinde kullanılan etiketlerin görsel tasvirleri olan ve etiket bulutu olarak adlandırılan kavram haritaları içinde de düzenlenebilmektedir. Popüler etiketler, daha büyük yazı karakteriyle belirtilmektedir (Boulos ve Wheeler, 2007: 8). Etiket bulutları, bir bakışta en popüler olan etiketleri ortaya koymaktadır. Popüler etiketler daha büyük ve koyu olmaktadır (Smith, 2008: 6). Şekil 1.1’de etiket bulutu örneği gösterilmiştir.

Şekil 1.1. Etiket Bulutu Örneği

Kaynak: Smith, 2008: 6

Şekil 1.1’de amazon.com’daki etiketlerin bir görüntüsü sunulmakta ve en popüler etiketleri gösterilmektedir. Şekilde görüldüğü gibi, etiket ne kadar popülerse, yazı karakteri de o kadar büyük olmaktadır.

Etiketler, genellikle bulutlar ya da basit listeler içerisinde düzenlenmektedir. Önemli olan şey, her belirli içerik objesi çevresindeki etiket derlemesinin kolektif bir çabanın sonucu olduğudur. Eğer birisi ‘yarış’ olarak bir şeyi etiketlerse ve aynı obje başkası tarafından ‘spor’ olarak etiketlenirse, sonrasındaki üçüncü şahıs aramalarında ya yarış ya da spor objeleri bulunacaktır. Belli bir süre sonra, etiketler arasında kullanım yoğunluğuna göre tekrar bir sıralama gerçekleştirilir (Evans, 2008: 66-67).

Etiketler, genellikle tanımlayıcılar olarak bilgi ünitesine tahsis edilen metadatalardır. Örneğin bir televizyon dizisi olan “House” ile ilgili bir yazı, ‘dram’, ‘televizyon’, ‘tv’, ‘ilaç’, ‘sağlık’ ya da diğer olası etiketler arasında etiketlenebilmektedir (Weinberg, 2009: 199).

Kullanıcılar imlemek istedikleri bir web sitesi bulduklarında çok basit bir şekilde etiketleme yapabilmekte ya da ilgili siteyi açıklayan anahtar kelimeler girebilmektedirler. Diğer kullanıcılar da bu etiketlemeler ve anahtar kelimeler yoluyla listelere ulaşabilmektedirler. Kullanıcılar bir siteyi etiketledikleri zaman, aynı sitenin daha başka kaç kullanıcı tarafından etiketlendiğini görebilmektedirler. Kullanıcılar bu sayı üzerine tıkladıkları zaman siteyi etiketleyen kişileri ve ne zaman o siteyi bulduklarını tespit edebilmektedirler (Boulos ve Wheeler, 2007: 7-8). Ayrıca, o siteyle ilgilenen diğer kişilerin imleme koleksiyonlarını, geçmişlerini görmeleri de

mümkün olmaktadır. Ortak bir etiket seçildiğinde ise, bu etiketle tanımlanan diğer tüm siteleri görmek de olanaklı hale gelmektedir. Böylelikle ortak konu ve ilgiler etrafında şekillenen imleme yığınları oluşmaktadır (Click ve Petit, 2010: 140).

Etiketleme uygulaması genellikle ‘folksonomi’ olarak ifade edilmektedir. Folksonomi, sosyal imleme ya da sosyal işaretlemedir. Folksonomi tabanlı araçları araştırma amaçlı kullanmak, kullanıcıların başkalarının da görüşlerinden yararlanmalarına ve kendi konularıyla doğrudan bağlantılı olmayan alanlarda olsa bile, yeni açılımlar yaratabilmelerine olanak tanımaktadır. Sosyal imleme araçları, her bir imlemeyi oluşturan kişileri gösterdiği ve o kişilerin diğer imlediği kaynaklara erişim sağladığı için, benzer görüşlerdeki insanlar arasında kolaylıkla bağlantı kurulması mümkün olmaktadır (Boulos ve Wheeler, 2007: 8-9). Bazı sosyal imleme siteleri, bloglar ve sosyal ağ siteleri gibi diğer web 2.0 araçlarının özelliklerini de birleştirerek, etiketlemenin yanı sıra, kullanıcılara içerik hakkında tartışma, kişisel profillerini gönderme ve paylaşma imkanı da sunmaktadır. Mükemmel bir kaynak keşif aracı olan sosyal imleme, kullanıcılarına ortak bir ilgi alanını paylaşan diğer tüm kullanıcıların kaynaklarının toplu bir listesini görme imkânı tanımaktadır. Böylelikle belirli ilgi ve uzmanlıklar etrafında oluşan bir topluluğun gelişmesini sağlamaktadır (Lin ve Tsai, 2011: 1252). Sosyal imleme, çevrimiçi kaynaklar ve temaslarla oldukça faydalı bağlantılar oluşturmakta; sadece bireylerle ve bireylerin kendi bilgisayarındaki kişisel favoriler dosyasıyla sınırlandırılmayan, daha ziyade bir kullanıcı topluluğunun paylaştığı keşifleri, fikir birliklerini ve yargıları ifade etmektedir. Sosyal imleme ile ortak ilgi alanlarına sahip insanların birbirini bulması ve yeni bakış açıları geliştirmeleri mümkün hale gelmektedir (Smith, 2008: 7).

Etiketleme sadece bir sosyal imleme olayı değildir. İnsanların çevrimiçi içeriğin izini kaybetmemesini ve sonradan içeriğin olduğu sayfaların yerini bulmasını kolaylaştırmaktadır (Weinberg, 2009: 200).

Sosyal imleme sitelerinin amacı; aynı görüşteki insanların, kullanıcıların birbirleriyle kolaylıkla ilginç ve ilgili içeriği paylaşma imkânına olanak vermektir (Stokes, 2009: 126).

Sosyal imleme siteleri son dönemde oldukça popüler hale gelmiştir. Önde gelen sosyal imleme siteleri; Delicious ve Stumble Upon’dur. Her bir sosyal imleme sitesi kendine has bir terminolojiye sahip olsa da hepsinin ortak noktası işbirlikli ve katılımlı bir etiketleme hizmeti sunmalarıdır. Sosyal etiketleme siteleri sayesinde kullanıcılar beğendikleri site veya içerikleri diğer kullanıcılarla paylaşarak bu içeriklerin yayılmasına ve dağıtılmasına yardımcı olmaktadırlar (Lin ve Tsai, 2011: 1249).

Sosyal imleme siteleri, favori siteleri kaydetmeye izin vermekte ve genellikle metadatalarla (etiketlerle) başka bir zamanda ya da başka bir yerde elde edebilmeyi sağlamaktadır. Sosyal imlemeler herkese açıktır. Herkes kendine özel sosyal imleme gerçekleştirebilmektedir. Bu doğrultuda en popüler sosyal imleme siteleri şunlardır (Weinberg, 2009: 10-11):

 Del.icio.us: Delicious (delicious.com) en popüler sosyal imleme sitesidir (Click ve Petit, 2010: 140). Bu sosyal imleme sitesi şu an Yahoo’ya aittir. Günümüzde delicious.com, 150 milyondan fazla yer imine sahiptir (Weinberg, 2009: 10).

 StumbleUpon: Sosyal imleme siteleri içerisinde, sosyal içerik bulma motoru olarak da adlandırılmasından dolayı benzersizdir. Tarayıcı üzerinde araç çubuğu kurulumuyla çalışmasından dolayı diğerlerinden farklıdır. Kişisel bilgiler (hobiler ve ilgiler) girildikten sonra diğer kullanıcılar tarafından önerilen, ilgi ve hobilerle alakalı yeni siteler bulmak mümkün hale gelmektedir (Weinberg, 2009: 11).

İşletmeler ve markalar açısından da sosyal imleme sitelerinin önemi büyüktür. Sosyal imleme siteleri, işletmelerin ve markaların içeriğini, kullanıcıların nasıl kategorize ettiğini görmeyi sağlamaktadır. Ayrıca, işletmenin ve markanın web sayfasının, izleyiciler tarafından nasıl algılandığı hakkında bilgi sahibi olmayı da sağlamaktadır (Stokes, 2009: 128).

Sosyal imleme sitelerinde etiketlemeyi benimsemenin işletmelere ve markalara sağlayacağı faydaları Smith (2008: 31-34), yedi başlık altında toplamaktadır. Bunlar:

 İşbirliğini kolaylaştırma: Sosyal etiketleme insanların pasif işbirliği yoluyla kaynakları ve fikirleri paylaşmaya imkân vermektedir.

 Tanımlayıcı metadata elde etme: Etiketleme, çok düşük bir maliyetle etkili bir şekilde anahtar kelimeler vererek, metadata oluşturma sürecinde işletmelerin ve markaların kullanıcılarını kaydetmeye izin vermektedir.

 Bulunabilirliği artırma: Etiketleme bilginin bulunmasını kolaylaştırmaktadır.  Katılımı artırma: Sosyal etiketleme sisteminde, etiketleri ekleme, insanları

daha değerli katkılar sağlamaya yönlendirmektedir.

 Kalıpları tanımlama: Etiketler, insanların kelime hazinesi, fikirleri ve kaynakları nasıl kullandıkları hakkında bilgi verir.

 Mevcut sınıflandırma çabalarını çoğaltma: Etiketleme, kullanıcıların kaynakları nasıl tanımladığını anlamaya yardımcı olması yoluyla mevcut sınıflandırma uygulamalarını tamamlayabilir.

 Yeniliği teşvik etme: Veri yemleri, etiketleme sisteminde bilgiyi çıkarmanın yoludur.