Sonuç ve Değerlendirme

Dokumalarda yer alan motifler, birbirleriyle bir bütün oluşturarak, bi-rer şiiri oluşturan mısralar gibi ortaya çeşitli anlamlar koymaktadırlar. Bu nedenle dokumaların yalnızca tanımlanması için değil aynı zamanda doku-yanın kültür ve yaşam biçimlerine bakış açısı sağlaması açısından motifler-deki, temel anlamların anlaşılması amaçlanmıştır.

Dokuma örneklerine bakıldığında, çoğunlukla yaygı olmak üzere ki-lim gibi türlerin bulunduğu örneklerin kullanım özelliği ve ebatlarına bağlı olarak genellikle dikdörtgen şeklinde dokunduğu saptanmıştır. Çalışmada-ki Çalışmada-kilim örneklerinin kompozisyon düzenekleri incelendiğinde, çoğunlukla zeminde top ve göbek motiflerinin yerleştirilmiş olduğu ve bunun bir ya da daha fazla sayıda kuşakla çevrelendiği görülmüştür. Bu toplar ve kuşaklar içerisinde ise stilize edilmiş geometrik form biçimlerde kullanılan motifle-rin yanı sıra Anadolu düz dokumalarında görülen geleneksel motiflerden, kötülük ve dışarıdan gelebilecek kötü etkilerden korunmak amacıyla kul-lanılan motiflerin yer aldığı gözlenmiştir.

Duygu ve düşüncelerin bir ifade biçimi veya dili olarak değerlendi-rilebilen kilim motifleri, görsel sanat göstergelerinin temel özelliklerini oluşturmaktadır. Başka bir durumun eylemin ya da varlığın yerini alarak onu temsil etme ya da bir mesaj iletmesiyle de “gösterge” özelliği taşımak-tadırlar.

Birtakım değerlerin gizlendiği korku ve korunma (akrep, yılan, kurt ağzı, çengel, muska ve nazarlık) motifleri, Türk dokuma ve yaygıların-da estetiksel görünüm ve beğeni beklentilerinin yanı sıra Asya kültürleri arasında ilham verici bir sembolik kaynak olarak yer almaktadır. Hayvan biçimlerinin kullanılma geleneğinin çok yaygın olduğu görülen Anadolu kilimleri iç Asya ve Avrasya’nın geniş bozkırlarında yaşayan göçebe uy-ruklar ve bilhasa Hunlar arasında savaş sembolü olmuşlardır.

Simgeler, semboller ve motifler, insanlık tarihinin sosyal, kültürel, dini, mitolojik ve felsefi yanlarıyla toplumların yaşantı biçimlerini belge-ler. Diğer taraftan geçmişten günümüze gelen anlamları değişse de, plastik sanatlar açısından ayırıcı yönleri kültürel oluşumu ortaya koyması bakı-mından önemlidir.

Bir kültürün nasıl ortaya çıktığı, nasıl yaşadığı konularında, o toplu-mun sanat eserlerine yani simge ve sembollerine bakılması aydınlatıcı bir bilgi vermektedir. Simgeler ve sembollerin farklı kültürlerde farklı anlam-lar ifade edebileceği gibi kökleri yakın olan toplumanlam-larda benzer anlamanlam-lar- anlamlar-da anlamlar-da kullanıldığını unutmamak gerekir.

Bir kilimi değerlendirmek için, motiflerine ve oluşturdukları bütüne bakmak gerekir. Kilimler, yöreden yöreye farklılık göstermekle birlikte, her zaman dokuyucunun verdiği mesajlar farklı okumalarla yorumlana-caktır. Bir kilimin dilini okumak bireysel anlamı kadar, dönemin kültürel, sosyal, dini durumunu ve yaşam standartlarını da çözmek demektir.

Kaynakça

AKAN, M., HİDAYETOĞLU, H.,M., ve TÜRKTAŞ, Z., (2010). Çankırı Dr.

Rıfkı Kamil Urga Araştırma Merkezi’nde Korunan Düz Dokuma Yaygılar, Yenigün Matbası, Çankırı

AKSOY, E.,(2016). Beritan Aşireti Halı ve Kilimleri,Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat ve Tasarım Dergisi , C.0, S. (17), s. 27-46. DOI:

10.18603/std.68585

ALP, Ö., (2000). Konya Yöresi Kilimlerinde Sembolik Motifler ve Oğuz Boyu Damgaları, Türk Dünyası Kültür ve Sanat Sempozyumu Bildirileri, Isparta: Altuntuğ Matbaası, s. 351.

ARSLAN KALAY, H., (2015). Eskişehir Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan Düz Dokumalar (Kilimler) , (Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Doktora Tezi ), Van.

ARTUN, E., (2009). Adana ve Osmaniye Halk Kültüründe Giyim- Kuşam Geleneği, Halk Kültüründe Giyim-Kuşam ve Süslenme Uluslararası Sempozyumu, 15-17 Aralık 2006, s.1-19.

BERKER, N., VE DURUL, Y., (1970). Türk İşlemelerinden Örnekler, Ak Yayınları, Türk Süsleme Sanatları serisi: 1, İstanbul.

BİROL, İ., DERMAN, Ç. (2007). Türk Tezyini San’atlarında Motifler, 6.Baskı, Kubbealtı Neşriyatı: 26, İstanbul.

BOZKURT, H.,KAYABAŞI, N., ve ÖZKOCA, B., (2015) .Halı ve Kilimlerde Kullanılan Sağlıkla İlgili Motifler. Uluslararası Sağlık ve Sanat Sempozyumu (20-21 Mayıs 2015) Bildiri Kitabı. İstanbul: İstanbul Medipol Üniversitesi Basım-Yayın Merkezi, 2015.

BOZKURT, H.,KAYABAŞI, N., ve ÖZKOCA, B., (2016). Çorum El Sanatlarında Kullanılan Motifler ve Anlamları, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl 9, Sayı 1, Haziran 2016, s. 39-62 ( http://dx.doi.

org/10.17218/husbed.43344).

CANAY, A., (2011). Anadolu’da Üretilen Kilim Motifleri Ve Seramik Sanatında Yorumlanması. Yüksek Lisans Tezi (basılmamış). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Seramik Ana Sanat Dalı, Afyon.

ÇAKMAK, M. A., ve ÖZDEMİR, T., (2018). Ortaokul Öğrencilerinin Türk Kültür Tarihi Açısından Halı ve Kilim Motiflerinin Dili Hakkındaki Görüşleri -Pazırık Halısı Örneği, Uluslararası Avrasya Eğitim ve Kültür Dergisi, Sayı:4, s.74-98, (ISSN: 2602-4047).

DENİZ, B. , (1987). Yöre Özellikleriyle Yozgat Kilimleri,VIII. Milletlerarası Türk Sanatı Kongresi (Ekim), Mısır-Kahire

DENİZ, B., (2000). Türk Dünyasında Halı ve Düz Dokuma Yaygıları , Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı , Ankara

ERBEK, M., (2002). Çatalhöyük’ten Günümüze Anadolu Motifleri, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı yayınları, Ankara 2002, s:217. Alıntı: : http://

dipnotkitap.net/index.htm

ERGENE, P., (2011). 18.yy. ve 19.yy. Türk İşleme Motiflerinde Sembol Dili Ve Sembolizm İçerikli Yeni Yorumlar, T.C.Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.

ERGÜDER A.A., (2009). Kars Yöresi Düz Dokumaları, Yayınlanmamıs Doktora Tezi, Erzurum 2009.

ETİKAN, S. VE ÖLMEZ, F.N., (2013). Muğla İli Fethiye İlçesi Yantırlı Kilimleri, Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Hakemli Dergisi, ART-E Kasım-Aralık’13 Sayı:12, ISSN 1308-2698.

KALKAN, H. K. , “Almanca ve Türkçe Ölüm İlanlarındakiÖrtmece Sözlerde Ölüm Algısı”. Av-rasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi13, (Cilt 6), (2018) s.382-397.

KAPLANOĞLU, M., (2010). Ardahan Yöresi Düz Dokumaları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Ünversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Geleneksel Türk El Sanatları Anasanat Dalı Erzurum

KARAKELLE, A., ve KAYABAŞI, N., (2018). Hatay/Reyhanlı Kilimlerinde Bulunan Yaşam İle İlgili Motifler , Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Aralık 2018: 22 (Özel Sayı): 2633-2646

KUZUOĞLU, R., (2016). Eski Asur Kaynaklarında Tanrıça İšhara ve Akrep Sembolü,Archivum Anatolicum-Anadolu Arşivleri,S:10/1,s.: 29-54.

DOI: 10.1501/Archv_0000000015

OKCA ,A. , (2015) . International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 10/8 Spring 2015, p. 1659-1676 DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7875 ISSN: 1308-2140, Ankara-Turkey

OYMAN, N ., (2019). Bazı Anadolu Kilim Motiflerinin Sembolik Çözümlemesi, Arış Dergisi ,S. (14) , s. 4-22 . Doı: 10.34242/Akmbaris.2019.119.

ÖLMEZ N.F., (2010). Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Hakemli Dergisi. ART-E 2010: 06.

SÖZEN, M., TANYELİ, U. (2005), Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü, 8.Baskı, Remzi Kitapevi, İstanbul.

SÜRÜR, A., (1992). Türk Tekstil Sanatlarında Kuş motifi, IV. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri, Cilt:5, Maddi kültür, 1992, s. 203.

İnternet Kaynakçası

URL-1 :https://uqusturk.wordpress.com/2011/05/09/anadolu-motifleri/

URL-2: http://wowturkey.com/forum/viewtopic.php?t=112098&start=10 URL-3: http://cv.ankara.edu.tr/duzenleme/kisisel/dosyalar/12112015030125.pdf

URL-4: (https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/227654 ), ( Erişim Tarihi 20.06.2020).

URL-5: (https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/227599 )DOI: 10.18603/

std.68585 (Erişim Tarihi ve Saati:14.11.2020- 15:45).

URL-6: (https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/193339), (Erişim Tarihi:

02.11.2020).

UR-12: (https://dergipark.org.tr/tr/pub/sduarte/issue/24696/261167), (Erişim Tarih: 20.06.2020)

Görsel Kaynakçası

Görsel 1: ARSLAN KALAY, H., (2015). Eskişehir Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan Düz Dokumalar (Kilimler) , (Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Doktora Tezi ), s.309. Van.

Görsel 2: AKSOY, E.,(2016). Beritan Aşireti Halı ve Kilimleri,Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat ve Tasarım Dergisi , C.0, S. (17) ,s. 37 Görsel 3: ERGÜDER A.A., (2009). Kars Yöresi Düz Dokumaları, (Atatürk

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yayınlanmamıs Doktora Tezi), s.131. Erzurum

Görsel 4: ÖLMEZ N.F., (2010). Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Hakemli Dergisi ART-E 2010-06 , s.15.

Görsel 5: http://wowturkey.com/forum/viewtopic.php?t=112098&start=10 Görsel 6-7: ÖLMEZ N.F., (2010). Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar

Fakültesi Hakemli Dergisi ART-E 2010-06, s.13-14.

Görsel 8: AKSOY, E.,(2016). Beritan Aşireti Halı ve Kilimleri,Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat ve Tasarım Dergisi , C.0, S. (17) ,s. 35.

Görsel 9-13 : OKCA ,A. , (2015) . International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 10/8 Spring 2015, p.

1672-1673 DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7875 ISSN: 1308-2140, Ankara-Turkey

Görsel 14: AKAN, M., HİDAYETOĞLU, H.,M., ve TÜRKTAŞ, Z., (2010).

Çankırı Dr. Rıfkı Kamil Urga Araştırma Merkezi’nde Korunan Düz Dokuma Yaygılar, s.105,Yenigün Matbası, Çankırı

Görsel 15: https://www.kilim.com/kilim-wiki/kilim-motifs/hook

Görsel 16-17: ETİKAN, S. ve ÖLMEZ, F.N., (2013). Muğla İli Fethiye İlçesi Yantırlı Kilimleri, Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Hakemli Dergisi, ART-E Kasım-Aralık’13 Sayı:12, s.75-77 ISSN 1308-2698.

Görsel 18: AKSOY, E.,(2016). Beritan Aşireti Halı ve Kilimleri,Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat ve Tasarım Dergisi , C.0, S. (17) ,s. 34 DOI: 10.18603/std.68585

Görsel 19-24: AKAN, M., HİDAYETOĞLU, H.,M., ve TÜRKTAŞ, Z., (2010).

Çankırı Dr. Rıfkı Kamil Urga Araştırma Merkezi’nde Korunan Düz Dokuma Yaygılar, s.13-15-17- 63-65-103, Yenigün Matbası, Çankırı.

(Erişim Tarihi : 14.04.2020)

Görsel 25-26: ARSLAN KALAY, H., (2015). Eskişehir Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan Düz Dokumalar (Kilimler) , (Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Doktora Tezi), s.309. Van

Bölüm 3

OSMANLI DÖNEMINDEN GÜNÜMÜZE TÜRK