Bu araştırmada, örgütsel sessizliğin, okul yönetiminde kayırmacılık ve öğretmenlerin öz yeterlik algısı ile ilişkisinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Ayrıca öğretmenlerin örgütsel sessizlik düzeyinin okul yönetiminde kayırmacılık ve öğretmenlerin öz yeterlik inancı değişkenleri tarafından yordanıp yordanmadığı incelenmiştir. Bunlara ilave olarak örgütsel sessizlik, okul yönetiminde kayırmacılık ve öğretmenlerin öz yeterlik algılarının cinsiyet, branş, okuldaki hizmet süresi, mesleki kıdem, yaş, öğrenim durumu, ön lisans/lisans düzeyinde mezun olunan yüksek öğretim kurumu ve sendika üyesi olup olmama değişkenlerine göre farklılaşıp farklılaşmadığı karşılaştırmalı olarak incelenmiştir.
Araştırma sonucunda öğretmenlerin; örgütsel sessizlik algılarının, korku ve algılanan risk ile bağlamsal faktörler boyutlarında "orta" düzeyde olduğu; okul yönetiminde kayırmacılık algılarının, örgütleme, planlama, koordinasyon ve değerlendirme boyutlarında "düşük" düzeyde olduğu; öz yeterlik algılarının ise "yüksek" düzeyde olduğu görülmüştür.
Örgütsel sessizliğin korku ve risk algısı boyutunun okul yönetiminde kayırmacılık algısının örgütlenme, değerlendirme, koordinasyon ve planlama alt boyutları ile olumlu yönde, orta düzeyde ve anlamlı ilişkili olduğu görülmüştür. Benzer şekilde örgütsel sessizliğin bağlamsal faktörler boyutu da okul yönetiminde kayırmacılık algısının örgütleme, değerlendirme, koordinasyon ve planlama boyutlarıyla orta düzeyde, olumlu ve anlamlı ilişkilidir. Buna karşılık öğretmenlerin öz yeterlik algısının öğretmenlerin örgütsel sessizlik ve okul yönetiminde kayırmacılık algılarının hiçbir alt boyutu ile anlamlı düzeyde ilişkili olmadığı görülmüştür.
166
Araştırmada, okul yönetiminde kayırmacılığın örgütleme, değerlendirme, koordinasyon ve planlama boyutları ile öğretmenlerin öz yeterlik algılarının, örgütsel sessizliğin korku ve algılanan risk boyutunu yordayıp yordamadığı incelenmiştir. Araştırma sonucunda, kayırmacılığın örgütleme, değerlendirme, koordinasyon ve planlama boyutları ile öğretmenlerin öz yeterlik algısı değişkenlerinin örgütsel sessizliğin korku ve algılanan risk boyutu ile anlamlı düzeyde ilişkili olduğu görülmüştür. Kayırmacılığın örgütleme, değerlendirme, koordinasyon ve planlama boyutları ile öğretmenlerin öz yeterlik değişkenleri örgütsel sessizliğin korku ve algılanan risk boyutundaki toplam varyansın % 15’ini açıklamaktadır. Regresyon katsayılarının anlamlılığına ilişkin t-Testi sonuçları incelendiğinde koordinasyon ve değerlendirme değişkenlerinin korku ve algılanan risk üzerinde anlamlı bir yordayıcı olduğu görülmektedir. Planlama, örgütleme ve öz yeterlik değişkenleri ise korku ve algılanan risk üzerinde anlamlı bir etkiye sahip değildir.
Araştırmada ayrıca, okul yönetiminde kayırmacılığın örgütleme, değerlendirme, koordinasyon ve planlama boyutları ile öğretmenlerin öz yeterlik algılarının, örgütsel sessizliğin bağlamsal faktörler boyutunu yordayıp yordamadığı incelenmiştir. Kayırmacılığın değerlendirme boyutunun, örgütsel sessizliğin bağlamsal faktörler boyutu ile anlamlı düzeyde ilişkili olduğu görülmüştür. Kayırmacılığın değerlendirme boyutu, örgütsel sessizliğin korku ve algılanan risk boyutundaki toplam varyansın % 11’ini açıklamaktadır. Regresyon katsayılarının anlamlılığına ilişkin t-Testi sonuçları incelendiğinde değerlendirme değişkeninin bağlamsal faktörler üzerinde anlamlı bir yordayıcı olduğu görülmektedir. Örgütleme, koordinasyon, planlama ve öz yeterlik değişkenleri ise bağlamsal faktörler üzerinde anlamlı bir etkiye sahip değildir.
Yapılan analizler sonucunda örgütsel sessizlik ile okul yönetiminde kayırmacılığın alt boyutları ile birlikte ve öğretmenlerin öz yeterlik algılarının cinsiyet değişkenine göre farklılaşmadığı görülmüştür. Diğer bir ifade ile erkek ve kadın öğretmenlerin örgütsel sessizlik, okul yönetiminde kayırmacılık ve öz yeterlik algıları oldukça benzerdir.
Araştırmaya katılan öğretmenlerin örgütsel sessizliğin korku ve algılanan risk boyutuna ilişkin görüşleri branş değişkenine göre anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır. Örgütsel sessizliğin korku ve algılanan risk boyutuna ilişkin sınıf öğretmenlerinin algı düzeyleri, branş öğretmenlerinin sözkonusu boyuta ilişkin algı düzeylerinden anlamlı olarak daha yüksektir. Örgütsel sessizliğin bağlamsal faktörler boyutuna ilişkin öğretmenlerin algıları branş değişkenine göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmamaktadır. Öğretmenlerin, okul yönetiminde kayırmacılığın örgütleme ve planlama boyutlarına ilişkin
167
görüşleri branş değişkenine göre anlamlı düzeyde farklılaşmaktayken; değerlendirme, koordinasyon, boyutlarına ilişkin algıları anlamlı düzeyde farklılaşmamaktadır. Okul yönetiminde, kayırmacılığın örgütleme boyutuna ilişkin branş öğretmenlerinin algı düzeyleri, sınıf öğretmenleri ve okul öncesi öğretmenlerinin algı düzeylerinden anlamlı olarak daha yüksektir. Okul öncesi öğretmenlerinin sözkonusu boyuta ilişkin algı düzeyleri, sınıf öğretmenleri ve branş öğretmenlerinin algı düzeylerinden anlamlı olarak daha düşüktür. Okul yönetiminde kayırmacılığın planlama boyutuna ilişkin branş öğretmenlerinin algı düzeyleri, sınıf öğretmenleri ve okul öncesi öğretmenlerinden daha yüksektir. Okul öncesi grubundaki öğretmenlerin söz konusu algı düzeyleri, sınıf öğretmeni ve branş öğretmeni gruplarındaki öğretmenlerden anlamlı düzeyde daha düşüktür. Öğretmenlerin öz yeterlik algılarının da branş değişkenine göre anlamlı düzeyde farklılaşmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
Öğretmenlerin, örgütsel sessizliğin korku ve algılanan risk, bağlamsal faktörler boyutları ile okul yönetiminde kayırmacılığın örgütleme, değerlendirme ve koordinasyon boyutlarına ilişkin algıları kıdemlerine göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmamaktadır. Kısaca öğretmenlerin, örgütsel sessizliğin tüm alt boyutları ile okul yöneticilerinin örgütleme, değerlendirme, koordinasyon alt boyutlarındaki kayırmacı tutum ve uygulamalarına ilişkin görüşleri benzerlik göstermekte, kıdemlerine göre değişmemektedir. Öğretmenlerin okul yönetiminde kayırmacılığın planlama boyutuna ilişkin görüşleri kıdem değişkenine göre anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır. 21 yıl ve üzeri kıdem grubundaki öğretmenlerin okul yönetiminde kayırmacılığın planlama boyutuna ilişkin algıları; 1-5 yıl, 6-10 yıl ve 11-15 yıl kıdem grubundaki öğretmenlerden anlamlı düzeyde daha yüksektir. 1-5 yıl kıdem grubundaki öğretmenlerin söz konusu algıları; 6-10 yıl, 11-15 yıl ve 21 yıl ve üzeri kıdem grubundaki öğretmenlerden anlamlı düzeyde daha düşüktür. Öğretmenlerin öz yeterlik algıları, kıdem düzeylerine göre anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır. 21 yıl ve üzeri kıdem grubundaki öğretmenlerin algıladıkları öz yeterlik düzeyi, 1-5 yıl kıdem grubundaki öğretmenlerin öz yeterlik algı düzeylerinden anlamlı olarak daha yüksektir.
Öğretmenlerin, örgütsel sessizliğin korku ve algılanan risk, bağlamsal faktörler boyutları ile okul yönetiminde kayırmacılığın örgütleme, değerlendirme, planlama boyutuna ilişkin algılarının okuldaki hizmet süresi değişkenine göre anlamlı düzeyde farklılaşmadığı görülmektedir. Diğer bir ifade ile örgütsel sessizliğin tüm alt boyutları ve okul yönetiminde kayırmacılığın örgütleme, değerlendirme, planlama boyutlarına ilişkin öğretmen algıları,
168
halen görev yaptıkları okuldaki çalışma sürelerine göre değişmemekte, benzerlik göstermektedir. Öğretmenlerin, okul yönetiminde kayırmacılığın koordinasyon boyutuna ilişkin algıları, okuldaki hizmet süresi değişkenine göre anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır. Okuldaki hizmet süresi, 3-4 yıl grubundaki öğretmenlerin okul yönetiminde kayırmacılığın koordinasyon boyutuna ilişkin algı düzeyleri, okuldaki hizmet süresi 5-6 yıl ile 11 yıl ve üzeri gruplarındaki öğretmenlerden anlamlı olarak yüksektir. Okul yönetiminde kayırmacılığın koordinasyon boyutuna ilişkin, okuldaki hizmet süresi 5-6 yıl grubundaki öğretmenlerin algı düzeyleri, okuldaki hizmet süresi 3-4 yıl ile 11 yıl ve üzeri gruplarındaki öğretmenlerden anlamlı düzeyde daha düşüktür. Öğretmenlerin öz yeterlik algıları okuldaki hizmet süresi değişkenine göre anlamlı düzeyde farklılaşmamaktadır. Örgütsel sessizliğin korku ve algılanan risk, bağlamsal faktörler boyutları ve okul yönetiminde kayırmacılığın değerlendirme, koordinasyon boyutlarına ilişkin öğretmen algıları yaş değişkenine göre anlamlı düzeyde farklılaşmamaktadır. Başka bir ifade ile örgütsel sessizliğin tüm alt boyutları ile okul yönetiminde kayırmacılığın değerlendirme, koordinasyon boyutlarında öğretmenlerin görüşleri yaşlarına göre değişmemektedir. Öğretmenlerin okul yönetiminde kayırmacılığın örgütleme ve planlama boyutlarına ilişkin algılarının yaş değişkenine göre anlamlı düzeyde farklılaştığı görülmüştür. 50 yaş ve üstü grubundaki öğretmenlerin okul yönetiminde kayırmacılığın örgütleme boyutuna ilişkin algıları, 30-34 yaş grubundaki öğretmenlerden anlamlı düzeyde daha yüksektir. 50 yaş ve üstü grubundaki öğretmenlerin okul yönetiminde kayırmacılığın planlama boyutuna ilişkin algı düzeyi, 35-39 yaş grubu ve 30-34 yaş grubundaki öğretmenlerden anlamlı düzeyde daha yüksektir. 30-34 yaş grubundaki öğretmenlerin okul yönetiminde kayırmacılığın planlama boyutuna ilişkin algı düzeyi, 35-39 yaş ile 50 yaş ve üstü gruplarındaki öğretmenlerin algı düzeyinden anlamlı olarak daha düşüktür. Öğretmenlerin öz yeterlik algıları yaş değişkenine göre anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır. 29 yaş ve altı grubundaki öğretmenlerin öz yeterlik algıları, 50 yaş ve üstü grubundaki öğretmenlerin öz yeterlik algılarından anlamlı düzeyde daha düşüktür.
Öğretmenlerin, örgütsel sessizliğin korku ve algılanan risk, bağlamsal faktörler boyutları ile okul yönetiminde kayırmacılığın örgütleme, değerlendirme, koordinasyon boyutlarına ilişkin görüşleri öğrenim durumu değişkenine göre anlamlı düzeyde farklılaşmamaktadır. Öğrenim durumu değişkeni öğretmenlerin, örgütsel sessizliğin tüm alt boyutlarında ve okul yönetiminde kayırmacılığın; örgütleme, değerlendirme ve koordinasyon boyutlarında algılarını istatistiksel olarak anlamlı düzeyde değiştirmemektedir. Araştırmaya katılan
169
öğretmenlerin okul yönetiminde kayırmacılığın planlama boyutuna ilişkin görüşleri öğrenim durumu değişkenine göre anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır. 2-3 yıllık ön lisans grubundaki öğretmenlerin okul yönetiminde kayırmacılığın planlama boyutuna ilişkin algı düzeyleri, lisansüstü grubundaki öğretmenlerin algı düzeyinden anlamlı olarak daha yüksektir. Öğretmenlerin, öz yeterlik algıları öğrenim durumu değişkenine göre anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır. 2-3 yıllık ön lisans grubundaki öğretmenlerin öz yeterlik algıları, fakülte (lisans) grubundaki öğretmenlerden anlamlı düzeyde daha yüksektir.
Örgütsel sessizliğin, korku ve algılanan risk, bağlamsal faktörler boyutları ile okul yönetiminde kayırmacılığın; örgütleme, değerlendirme, koordinasyon ve planlama boyutuna ilişkin öğretmen algıları ön lisans/lisans düzeyinde mezun olunan okul türü değişkenine göre anlamlı düzeyde farklılaşmamaktadır. Benzer şekilde, öğretmenlerin öz yeterlik algılarının da ön lisans/lisans düzeyinde mezun olunan okul türü değişkenine göre anlamlı düzeyde farklılaşmadığı görülmektedir. Ön lisans/lisans düzeyinde mezun olunan okul türü değişkeni öğretmenlerin, örgütsel sessizlik ile okul yönetiminde kayırmacılığın tüm alt boyutlarını ve öğretmenlerin öz yeterlik algılarını belirleyen bir değişken olmamıştır.
Örgütsel sessizliğin; korku ve algılanan risk, bağlamsal faktörler boyutları ile okul yönetiminde kayırmacılığın; örgütleme, değerlendirme, koordinasyon ve planlama boyutlarına ilişkin öğretmen algılarının sendika üyesi olup olmadıklarına göre anlamlı düzeyde farklılaşmadığı görülmektedir. Benzer şekilde, sendika üyesi olan ve olmayan öğretmenlerin öz yeterlik algıları arasında anlamlı bir farklılık yoktur. Başka bir ifade ile öğretmenlerin sendika üyesi olup olmaması, onların örgütsel sessizlik, okul yönetiminde kayırmacılık ve öz yeterlik algılarını değiştirmemektedir. Bu sonuçların her biri aşağıda ayrı ayrı tartışılmıştır.