CUMHURIYET DÖNEMINDE ASKERÎ BANDO EĞITIM KU- KU-RUMLARI

Cumhuriyetin ilanı ile birlikte Mızıka-i Humayunun bando kısmı, sı-rasıyla Makam-ı Hilafet Mızıkası (1922-1924), Riyaset-i Cumhur Musiki Heyeti (1924-1932) ve Riyaset-i Cumhur Armoni Mızıkası (1932) adları altında faaliyetlerine devam etmiştir. Ancak bu değişim sürecinde gerek I. Dünya Savaşı’nın getirdiği güçlükler gerekse Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu ve modernleşme sürecinin getirmiş olduğu sancılı süreçler nede-niyle müzik eğitimi kurumsal yapısını kaybetmiştir.

Atatürk, 29 Ekim 1933 yılında, “Ulusal kültürümüzü çağdaş uygarlık düzeyinin üstüne çıkaracağız...” sözleriyle ulusun istikametini çizmiş ve bu istikamet doğrultusunda kültür politikalarının belirlenmesini sağlamıştır.

Bu bağlamda belirlenen kültür politikalarının başında, eğitim kurumlarının tek bir sistem altında toplanarak modern bir eğitim sistemine geçilmesi meselesi bulunmaktadır. 1924 yılında kabul edilen Tevhid-i Tedrisat ka-nunuyla birlikte modern Türk eğitimi için gerekli olan ilk adım atılmıştır.

Modern eğitim sisteminin ilk kurumlarından biri ise müzik öğretmeni yetiştirmek amacıyla 1924 yılında kurulan Musiki Muallim Mektebi’dir.

Çoğunluğu askerlerden oluşan öğretim kadrosunda Riyaseticumhur Musi-ki Heyeti şefi ZeMusi-ki Üngör müdür, Veli Kanık, İ.Servet Künçer, Sadri Özo-zan ve Halil Onayman ise öğretmen olarak görev almışlardır (Gazimihâl 1955: 147).

Bando Şefliği Eğitimi Veren Kurumlar

Cumhuriyet döneminin ilk yıllarında bando şefleri, yetenekli ve şef-liğe ilgi duyan bando personeli arasından seçilerek atanmaktadır (Çakar 2016: 34). Bando şeflerinin modern öğretim teknikleriyle yetiştirilmesi amacıyla 27 Ağustos 1927 yılında Askerî Musiki Muallim Mektebinin açılmasına karar verilmiştir (Çakar 2016: 35). Alınan karar çerçevesinde okul binasının inşasına başlanmış ve öğretim kadrosu tayin edilmiş ancak bu dönemde meydana gelen çeşitli siyasi gelişmeler nedeniyle okul açıla-mamıştır (Gazimihâl 1955: 165). Bu nedenle ordunun ihtiyacı olan bando şeflerinin, 1929 yılından itibaren Musiki Muallim Mektebi bünyesinde, Millî Savunma Bakanlığı adına yetiştirilmesine karar verilmiştir. Cumhu-riyet döneminde bando şeflerini yetiştiren ilk örgün eğitim kurumu Musiki Muallim Mektebidir (Çakar 2016: 35).

1936 yılında Ankara Devlet Konservatuvarının açılmasının ardından ise Musiki Muallim Mektebinde görev yapan asker öğretmenlerin görevle-rinden ayrılması ve konservatuvarda müzik öğretmenliği programının bu-lunmaması nedeniyle askerî bando şeflerinin yetiştirilme sürecinde çeşitli aksaklıklar meydana gelmiştir (Gazimihâl 1955: 166). Bu nedenle Armoni Mızıkasının ihtiyacı olan şef ve icracı subayların yetiştirilmesi amacıyla 4

Haziran 1949 tarihinde Askerî Mızıka Meslek Okulu açılmış (Çakar 2016:

38) ve 1961 yılına kadar hizmet vermiştir (Çakar 2016: 78). Askerî Mızı-ka Meslek Okulunun Mızı-kapatılmasının ardından, 20 Ağustos 1965’te Millî Savunma Bakanlığı ve Ankara Devlet Konservatuvarı arasında hazırlanan protokolle, ilk defa Konservatuvarın Bando Şefliği Bölümüne öğrenci alın-maya başlanmıştır (Çakar 2016: 41). 1982 yılında Hacettepe Üniversitesi bünyesine alınan Ankara Devlet Konservatuvarından, 1980-2015 yılları arasında toplam 181 bando şefi yetiştirilmiştir (Çakar 2016: 56).

Bando Icracısı Eğitimi Veren Kurumlar

Cumhuriyet döneminde askerlik hizmetinin 16 aya indirilmesi ve sa-nat okullarındaki müzik kısımlarının kaldırılması sonucu bandolarda görev yapan usta sınıfındaki icracılar günden güne azalmaya başlamıştır. Normal şartlarda askerlik görevini yapan bando erlerinden mesleki anlamda ileri duruma gelmiş olanların tezkere bırakmaları durumunda Riyaset-i Cumhur Armoni Mızıkası bünyesinde on ay staj gördükten sonra mızıka gediklisi rütbesiyle bandolara atanmaları sağlanmaktadır. Ancak tezkeresini bıraka-rak göreve devam etmek isteyen bandocu sayısının yılda üç beş kişiyi geç-memesi nedeniyle mevcut sorunlar çözülememektedir (Gazimihâl 1955:

167). Mevcut sorunların çözülmesi amacıyla bandolardaki icracı bando personelinin yetiştirilmesi için 1930 yılından itibaren Kara Kuvvetleri Ko-mutanlığı bünyesinde icracı yetiştiren çeşitli bando okulları kurulmuştur.

Kurulan bando okulları şu şekildedir (Selçuk vd. 2018: 2-4, 2-5):

Ankara Ihzarî Küçük Zabit Mektebi içerisinde yer alan Mızıka Gedikli Sınıfı (1930-1939)

1930 yılında açılan Mızıka Gedikli Sınıfına Riyaset-i Cumhur Armoni Mızıkası subaylarından korno icracısı Sadi Korman ve klarnet icracısı Hil-mi Akay öğretmen olarak görevlendirilHil-miştir.

Musiki Gedikli Erbaş Ortaokulu (1939-1951)

Musiki Gedikli Erbaş Ortaokulu, Armoni Mızıkası şefi Veli Kanık ve yardımcısı İhsan Servet Künçer’in raporları doğrultusunda, 1 Eylül 1939 yılında açılmıştır.

Askerî Mızıka Astsubay Hazırlama Ortaokulu (1951-1959) 2 Temmuz 1951 yılında yürürlüğe giren 5802 sayılı Astsubay Kanu-nu ile birlikte, gedikli erbaş ismi astsubay olarak değiştirilmiş ve astsu-bayların yetiştirilme, görev ve şartları ile hak ve yükümlülükleri kanunla belirlenmiştir. Musıki Gedikli Erbaş Hazırlama Ortaokulu’nun adı Askerî Mızıka Astsubay Hazırlama Ortaokulu olarak değiştirilmiştir.

Askerî Mızıka Astsubay Sınıf Okulu (1959- 1963)

Askerî Mızıka Astsubay Hazırlama Ortaokulunun adı, 1959 yılında

Askerî Mızıka Astsubay Sınıf Okulu olarak değiştirilmiştir (Baba 2009:

20). Askerî Mızıka Astsubay Sınıf Okulu ortaokul derecesinde iki yıllık meslek okulu haline getirilmiştir.

Askerî Mızıka Okulu (1963-1974)

1963-1974 yılları arasında müfredatı ağırlıklı olarak müzik ve kültür derslerinden oluşan üç yıllık eğitim- öğretim programına geçen okul, As-kerî Mızıka Okulu adı altında ortaokul derecesinde eğitim faaliyetlerine devam etmiştir.

Askerî Mızıka Astsubay Hazırlama ve Sınıf Okulu (1974-1986) 1974-1975 eğitim-öğretim yılında 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu’nun bazı maddelerini değiştiren 1424 sayılı Kanun gere-ğince, Astsubay okulları lise derecesine çıkartılmıştır. Bu tarih itibariyle Askerî Mızıka Hazırlama ve Sınıf Okulu adını alan okulun ilk devre öğ-retim süresi üç yıl olarak belirlenmiştir. Üç yıllık müzik eğitimini alarak ilk devreyi başarıyla tamamlayan öğrenciler, ikinci devrede bir yıl süren müzik ve askerî derslerin ağırlıklı olarak verildiği sınıf okulu eğitimlerini tamamlayarak astsubay çavuş rütbesinde birliklerine atanmışlardır.

Silahlı Kuvvetler Mızıka Astsubay Hazırlama ve Sınıf Okulu (1986-2003)

1986-1987 eğitim-öğretim yılından itibaren Silahlı Kuvvetler Mızıka Astsubay Hazırlama ve Sınıf Okulu adıyla eğitim ve öğretim faaliyetlerine aralıksız olarak devam eden Okul, 2003 yılına kadar herhangi bir sistem değişikliğine uğramadan tüm kuvvetlerin adına icracı bando astsubayı ye-tiştirmeye devam etmiştir.

Silahlı Kuvvetler Bando Okulları Komutanlığı (2003-2016) Silahlı Kuvvetler Bando Okulları Komutanlığı, 2003 yılında Bando Astsubay Hazırlama Okulu, Bando Astsubay Meslek Yüksekokulu ve Bando Sınıf Okulu Komutanlığından teşkil edilmiştir. Beş yıl süreyle eği-tim veren okul, 2005 yılında liselerin dört yıla çıkarılmasının ardından altı yıl süreli bir eğitim kurumu haline gelmiş ve bu dönemde Bando Sınıf Okulu Komutanlığı kaldırılmıştır.

Cumhuriyet döneminde Çok Programlı Astsubay Okulu içinde küçük bir sınıf olarak başlayan askerî bando eğitimi zamanla değişime uğrayarak günümüze kadar gelmiştir. Cumhuriyet döneminde askerî bando eğitimi veren bando okulunun tarihsel süreç içindeki değişimi şöyledir: (Tablo 1)

Tablo 1. Bando Okulunun Tarihsel Süreç İçindeki Değişimi

Kurum Adı Derecesi Eğitim Süresi Faaliyet Yılları Mızıka Gedikli Sınıfı

(Çok Prog.Asb.Ok. içinde) İlkokul 3 Yıl 1930-1939 Musıki Gedikli Erbaş Okulu Ortaokul 3 Yıl +

18 Ay Staj 1939 -1951 Askerî Mızıka Astsubay

Hazırlama Ortaokulu Ortaokul 3Yıl 1951-1959

Askerî Mızıka Astsubay

Sınıf Okulu Ortaokul 2 Yıl +

1 Yıl Staj 1959-1963 Askerî Mızıka Okulu Ortaokul 3 Yıl +

10 Ay Staj 1963-1974 Askerî Mızıka Astsubay

Hazırlama ve Sınıf Okulu Lise 4 Yıl 1974-1986

Slh. Kuv. Mızıka Astsubay

Hazırlama ve Sınıf Okulu Lise 4 Yıl 1986- 2003

Slh.Kuv. Bando Okulları

Komutanlığı Lise+MYO 3 Yıl +

2 Yıl 2003-2005

Slh.Kuv. Bando Okulları

Komutanlığı Lise + MYO 4 Yıl +2 Yıl 2005-2016