Kama bölgesinde daha 10. yüzyılda taş ve tuğla ile yapılmış camilerin, medreselerin, sarayların yükseldiği Türk-İslam şehirleri kurmuştur. Altın Orda Devletinin de İslamiyeti kabul etmesiyle bu şehirler tekrar gelişmiş, devletin geniş topraklara yayılmasıyla mimari kültür de bölgede yayılmıştır. Kazan, Batı ile Doğunun organik bir sentezi ve aynı zamanda Avrasya’nın kalbidir. Kazan İslâm medeniyetinin maddi ve manevi mirasına sahip bir merkez görünümündedir. 1552 yılında Ruslar Kazan’ı ele geçirdiği zaman kenti yerle bir etmiş, neredeyse Kazan Hanlığından hiçbir iz kalmasını istememişlerdir. Bu zafer Ruslar için âdeta bir dönüm noktası olmuş Moskova’da bu zaferin anısına inşa edilmiş meşhur St. Basili Katedrali çoğu araştırmacıya göre Tatar mimarisinin etkisiyle inşa ettirilmiştir. Kazan kentinin surları, burçları, Han Sarayı, Han Camisi, Kul Şerif Camisi dikkat çeken Türk-Tatar eserleridir. Bu eserlerin inşasında tarihsel süreçte İdil Bulgarları ile olan bağlar oldukça belirgindir. Bütün bu şehirler ve eserler defalarca yıkıma uğratılmış, bugün hâlâ çok sayıda değer keşfedilmeyi beklemektedir.
Kazan Kremlin’i ve çevresinde çeşitli yıllarda yapılan arkeolojik araştırmalar sonucu elde edilen veriler oldukça yetersiz olsa da buluntular Kazan’ın özgün bir mimariye sahip olduğunu ortaya koymuştur. Yapılara ilişkin kalıntıların arkeolojik kalıntı seviyesinde olması, arkeolojik kazı çalışmalarının ve araştırmaları azlığı, yapı kalıntılarının büyük bir çoğunluğunun geç döneme ait yapıların altında kalmış olması Kazan mimarisini araştırmayı ve anlamayı zorlaştıran nedenler olarak sıralanabilir. Fakat arkeolojik kazılar sırasında elde edilen yapılara ilişkin kalıntılar, çeşitli yapı parçaları, İslami kaligrafi
122
detayları ile bezemeli yapı parçaları, yapım malzemeleri gibi veriler Kazan Hanlığı dönemi yapıları hakkında fikir vermektedir. Bu parçalar İdil Bulgar Devleti Bilyar, Bulgar vb şehirlerinde inşa edilmiş yapılarla biraraya getirildiğinde aralarındaki üslup benzerliği dikkati çekmektedir. Aynı benzerlik Harezm, Selçuklu Devleti, Horasan vb. Türk-İslam devletlerinde de mevcuttur.
Sonuç olarak İdil boyunda Kazan Hanlığının kökenini de oluşturan ilk Türk-İslam devleti olan İdil Bulgar Devleti ile başlayan mimari gelenek Altın Orda Devleti ve Kazan Hanlığında da devam etmiş, Selçuklu Devleti, Safeviler, Timurlu vb. Türk-İslam devletleriyle de yapı tipolojisi, anıtsal girişler (taçkapı), çini kaplamalar, taş rölyef cephe elemanları, İslami kaligrafi, geometrik motifler gibi çok sayıda ortak özelliğe sahiptir.
123
KAYNAKLAR
[1] Kafesoğlu, İ., (1985). Bulgarlar’ın Kökeni, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara.
[2] Gimadi, H.G., (1955). S drevneyşih vremen do Velikoy Oktyabrskoy Sotsialistiçeskoy Revolyutsii, İstoriya Tatarskoy Avtonomnoy Sovetskoy Sotsialisticheskoy Respubliki, Tatknigoizdat, Kazan.
[3] Grekov, B.D. ve Kalinin, N.F., (1948). Bulgarskoe Gosudarstvo Do Mongolskogo Zavoyevaniya, Materialy po İstorii Tatarii, Tatknigoizdat, Kazan.
[4] Karatay, O., (2018). Bulgarlar Yitik Bir Türk Kavmi, Ötüken yayınları, İstanbul. [5] Kurat, A.N., (1972). IV-XVIII. Yüzyıllarda Karadeniz Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve
Devletleri, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
[6] Ahmetbeyoğlu, A., (2007). “Kubrat Han ve Büyük Bulgar Devletinin Kuruluşu”, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, (13): 35-42.
[7] Sarı, İ., (2018). Büyük Türk Tarihi, noktaekitap yayınları, Antalya.
[8] Roux, J. P., (2013). Türklerin Tarihi: Pasifik’ten Akdeniz’e 2000 Yıl, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
[9] Tataristan Cumhuriyeti Ş. Mercani Tarih Enstitüsü, Tataristan Cumhuriyeti Eğitim ve Bilim Bakanlığı, (2017). Büyük Bulgar Devleti, Atlas Tartarica, İntergroup, 124-128, Kazan, Moskova, St. Petersburg, İstanbul.
[10] Tataristan Cumhuriyeti Ş. Mercani Tarih Enstitüsü, Tataristan Cumhuriyeti Eğitim ve Bilim Bakanlığı, (2017). Bulgar Devleti, Atlas Tartarica, İntergroup, 164-174, Kazan, Moskova, St. Petersburg, İstanbul.
[11] Şeşen, R., (1975). Onuncu Asırda Türkistan’da Bir İslam Seyyahı İbn Fazlan Seyahatnamesi, Bedir Yayınevi, İstanbul.
[12] Yazıcı, N., (2002). İdil (Volga) Bulgar Hanlığı’nda İslamiyet, Türkler, Yeni Türkiye, 4:714-740, Ankara.
[13] Kafesoğlu, İ., (1998). Türk Milli Kültürü, Ötüken, İstanbul. [14] Pletneva, S., (1976). Hazary, izdatelstva Nauka, Moskova.
124
[15] Muhammedyerov, Ş.F., (2017). İdil Bulgar Devleti’nde İslamiyet, Atlas Tartarica, Tataristan Cumhuriyeti Ş. Mercani Tarih Enstitüsü, Tataristan Cumhuriyeti Eğitim ve Bilim Bakanlığı, İntergroup, 170-174, Kazan, Moskova, St. Petersburg, İstanbul. [16] Koç, D., (2010). Rus Kaynaklarına Göre İlk Müslüman Türk Devleti: İtil Bulgar Devleti, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı, İstanbul.
[17] Arıkan, A., (2018). “İslam Dünyasının Mezhep Haritası ve Nüfus Dağılımı”, İslami Araştırmalar Dergisi, 29 (2): 348-379.
[18] Yakubovskiy, A.Y., (1976). Altın Ordu ve Çöküşü, Milli Eğitim Basımevi, Ankara. [19] Smirnov, A.P., (1951). Voljskiye Bolgary, İzdatelstvo Gosudarstvennogo
İstoricheskogo Muzeya, Moskova.
[20] Kurt, S., (2018). “İslam Kaynaklarına Göre XIV. Yüzyıla Kadar Türkler”, Bayterek Uluslararası Akademik Araştırmalar Dergisi, (1):77-93.
[21] Kamalov, İ., (2007). Avrasya Fatihi Tatarlar, Kaknüs Yayınları, Ankara.
[22] Fahrutdinov, R.G., (1984). Oçerki po istorii Voljskoy Bylgarii, Nauka, Moskova. [23] İdil Bulgar Devleti Haritası,
http://www.wikizeroo.net/index.php?q=aHR0cHM6Ly90ci53aWtpcGVkaWEub3 JnL3dpa2kvRG9zeWE6RWFzdC1IZW1fMTIwMGFkLmpwZw, 6 Ocak 2019.
[24] Semıkin, Y., (2006). Çernaya metallurgiya i kuzneçnoye delo, İstoriya Tatar S Drevneyşih Vremen v Semi Tomah Voljskaya Bulgariya i Velikaya Step, Ruhil, 2: 257-272, Kazan.
[25] Semıkin, Y., (2006). Tsvetnaya metalloobrabotka, İstoriya Tatar S Drevneyşih Vremen v Semi Tomah Voljskaya Bulgariya i Velikaya Step, Ruhil, 2:249-257, Kazan.
[26] Şpilevskiy, S.M., (1877). Drevniye Goroda i Drugiye Bulgarsko-Tatarskiye Pamyatniki v Kazanskoy Gubernii, Kazanskiy Universitet, Kazan.
[27] Strikalov, İ.Y., (2017). Büyük İdil Yolu, Atlas Tartarica, Tataristan Cumhuriyeti Ş. Mercani Tarih Enstitüsü, Tataristan Cumhuriyeti Eğitim ve Bilim Bakanlığı, İntergroup, 182,186, Kazan, Moskova, St. Petersburg, İstanbul.
[28] Huzin, F. ve Kirpiçnikov, A., (2006). Velikiy Voljskiy Put. Torgovıye svyazı s Severnoy Yevropoy i Vostokom, İstoriya Tatar S Drevneyşih Vremen v Semi Tomah Voljskaya Bulgariya i Velikaya Step, Ruhil, 2:299-315, Kazan.
[29] Acar, S., (2011). Kazan Hanlığı (1437-1552), Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü, İzmir.
[30] Feher, G., (1984). Bulgar Türkleri Tarihi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara. [31] Halikov, A.H., (1994). Mongoly, Tatary, Zolotaya Orda i Bulgariya, Fen, Kazan. [32] Yazıcı, N., (1992). İlk Türk-İslam Devletleri Tarihi, Ankara Üniversitesi İlahiyat
125
[33] Kafalı, M., (2002). Altın Ordu Hanlığı, Türkler Orta çağ, Yeni Türkiye Yayınları, 7:397, Ankara.
[34] Tataristan Cumhuriyeti Ş. Mercani Tarih Enstitüsü, Tataristan Cumhuriyeti Eğitim ve Bilim Bakanlığı, (2017). Altın Orda, Atlas Tartarica, İntergroup, 206-207, Kazan, Moskova, St. Petersburg, İstanbul.
[35] Doğan, O., (1989). Orda, Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Türk Diyanet Vakfı Yayınları, 33:357.
[36] Kafalı, M., (1976). Altın Ordu Hanlığının Kuruluş ve Yükseliş Devirleri, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
[37] TDK, (2011). Büyük Türkçe Sözlük, Ankara.
[38] Saray, M., (1989). Altın Orda Hanlığı, Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Türk Diyane Vakfı Yayınları, 2:538.
[39] Kurat, A.N., (1976). “Altın Orda Devleti”, Türk Dünyası El Kitabı, 926-932. [40] Fahreddin, R., (2003). Altın Orda ve Kazan Hanları, Kaknüs, İstanbul.
[41] Muhammedyerov, Ş.F., (2017) Altın Orda’da İslamiyet, Atlas Tartarica, Tataristan Cumhuriyeti Ş. Mercani Tarih Enstitüsü, Tataristan Cumhuriyeti Eğitim ve Bilim Bakanlığı, İntergroup, 226-227, Kazan, Moskova, St. Petersburg, İstanbul. [42] Tiesenhausen, W.D., (1941). Altınordu Devleti Tarihine Ait Metinler, Maarif
Matbaası, İstanbul.
[43] Astaykin, A.A., (2017). Büyük Batı Seferi, 1236-1242, Atlas Tartarica, Tataristan Cumhuriyeti Ş. Mercani Tarih Enstitüsü, Tataristan Cumhuriyeti Eğitim ve Bilim Bakanlığı, İntergroup, 208-218, Kazan, Moskova, St. Petersburg, İstanbul. [44] Akbıyık, H., (2003). “Timur’un Toktamış üzerine seferleri ve Altın Orda’nın
yıkılması meselesi”, Bilig dergisi, (27):117-156.
[45] Saray, M., (2011). “Başlangıcından Petro'ya Kadar Türk-Rus Münasebetlerine Genel Bir Bakış.”, Türk Tarih Dergisi, (35):193-222.
[46] İshakov, D.M., (2017). Tatar Devletleri, Atlas Tartarica, Tataristan Cumhuriyeti Ş. Mercani Tarih Enstitüsü, Tataristan Cumhuriyeti Eğitim ve Bilim Bakanlığı, İntergroup, 242-246, Kazan, Moskova, St. Petersburg, İstanbul.
[47] Kurat, A.N., (1954). “Kazan Hanlığı”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 12(3-4):227-246.
[48] Tataristan Cumhuriyeti Ş. Mercani Tarih Enstitüsü, Tataristan Cumhuriyeti Eğitim ve Bilim Bakanlığı, (2017). Giriş, Atlas Tartarica, İntergroup, Kazan, Moskova, St. Petersburg, İstanbul.
[49] Aksanov, A., (2006). Kazanskoe Hanstvo, İstoriya Tatar S Drevneyşih Vremen v Semi Tomah Tatarskoe Gosudarstvo XV-XVIII vv, Ruhil, 4:163-180, Kazan.
[50] Hudyakov, M., (2009). Kazan Hanlığı Tarihi, Türk Tarih Kurumu, Ankara. [51] Fuks, K., (2012). “Kazan Tarihi”, Turkish Journal of History, (44):49-64.
126
[52] Muhammedyerov, Ş.F., (2017). Kazan Hanlığı, Atlas Tartarica, Tataristan Cumhuriyeti Ş. Mercani Tarih Enstitüsü, Tataristan Cumhuriyeti Eğitim ve Bilim Bakanlığı, İntergroup, 276-283, Kazan, Moskova, St. Petersburg, İstanbul. [53] Aksanov, A., (2006). Politiçeskaya istoriya Kazanskogo Hanstvo, İstoriya Tatar S
Drevneyşih Vremen v Semi Tomah Tatarskoe Gosudarstvo XV-XVIII vv,Ruhil, 4:289-359, Kazan.
[54] Kuban, İ., (2014). Yaşlı Tarihin Yankısı, Bilge Kültür Sanat, İstanbul.
[55] Kurat, A.N., (1966). Türkiye ve İdil Boyu, Türk Tarih Kurum yayınları, Ankara. [56] 15. Yüzyıl Orta Asya Haritası,
http://www.historyfiles.co.uk/FeaturesFarEast/CentralAsia_MapAD1501.htm, 8 Aralık 2018.
[57] Litsevoy letopisi’nden minyatür, https://realnoevremya.ru/articles/65547-muhammed-amin-kazanskiy-han-kotorogo-pohoronyat-19-maya, 16 Kasım 2018.
[58] Akademiya Nauk Tatarstana İnstitut İstorii im. Ş. Mardjani, (2006). “Sahib Giray’ın Lacivert Nişanı”, İstoriya Tatar S Drevneyşih Vremen v Semi Tomah Tom IV Tatarskoe Gosudarstvo XV-XVIII vv, Ruhil, Kazan.
[59] Atlasi, H., (2004). Kazan Hanlığının Çöküşü ve Süyün Bike, Kömen yayınları, Konya.
[60] Türkoğlu, İ., (1989). “Kazan Hanlığı”, Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Türk Diyanet Vakfı Yayınları, 25:136-138.
[61] İstoriya Tatar S Drevneyşih Vremen v Semi Tomah Tom IV Tatarskoe Gosudarstvo XV-XVIII vv., “Süyümbike ve oğlu Ötemiş 16.yy”, Ruhil, Kazan.
[62] Kazan’ın Düşüşü, ressam O.Y. Brandukov,
https://realnoevremya.ru/articles/65547-muhammed-amin-kazanskiy-han-kotorogo-pohoronyat-19-maya, 16 Kasım 2018.
[63] Figes, O., (2002). Nataşa’nın Dansı Rusya’nın Kültürel Tarihi, İnkılap Yayınları, İstanbul.
[64] Huzin, F.Ş., (2006). Bulgarskoye Gosudarstvo: Obrazovaniye, Territoriya i Naseleniye, İstoriya Tatar S Drevneyşih Vremen v Semi Tomah Voljskaya Bulgariya i Velikaya Step, Ruhil, 2:132-139, Kazan.
[65] Huzin, F.Ş., (2011). “Bolgarskaya tsivilizatsiya vostoçnoy Yevropy i nekotoriye problemy yeyo izuçeniya”, Nauçnıy Tataristan, 1:92-104.
[66] Karahan, A., (2012). “Kaşgarlı Mahmud’un kayıtlarında İdil boyu Türk lehçeleri”, Türkbilig, (24):21-32.
[67] Sattarova, L. ve İzmaylov, İ., (2002). İdil Bulgar Devleti’nde Sanat (X.-XIII. Yüzyıllar), Türkler Orta çağ, Yeni Türkiye Yayınları, 6:43-54, Ankara.
127
[68] Tataristan Cumhuriyeti Ş. Mercani Tarih Enstitüsü, Tataristan Cumhuriyeti Eğitim ve Bilim Bakanlığı, (2017). Bulgar Şehirleri, Atlas Tartarica, İntergroup, 174-175, Kazan, Moskova, St. Petersburg, İstanbul.
[69] Krılasova, N.B. ve Belavin, A.M., (2016). “Jilişça srednevekovogo prikamya”, Srednevekovaya Arkheologiya Volgo-Uralya, İnstitut Arkheologii im. A.H. Halikova Akademii nauk Respubliki Tatarstan, 1:67-72.
[70] Aydarov S.S. ve Nadırova H.G., (2008). “Razvitie arkhitektury Voljska-Kamskoy Bulgarii X-naçhala XIII vekov”, izvestiya KGASU, (2):10-14.
[71] Rorlich, A.A., (2000). Volga Tatarları, İletişim yayınları, İstanbul.
[72] Kalan, E., (2014). “XIII.-XIV. Yüzyıllarda Kuzey İpek Yolu ve Altın Orda Hanlarının Ticaret Politikaları”, T.C. Türk iş birliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı, Avrasya Etüdleri, 45(1):43-62.
[73] Kaplama detayı, Altın Orda Devleti, http://www.gorodamira.biz/goroda/241-stolicy-zolotoj-ordy.html, 28 Ekim 2018.
[74] Aykut, A.S., (2000). Ebu Abdullah Muhammed İbn Battuta Tanci İbn Battuda Seyahatnamesi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
[75] Birol, N., (1991). İbni Battuta Çağında Deşt-i Kıpçak ve Türkistan, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih (Genel Türk Tarihi) Anabilim Dalı, Ankara.
[76] Huzin, F.Ş., (2006). Bulgarskiye goroda i problemi ih proishozhdeniya, İstoriya Tatar S Drevneyşih Vremen v Semi Tomah Voljskaya Bulgariya i Velikaya Step, Ruhil, 2:152-162, Kazan.
[77] Huzin, F.Ş., (2006). Velikiy gorod na Çeremşane i gorod Bulgar na Volge, İstoriya Tatar S Drevneyşih Vremen v Semi Tomah Voljskaya Bulgariya i Velikaya Step, Ruhil, 2:163-180, Kazan.
[78] Valeyev, R.M., (2015). Velikiy Bolgar v Musulmanskom i Mirovom İstoriko-Kulturnom Nasledii, Kazanskiy Federalniy Universitet, Kazan.
[79] Aydarov, S.S., (2013). Gradostroitelnaya kultura i monumentalnoe zodchestvo, Tartarica Velikiy Bolgar, Gorod Bolgar Fortifikatsiya Arkhitektura, Blagoustroystvo, Feoriya, 202-222, Kazan.
[80] Gubaydullin, A.M., (2002). Fortifikatsiya gorodişç Voljskoy Bulgarii, Akademiya nauk Respubliki Tataristan İnstitut istorii im. Ş. Marcani, Kazan.
[81] Bolgar Şehri Şematik Planı, http://www.bolgar.info/museum.php, 9 Kasım 2018. [82] Arkhitekturno-istoriçeskiy kompleks ‘Bulgar’,
https://www.culture.ru/institutes/6617/arkhitekturno-istoricheskii-kompleks-bulgar, 10 Kasım 2018.
[83] Aydarov, S.S., (2001). İssledovaniye i restavratsiya pamyatnikov monumentalnogo zodçestva Bolgara, Gorod Bolgar, Nauka, Kazan.
128
[84] Ministerstvo Kultury Respubliki Tatarstan, Otçet o deytelnosti Bolgarskogo Gosudarstvennogo İstorika Arkhitekturnogo Muzeya 2016, https://vbolgar.ru/dok/otc_2016.pdf, 10 Kasım 2018.
[85] Valeyev, F.H. ve Valeyeva-Suleymanova, G.F., (1987). Drevnee iskustva Tatarii, Tatarskoe knijnoe izdatelstva, Kazan.
[86] Bolgar Cuma Camisi kompleksi kuşbakışı, http://bolgar.mobi/ru/poi/9/, 13 Kasım 2018.
[87] Büyük Minare taş detayı,
http://www.wikizeroo.net/m/index.php?q=aHR0cHM6Ly9ydS5tLndpa2lwZWRp YS5vcmcvd2lraS_QpNCw0LnQuzrQnNC40L3QsNGA0LXRgi5qcGc, 12 Kasım 2018.
[88] Doğu Anıtı, http://www.bolgar.info/v_mavzolej.php, 15 Kasım 2018. [89] Kuzey Anıtı, http://www.bolgar.info/s_mavzolej.php, 15 Kasım 2018. [90] Küçük Minare, http://www.bolgar.info/, 15 Kasım 2018.
[91] Bolgar şehri yapıları, https://volos-t.livejournal.com/50802.html, 13 Kasım 2018. [92] Han Türbesi ve Kara bina, https://travel.drom.ru/52641/, 14 Kasım 2018.
[93] Kara Bina, http://www.bolgar.info/ch_palata.php, 15 Kasım 2018. [94] Kara Bina, http://bolgar.photokzn.ru/places/11, 15 Kasım 2018.
[95] Zivilinskaya, E.D., (2011). “Çernaya palata v Bolgare: K voprosu ob istokah arkhitekturnoy formy”, Nauçnıye vedomosti Belgorodskogo Gosudarstvennogo Universiteta, (13):109.
[96] Huzin, F. Ş. ve Şakirov, Z. G., (2016). Arkhitekturniye pamyatniki Domongolskogo Bilyara, Islam And Turkic World: Problems Of Education, Laznguage, Literature, History And Religion, Kazanskiy Federalnıy Universitet, Kazan.
[97] Halilov, G.Z., (2013). “Velikiy Bilyar i 400-letiye Doma Romanovıh”, www.bulgars.ru/ct/romanov.html, 12 Aralık 2018.
[98] Huzin, F. Ş. ve Şakirov, Z. G., (2018). “Bilyar Arkeolojik Keşiflerin 50. Yıldönümü: Büyük Şehrin Araştırma Sonuçları ve Sorunları”, Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, (3):123-153.
[99] Kervansaray yapısı önde Bilyar Şehri Görünümü. A.A. Mazanov restitüsyonu, https://history.wikireading.ru/102106, 23 Ekim 2018.
[100] Şakirov, Z.G., (2012). “İstoriya İzuçeniya Arkheologiçeskih Pamyatnikov v Okruge Bilyarskogo Gorodişa”, Trudy Kamkskoy Arkheologo-Etnograficheskoy Ekspeditsii, 8:276-283.
[101] Nadırova, H.G., (2014). Gradostroitelnaya kultura Volgo-Kamya X-serediny XIV vv.: Kontseptsiya formirovaniya i istoriçeskogo razvitiya, Doktora Tezi, Nauçno-isledovatelskiy institut teorii i istorii arkhitektury i gradostroitelstva Rossiyskoy akademii arkhitektury i ctroitelnıh nauk, Nijniy Novgorod.
129
[102] Nosovskiy, G.V. ve Fomenko, A.T., (2013). Pervaya Kaabe bila v Bilyare pod Kazanyu, Glava 3, izdatelstva Ast, Astrel.
[103] Huzin, F.Ş. ve Valiullin, S.İ., (1986). “Slavyanno-russkiye materialy v Bilyare”, Voljskaya Bulgariya i Rus, 1:97-116.
[104] Huzin, F.Ş., (2006). Gorodskaya zastroyka: jiliye doma, hozyaystvenniye postroyki i obshestvenniye zdaniya, İstoriya Tatar S Drevneyşih Vremen v Semi Tomah Voljskaya Bulgariya i Velikaya Step, Ruhil, 2:205-227 Kazan.
[105] Aydarova-Volkova, G.N. ve Krasnobayev, İ.V., (2014). Natsionalno-Regionalnıye Osnovy Arkhitektury Tatarstana v trudah S.S. Aydarova, KGASU, Kazan.
[106] Bilyar yapıları, https://www.babyblog.ru/community/post/Calendar/207427, 28 Aralık 2018.
[107] Akademiya Nauk Tatarstana İnstitut İstorii im. Ş. Mardjani, (2006). Ostatki Karvansaraya, İstoriya Tatar S Drevneyşih Vremen v Semi Tomah Tom II Voljskaya Bulgariya i Velikaya Step, Ruhil, Kazan.
[108] Huzin, F.Ş. ve Koçkina, A., (2006). Goroda-tsentry zemel-knyajestv, İstoriya Tatar S Drevneyşih Vremen v Semi Tomah Voljskaya Bulgariya i Velikaya Step, Ruhil, 2:180-189, Kazan.
[109] Suvar şehri, http://suvar.net/, 5 Ocak 2019.
[110] Miftahov, Z.Z. ve Muhammedeyev, D.Ş., (1993). İstoriya Tatarstana i tatarskogo naroda, izdatelstvo Kazan, Kazan.
[111] Unesco, (2015). Kazan Kremlin, Tatarstan Kitap Neşriyat, Kazan.
[112] İzmaylov, İ.L., (2017). XI-XIII. Yüzyıllarda Kazan, Atlas Tartarica, Tataristan Cumhuriyeti Ş. Mercani Tarih Enstitüsü, Tataristan Cumhuriyeti Eğitim ve Bilim Bakanlığı, İntergroup, 176-180, Kazan, Moskova, St. Petersburg, İstanbul. [113] Kazan Şehrinin Kuruluşunun 1000. Yılı’nın Kutlanmasına Dair Karar,
docs.cntd.ru/document/9017711360, 9 Ocak 2019.
[114] Huzin F.Ş. ve Sitdikov, A.G., (2005). “O lokalizatsii v Kazanskoy Kreposti istoriçeskoy meçeti Kul Şarifa”, Gasırlar Avazı, (2):10-23.
[115] Aydarov, S.S., (1978). Arkhitekturnıye naslediye Kazani, Tatarskoe knijnoe izdatelstvo, Kazan.
[116] Sitdikov, A.G., Huzin F.Ş., (2009). “Nekotoriye İtogi Arheologicheskogo İzucheniya Kremlya Hanskoi Kazani (po materialom raskopok 1994-2005)”, Rossiyskoe Arkheologiya, (1):99-111.
[117] İzmaylov, İ.L., Klyaştornıy, S.G., Huzin F.Ş. ve Sitdikov A.G., (2017). Altın Orda Döneminde Kazan, Atlas Tartarica, Tataristan Cumhuriyeti Ş. Mercani Tarih Enstitüsü, Tataristan Cumhuriyeti Eğitim ve Bilim Bakanlığı, İntergroup, 228-229, Kazan, Moskova, St. Petersburg, İstanbul.
[118] Halit, N., (2006). Arkhitektura Kazanskogo Hanstva, İstoriya Tatar S Drevneyşih Vremen v Semi Tomah Voljskaya Bulgariya i Velikaya Step, Ruhil, 4:604-616, Kazan.
130
[119] İzmaylov, İ.L., Huzin F.Ş. ve Sitdikov A.G., (2017). Hanlığın Başkenti Kazan (1438-1552), Atlas Tartarica, Tataristan Cumhuriyeti Ş. Mercani Tarih Enstitüsü, Tataristan Cumhuriyeti Eğitim ve Bilim Bakanlığı, İntergroup, 298-302, Kazan, Moskova, St. Petersburg, İstanbul.
[120] Rossiyskaya Akademiya Hudojestv, F. Halikov Kazan Panayırı Tablosu, https://www.rah.ru/the_academy_today/the_members_of_the_academie/me mber.php?ID=21573, 28 Aralık 2018.
[121] Kazanskiy Kremlin Arkheologiçeskiy Plan, https://cont.ws/@metafor/749474, 12 Temmuz 2018.
[122] Kazanski Kreml, http://real-kremlin.ru/no_saved, 24 Şubat 2017.
[123] Sitdikov, A.G., (2013). “Kazanskiy Kreml İzucheniye i Sohraneniye Krepostnih Sten i Bashen”, Kazanskaya Nauka, (7):97-106.
[124] Gubeydullin, A.M., (2006). “Severnaya Başnya Kazanskogo Kremlya (Vremya Vozniknoveniya, Rekonstruktsiya)”, Kazan v Sredine Veka i Rannee Novoe Vremya Materialy Vserossiyskoy Nauçnoy Konferentsii, Akademiya Nauk Tatarstana İnstitut istorii im. Ş. Marcani, 24-25 Mayıs 2005, Kazan.
[125] Kazan Kremlini. 15. Yy ilk yarısı. A. Halikov ve S.S. Aydarov restitüsyonu, F. Halikov resmi, https://realnoevremya.ru/articles/72985-dogovornye-otnosheniya-mezhdu-kazanskim-hanstvom-i-moskvoy, 28 Mayıs 2017.
[126] Kazan kulturnıy sloy i istoriya ulits kremlya, https://cont.ws/@metafor/749474, 13 Aralık 2018.
[127] Kazan Kremlini Adam Oleary gravürü,
https://journals.ru/attach/381/38088/202225.jpg, 19 Haziran 2018.
[128] Kazan XVI vek sviditelstva Adama Oleariya, http://history-kazan.ru/aktualnaya-tema/yubilej/15177-kazan-xvi-vek-sviditelstvo-adama-oleariya, 3 Aralık 2019. [129] Halit, N. (2014). “Tatarskiye Dvortsoviye Kompleksy 15-16 v. Nekotoriye
zakonomernosti Arhitektury”, İslam v Sovremennom Mire, (1):54-61.
[130] Halit, N., (2002). “Meçet Nur Ali v Kazanskom Kremle”, http://history- kazan.ru/kazan-vchera-segodnya-zavtra/peshkom-v-istoriyu/ekskursionnymi-marshrutami/7716-1043, 18 Aralık 2018.
[131] Nur Ali Camisi Maketi, http://totalgid.com/kazan/razvlecheniya/id377423/, 13 Kasım 2018.
[132] Kazan’ın Korkunç İvan tarafından kuşatılması. Rus toplarıyla şehrin vuruluşu, https://history.wikireading.ru/139742, 10 Nisan 2018.
[133] Sitdikov, A.G., (2009). “Novıye materialy po istorii Arkhiyereyskogo dvora Kazanskogo Kremlya”, Uçeniya zapiski Kazanskogo Gosudarstvennogo Universiteta, 151(2/1):63-71.
[134] Halit, N., “Başnya Suyumbike-obraz Tsarstva Kazanskogo pod Rossiyskim upravleniyem”, https://realnoevremya.ru/articles/34255, 13 Kasım 2018.
131
[135] Kul Şerif Camisi ve Medresesi üç boyutlu N. Halit restitüsyonu, https://realnoevremya.ru/articles/32425, 13 Kasım 2018.
[136] Halit, N. (2011). “K rekonstruktsii Srednovekovoi Mecheti-medrese Kul-Sharifa v Kazanskom Kremle”, İzvestiya KGASU, 4(18):68.
[137] Emer, A., (2014). Tataristan’daki Müslüman Kadının Toplum İçindeki Konumu (1990’dan Günümüze), Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi Anabilim Dalı.
[138] Süyümbike Minaresi, http://www.iske-kazan.ru/arkhitektura-kazani/176-bashnya-syuyumbike-domysly-slukhi, 16 Ocak 2019.
132
ÖZGEÇMİŞ
KİŞİSEL BİLGİLER
Adı Soyadı : Münteha ARABALI TATAR Doğum Tarihi ve Yeri : 16.03.1984, Antalya Yabancı Dili : Rusça/İngilizce
E-posta : munteha@yahoo.com
ÖĞRENİM DURUMU
Derece Alan Okul/Üniversite Mezuniyet Yılı
Lisans Mimarlık Kiev Milli İnşaat ve
Mimarlık Üniversitesi
2009
Lise Fen Bilimleri Özel Bahçelievler
Meltem Lisesi
2001
İŞ TECRÜBESİ
Yıl Firma/Kurum Görevi
2019 Uşak Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Araştırma Görevlisi 2013 Bağcılar Belediyesi Başak İnşaat A.Ş. Mimar
133 YAYINLARI
Makale
1. Arabalı Tatar, M. ve Kara Pilehvarian, N. (2019), “Mimari açıdan bir Türk-İslam şehri; “Kazan” (15-16. yy)”, Milli Saraylar Dergisi (17).
Bildiri
1. Arabalı Tatar, M. ve Urfalıoğlu, N. (2017), “Antalya MKEK Pil Fabrikası Lojmanları”, DOCOMOMO 2017, Balıkesir.