Araştırmadan elde edilen bulgular doğrultusunda;
Hastalık algısı ölçeğinin hastalık belirtileri boyutu ortalamasının yüksek olduğu, hastalık hakkındaki görüşler boyutunun alt boyutlarından; duygusal temsiller boyutunun ortalama puanı en yüksek ve hastalığı anlayabilme ortalama puanının en düşük olduğu belirlenmiştir.
Hastalık algısı ölçeğinde yer alan 14 hastalık belirtisinden hastalar tarafından en sık yaşanan belirtilerin yorgunluk, güç kaybı ve sersemlik hissi olduğu tespit edilmiştir.
Yaşın hastalık belirtisi, kişisel kontrol ve sonuçlar algısında, cinsiyetin hastalığı anlayabilme ve süre (döngüsel) algısında, medeni durumun hastalık belirtileri, kişisel kontrol, süre (akut/kronik), hastalığı anlayabilme ve süre (döngüsel) algısında, eğitimin süre (akut/kronik), hastalığı anlayabilme ve tedavi kontrolü algısında ve mesleğin tedavi kontrolü ve süre (döngüsel) algısında istatistiksel olarak önemli fark oluşturduğu belirlenmiştir.
Diyabet tedavi şeklinin hastalık belirtileri, süre (akut/kronik), duygusal temsiller ve sonuçlar algısında, kontrol sıklığının hastalık belirtileri, kişisel kontrol, süre (akut/kronik) ve tedavi kontrolü algısında, hiperglisemi nedeniyle hastaneye yatma durumunun hastalık belirtileri, sonuçlar, tedavi kontrolü ve süre (döngüsel) algısında, hipoglisemi nedeniyle hastaneye yatma durumunun ise süre (akut/kronik), duygusal temsiller ve süre (döngüsel) algısında istatistiksel olarak önemli fark oluşturduğu belirlenmiştir.
Egzersiz yapma durumunun hastalık belirtileri ve süre (döngüsel) algısında, daha önce diyabet hastalığına ilişkin bilgi alma durumunun hastalık belirtileri ve hastalığı anlayabilme algısında, sigarayı içme durumunun ise süre (akut/kronik) algısında istatistiksel olarak önemli fark oluşturduğu tespit edilmiştir.
100 Psikososyal uyum ölçeğinin toplam puan ortalamasının orta uyum düzeyinde olduğu ve hastaların yüzdelik olarak çoğunluğunun orta düzeyde uyum gösterdiği tespit edilmiştir.
Hastaların yaşı, medeni durumu, eğitim durumu, tedavi şekli, hiperglisemi/hipoglisemi nedeniyle hastaneye yatma durumu, egzersiz yapma, tıbbi beslenme tedavisini sürdürme, hastalığa ait bilgi alma durumu ve sigara içme durumunun psikososyal uyumlarını istatistiksel olarak etkilediği tespit edilmiştir.
Hastaların HbA1c değerleri arttıkça, hastalığın sonuçlarına ilişkin negatif düşüncelerinin arttığı, kişisel kontrol ve tedavi kontrolü düzeylerinin azaldığı, psikososyal uyum düzeylerinin olumsuz etkilendiği saptanmıştır.
Bu sonuçlar doğrultusunda;
- Tip II DM hastalarının tanıdan itibaren hastalık algısının belirlenmesi ve psikososyal uyumlarının düzenli olarak değerlendirilmesi
- Tip II DM hastalarının hastalıklarını kabullenmeleri ve yaşamlarını daha kaliteli devam ettirebilmeleri açısından hastalık algısı ve psikososyal uyumlarının arttırabilecek girişimlerin planlanması,
- Hastaların glisemik kontrol düzeyinin önerilen aralıklarda tutulması ve bunu sağlayabilmek için de önerilen aralıklarla kontrollerin yaptırılması konusunda bilgilendirilmesi,
- Çalışmanın daha geniş bir evrende yapılması önerilmektedir.
101
KAYNAKLAR
1. Zimmet P, Williams J, de Courten M. Diagnosis and classification 1. of diabetes mellitus. Eds: J.A.M. Wass, S.M. Shalet, E. Gale, S. Amiel. Oxford Textbook of Endocrinology and Diabetes. Oxford, New York, Oxford
University Press, 2002:1635-1646
2. World Health Organization. WHO chronic disease raport diabetes. [serial
online]; 2009. URL: http://www.who.int/
mediacentre/factsheets/fs312/en/index.html.
3. International Diabetes Federation. Diabetes Atlas. 4th Edition, Brussels, 2009 4. Satman İ, İmamoğlu S, Yılmaz C. TEMD Diabetes Mellitus Çalışma Grubu.
Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu. 4.
Baskı, Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği, Ankara, 2009 .
5. International Diabetes Federation, World Diabetes Foundation. Diabetes Atlas. 2nd edition, Brussels, 2003.
6. [No authors listed] Prevention of type 2 diabetes by changes in lifestyle among subjects with impaired glucose tolerance. The Finnish Prevention Study Group. New England Journal of Medicine, 2001, 344: 1343-50.
7. ADA. Diagnosis and classification of diabetes mellitus. Diabetes Care, 2010, 33: 62-69.
8. Dietrich UC. Factors influencing the attitudes held by women with type II diabetes: a qualitative study. Patient Education and Counseling Journal, 1999, 2: 13-23.
9. Birol L, Akdemir N. İç Hastalıkları Hemşireliği, Genişletilmiş 2.Baskı, Ankara, Ofset Yayınları, 2005:193-199.
102 10. Weinman J, Petrie KJ, Moss-Morris R, Horne R. The Illness Perception Questionnaire: A new method for assessing the cognitive representtation of illness.
Psychol Health, 1996, 11: 431-445.
11. Leventhal H, Diefenbach M, Leventhal EA. Illness cognitions: Using common sense to understand treatment adherence. Cognitive Therapy Research Journal, 1992, 16:143-163.
12. Küçük L. Diyaliz hastalarında sık karşılaşılan ruhsal sorunlar. Türk Nefroloji Diyaliz ve Transplantasyon Dergisi, 2005, 14: 166-170.
13. Williams B, Healy D. Perceptions of illness causation among new referrals to a community mental health team: explanatory model or exploratory map? Social Science Medicine Journal, 2001, 53: 465-476.
14. Paschalides C, Wearden AJ, Dunkerley R, Bundy C, Davies R, Dickens CM. The associations of anxiety, depression and personal illness representations with glycaemic control and health-related quality of life in patients with type 2 diabetes mellitus. Journal of Psychosomatic Research, 2004, 57: 557-564.
15. Akkoyunlu C. Tip II diyabetes mellitus ve romatoid artrit hastalarında hastalık algısının depresyon, anksiyete ve yaşam kalitesi ile ilişkisi. Ankara Hastanesi Psikiyatri Anabilim Dalı, Uzmanlık tezi, Ankara: Başkent Üniversitesi, 2012.
16. Wallston KA. Control and Health. Encyclopedia of health & behaviour NB Anderson. Thousand Oaks, Californien, 2004: 217-220.
17. Lau RR ve Hartman KA. Common sense representations of common illnesses.
Health Psychology, 1983, 2: 167-185.
18. Scheier MF, Carver CS. Optimism, coping, and health: assessment and implications of generalized outcome expectancies. Health Psychol, 1985, 4: 219-47.
103 19. Buzlu S. Diyabetin Psikososyal Yönü. İçinde:Semre Erdoğan (ed), Diyabet
Hemşireliği Temel Bilgiler, İstanbul, Yüce Yayım Dağıtım, 2002.
20. Akbay, Pırıldar Ş. Dahiliye ve Psikiyatri V. Diyabette Depresyon ve Anksiyete Bozuklukları, İstanbul, I. Basım, Okuyan Us Yayın, 2003.
21. Anderson RJ, Freedland KE, Clouse RE, Lustman PJ. The prevalence of comorbid depression in adults with diabetes: a meta-analysis, Diabetes Care, 2001, 24: 1069-78.
22. Ludman E, Katon W, Russo J, Simon G, Von Korff M, Lin E, Ciechanowski P, Kinder L. Panic episodes among patients with diabetes. Gen Hosp Psychiatry, 2006, 28: 475-81.
23. Sargın H, Özışık m, Öztaş D, Orbay E, Gözü H, Sargın M, Yayla A. Tip I diabetlilerin glisemik kontrol açısından değerlendirilmesi: Üç yıllık izlem sonuçları.
Endokrinolojide Yönelişler Dergisi, 2004, 13: 120-122.
24. Livneh H. Psychosocial adaptation to choronic illness and disability. Rehabilitation Counseling Bulteni, 2001, 44: 151-160.
25. Olgun N, Eti Aslan F, Coşansu G, Çelik S. Diabetes mellitus. İçinde: Karadakovan A, Aslan FE (ed). Dahili ve Cerrahi Hastalıklarda Bakım, Adana, Nobel Tıp Kitabevi, 2010:829-864.
26. American Diabetes Association. Standards of medical care in diabetes. Diabetes Care, 2011, 34:11-61.
27. Ventura CS. The history of Diabetes Mellitus-A Maltese Perspective. Malta Limited Edition, 2002:4-6.
28. Vileikyte L, Rubin RR, Eventhal H. Psychological aspects of diabetic neuropathic foot complications: An overview. Diabetes Metabolism Research Reviews Journal.
2004, 20: 8-13.
104 29. Bhattacharyya OK, Estey EA, Cheng AY. Update on the Canadian Diabetes Association 2008 clinical practice guidelines. Canadian Family Physician, 2009, 55: 39-43.
30. Türkiye Diyabet Önleme ve Kontrol Programı, Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü (Eylem Planı 2011-2014), Ankara, 2011.
31. Kabalak T, Çetinkalp Ş. Tip 2 diabetes mellitus. İçinde. İmamoğlu Ş, Ersoy C (ed).
Diabetes Mellitus, 3. Baskı, İstanbul, Deomed Medikal Yayıncılık, 2009:54-72.
32. Gogas D, Deyneli O, Aydın H, Tarçın Ö. İçinde Diyabet ve Gebelik. (ed) İmamoğlu Ş, Ersoy C. Diabetes Mellitus, 3. Baskı, İstanbul, Deomed Medikal Yayıncılık, 2009:531-536.
33. International Diabetes Federation. Diabetes Atlas. 3rd edition. International Diabetes Federation Publ, Brussels, 2006.
34. Nural N, Hındıstan S, Gürsoy AA, Bayrak N. Bir sağlık ocağına basvuran tip 2 diabetes mellitus tanılı hastaların epidemiyolojik özellikleri ve prognozu. TAF Preventive Medicine Bulletin, 2009, 8: 297-306.
35. Lebovitz H. Glisemik kontrol ve diyabetin kronik komplikasyonları. Diabetes Mellitus ve İlgili Sorunların Tedavisi. Editör: Satman İ. Tercüme: Sağlam H, Sigma
Publishing, 2004.
36. American Diabetes Association. Diagnosis and Classification of Diabetes Mellitus.
Diabetes Care, 2006, 29: 43-48.
37. Daniel M, Messer LC. Perception of disease severity and barriers to self care predict glysemic control in aboriginal persons with type 2 diabetes mellitus.
Chronic Diseases in Canada, 2002, 23: 130-128.
105 38. Mokdad AH, Ford ES, Bowman BA, Dietz WH, Vinicor F, Bales VS, Marks JS.
Prevalence of obesity, diabetes and obesity- related health risk factor. Journal of the American Medical Association, 2003, 289: 76-79.
39. Gönen SM, ve ark. Konya metropolü’ndeki alışveriş merkezlerinde diyabet ve ilgili risk faktörlerinin toplum tabanlı taranması. Endokrinolojide Yönelişler Dergisi, 2004, 13: 93-97.
40. Holman RR, Paul SK, Bethel MA, Neil HAW, Matthews DR. Long-term follow-up after tight control of blood pressure in type 2 diabetes. New England Journal of Medical, 2008, 359: 1565-1576.
41. Makrilakis K, Liatis S, Grammatikou S, Perrea D, Katsilambros N. Education and psychological aspects implementation and effectiveness of the first community life style intervention programme to prevent type 2 diabetes in Greece. The DE-PLAN study. Diabetic Medicine, 2010, 27: 459-465.
42. Gleeson Kreig JM. Effects on self efficacy and behavior in people with type 2 diabetes: Self monitoring of physical activity. The Diabetes Educator, 2006, 32:
66-77.
43. Monnier L, Lapinski H, Colette C. Contributions of fasting and postprandial plasma glucose increments to the overall diurnal hyperglycemia of type 2 diabetic patients.
Diabetes Care, 2003, 26: 881-885.
44. İmamoğlu S. Diabetes Mellitus. İçinde: Dolar E (ed). İç Hastalıkları, İstanbul, Nobel ve Güneş Tıp Kitabevi, 2005:692-719.
45. Olgun, N. Diyabette Kendi Kendine Takip İlkeleri. İçinde: Yılmaz T, Bahçeci M, Büyükbeşe A (ed). Diabetes Mellitus’un Modern Tedavisi, Türkiye Diyabet Vakfı, 1. Baskı, İstanbul, 2003:181-18.
106 46. Henry MD. Carbohydrates. In: Henry. Clinical diagnosis and management by
laboratory methods, MD. U.S.A, 2001: 215-218.
47. Powers AC. Diabetes Mellitus. İn: Hamser K, Lango B, Jameson F. Prıncıples of İnternal Medicine, 16th Edition, 2005:106.
48. Özer E. Etkin diyabet hasta eğitim programlarının geliştirilmesi, Diyabet Forumu, 2005, 1: 61-66.
49. Kim JC, Hwong RA, Yoo SJ. The ımpact of a stage matched ıntervention to promote exercise behavior in participants with type 2 diabetes. International Journal of Nursing Studies, 2004, 41: 833-841.
50. Kitis Y, Karakum F. Diyabetlilerin oral hipoglisemik ilaç/insülin kullanma ve beslenmeye ilişkin riskli davranışları. Hemsirelik Forumu, 2003, 6: 48-55.
51. Lamonte MJ, Blair SN, Church TS. Physical activity and diabetes prevention.
Journal of Applied Physiology, 2005, 99: 1205-1213.
52. Sigal RJ, Kenny GP, Boulé NG, et al. Effects of aerobic exercise training, resistance exercise, or both on glycemic control in type 2 diabetes: a randomized trial. Annals of Internal Medicine, 2007, 147: 357-69.
53. Hu FB, Stampfer MJ, Solomon C, Liu S, Colditz GA, Speizer FE, Willet WC, Manson JE. Physical activitiy and risk for cardiovascular events in diabetic women.
Annals of International Medicine. 2001, 134: 96-105.
54. Tuğrul A. Tip 2 diabetes mellitus ve tedavisi. Galenos Aylık Tıp Dergisi, 2003, 7:
38-45.
55. Yılmaz C, Çetinkalp S, Değirmenci C, Erdoğan M, Karadeniz M. Klinik Endokrinoloji I. Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği Yayınları, İzmir, 2003, 7: 352-357.
107 56. ADA Clinical Practice Recommendations. Standards of medical care. Diabetes
Care 2009, 32: 13-61.
57. Canadian Diabetes Association. Clinical practice guidelines for the prevention and management of diabetes in canada. Canadian J Diabetes, 2008, 32: 1-215.
58. Olgun N. Diyabet hemşiresinin diyabette akut komplikasyonlara yaklaşımı. Diyabet Forumu, 2005, 1: 70-75.
59. İmamoğlu S. Diabetes Mellitus. İstanbul, 1.Baskı, Deomed Medikal Yayıncılık, 2006.
60. Yılmaz C, Fadıloğlu Ç, Çetinkalp S. Diyabet Hemşiresi El Kitabı. Yılmaz C (ed).
Asya Tıp Yayıncılık Ltd. Sti. İzmir: 2002.
61. Sencer E. Metabolizma ve beslenme hastalıkları, geriatri ilavesi ile. İstanbul, Nobel Tıp Kitabevi, Tayf Ofset, 2001.
62. Birol L. Pankreas hastalıkları, İç Hastalıkları Hemşireliği. Akdemir N, Birol L (ed).
İstanbul, 2003:707-725.
63. Who Health Organization, Prevelance of Diabetes,
http://www.who.int/diabetes/facts/world_figures/en/. 2010 (18.08.2010).
64. Altındas M. Diyabetik Ayak. İstanbul, Nobel Tıp Kitapevleri, 2002.
65. Süleymanlar G, Utas C, Ates K, et al. A population-based survey of Chronic Renal Disease in Turkey- the CREDIT study. Nephrology Dialysis Transplantation, 2010, 26: 1862-71.
66. The Expert Committee on the Diagnosis and Classification of Diabetes Mellitus.
Diabetes Care, 2003, 26: 3160-7.
67. Lindsay PH, Norman DA. Human information processing: an introduction to psychology. New York, Academic P. 1977.
108 68. Taylor SE, Kemeny ME, Reed GM ve ark. Psychological resources, positive
illusions, and health. American Psychologist, 2000, 55: 99-109.
69. Petrie KJ, Weinman J. Why illness perceptions matter. Clinical Medicine. 2006, 6:
536-539.
70. Alsén P. Illness Perception and Fatigue after Myocardial Infarction. Institüte Of Health And Care Sciences. Doctoral Theses, Göteborg, Göteborgs Universite:2009.
71. Cherrington CC, Lawson TN, Clark KB. Illness Representation of Patients with Systolic Heart Failure. Progress in Cardiovasculer Nursing, 2006, 190-195.
72. Armay Z, Özkan M, Kocaman N, Özkan S. Hastalık algısı ölçeğinin kanser hastalarında türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması. Klinik Psikiyatri, 2007, 10:
192-200.
73. Leventhal H, Leventhal EA, Cameron L. Representations, procedures, and affect in illness self-regulation; A perceptual-cognitive model. Handbook of Health Psychology. A Baum, AT Revenson ve JE Singer. New York, 2001: 19-47.
74. Kleinman A. The illness narratives: suffering, healing, and the human condition.
New York, 1988
75. Hagger MS ve Orbell. A meta-analytıc revıew of the common-sense model of ıllness representatıons. Psychology and Health, 2003, 18: 141-184.
76. Leventhal H, Brissette I ve Leventhal EA. The Common-sense model of selfregulation of health and illness behaviour. The Selfregulation Of Health And İllness Behaviour. LD Cameron ve H Leventhal. New York, 2003: 42-65.
77. Frostholm L, Chrıstensen S, Toft T, Oernboel E, et al. The patients’ ıllness perceptions and the use of primary health care. Psychosomatic Medicine, 2005, 67:
997-1005.
109 78. Petrie KJ, Weinman J. Why illness perceptions matter. Clinical Medicine, 2006, 6:
536-539.
79. Petrie KJ, Wessely S. Modern worries, new technology, and medicine. British Medical Journal, 2002, 324: 690–691.
80. Weinman J, Petrie KJ, Sharpe N, Walker S. Causal attributions in patients and spouses following a heart attack and subsequent lifestyle changes. British Journal of Health Psychology, 2000, 5: 263–273
81. Uysal Y. Akpınar E, Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi (Çukurova Medical Journal), 2013, 38: 31-40.
82. Bernard MY, Ong LK, Cherny SS, Sham P, Annette WK, Karen SL. Diabetes prevalence and therapeutic target achievement in the united states, 1999 to 2006.
The American Journal of Medicine, 2009, 122: 443-53.
83. Saatci E, Tahmiscioglu G, Bozdemir N, Akpinar E, Özcan S, Kurdak H. The well-being and treatment satisfaction of diabetic patients in primary care. Health and Quality of Life Outcomes, 2010, 8: 67.
84. Kaçmaz N. Fiziksel Hastalığa Uyum Güçlüğü Yaşayan Hastalarda Konsultasyon Liyazon Psikiyatrisi Hemşireliği Modeli Geliştirme Çabaları. Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Anabilim Dalı, Doktora tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, 2003.
85. Koptagel-İlal G. Uyum Duyusu Sağlık ve Hastalıktaki Rolu. lV Ulusal Konsultasyon-Liyezon Psikiyatri Kongresi. 1996: 128-136.
86. Barry P. Psychosocial Nursing Care of Physicallı III Patients and Their Families.
3th. Ed Philadelphia:Lippicott, 1996.
87. Palabıyıkoğlu R. Krize Müdahale. Ankara Üniversitesi Psikiyatrik Kriz Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayınları, birinci basım, Ankara, Damla Matbaacılık, 2000.
110 88. Özkan S. Psikiyatrik Tıp: Konsultasyon-Liyazon Psikiyatrisi. Roche Mustahzarları
Sanayi A.S. İstanbul, 1994.
89. Görman ML, Raines ML, Sutlar DF. Psychosocial Nursing for General Patient Care. 2th, Ed. Philadelphia: F.A. Davis Company, 2002.
90. Ramirez MJ, Ferriol EE, Domenech FG, Llatas MC. Suarez-Varela MM, Martinez RL. Psychosocial adjustment in patients surgically treated for lareyngeal cancer.
Otolarngology-Head and Neck Surgery, 2003, 129: 92-97.
91. Jangra D, Ganesh A, Thackray R, Austin L, Ulster A, Sutherland J, Levin AV.
Psychosocial adjustment to visual loss in patients with Retinitis Pigmentosa.
Ophthalmic Genetics, 2007, 28: 25-30.
92. Adaylar M. Kronik Hastalığı Olan Bireylerin Hastalıktaki Tutum, Adaptasyon, Algı Ve Oz-Bakım Yönelimleri. Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı, Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, 1995.
93. Akın S. Kalp Yetmezliği Hastalarının Psikososyal Uyumunun Değerlendirilmesi.
Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İç Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, 2003.
94. Ardahan M. Sosyal destek ve hemşirelik. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 2006, 9: 67-73.
95. Göz F, Karaöz S, Göz M, Ekız S, Çetin I. Effects of the diabetics patients’
perceived social support on their Quality-of-life. Journal of Clinical Nursing, 2007, 16: 1353-1360.
96. Shaw C, Mccoll E, Bond S. The relationship of perceived control to outcomes in older women undergoing surgery for fractured neck of femur. Journal of Clinical Nursing, 2003, 12: 117-123.
111 97. Özkan S. Hastalıklara Psikolojik Tepkiler. V. Ulusal Konsultasyon-Liyezon
Psikiyatrisi Kongresi. İstanbul, 1998: 27-30.
98. Özmen E, Aydemir O, Bayraktar E. Genel Tıpta Psikiyatrik Semptomlar. Hekimler Yayın Birliği, Medico Graphics, Ankara, 1997.
99. Özkan B M. Fiziksel hastalıklarda cinsel sorunlar. lV Ulusal Konsultasyon-Liyezon Psikiyatri Kongresi. 1996: 100-106.
100. Buzlu S. Diyabetin psikolojik yönü. Hemşirelik Bülteni, 1999, 7: 107-113.
101. Eren İ, Erdi Ö, Özcankaya R. Tip II diabetik hastalarda kan şekeri kontrolü ile psikiyatrik bozuklukların ilişkisi. Türk Psikiyatri Dergisi, 2003, 14: 184-191.
102. Wulsın RL, Jacobson AM, Peyrot FM. Diyabetli Erişkinlerin Psikososyal Yönleri.
İçinde:Satman İ, Sağlam H (ed). Diabetes Mellitus ve İlgili Sorunların Tedavisi.
4.Baskı, İstanbul, 2004: 87-89
103. Özge A, Yazar A, Yalçımkaya DE, Çamdeviren H, Karakelle A. Tip II Diabetes Mellituslu Hastalarda Tuzak Nöropati Gelişiminin Hastalık Süresi ve Kan Şekeri Regülasyonu ile İlişkisi. İçinde: Özge A (ed). I. Ulusal Diyabetik Nöropati Sempozyumu Kitabı, Mersin, 2001: 233-239.
104. Özmen M. Diyabette psikososyal problemler. Türk Diyabet Yıllığı, 2000-2001:112-117
105. Kocabaşoğlu N. Diabetes Mellitus Hastalığında Multifaktöriyel Psikiyatrik İnceleme. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, Uzmanlık Tezi, İstanbul, İstanbul Üniversitesi:1991.
106. Çelik M, Büyükbeşe AM, Çetinkaya A, Ekerbiçer ÇH. Diyabete psikososyal yaklaşım. Diabet Bilimi Dergisi, 2004, 2: 180-184.
107. Erkal S, Algıer L. Diyabetik ayaklı hastanın bakımında ekip yaklaşımı. Diyabet Forumu Dergisi, 2005, 2: 53-56.
112 108. Akyolcu N. Hasta ve ailesinin hastalığa adaptasyonu. Hemşirelik Bülteni, 1999, 9:
23-31.
109. Ankara Diabetes Mellitus Günleri Toplantısı, 2004: 38 (01-15 Aralık).
110. Tabak. S. R, Bidar A. Uzun Süren Hastalıklarda Öğrenilmiş Çaresizlik. 1.
Sağlıkta Yaşam Kalitesi Sempozyumu, İzmir, 8-10 Nisan 2004.
111. Aslan H, Diler SR, Alparslan NZ, Tetiker T. Diyabetik hastalarda depresyon, kaygı, aleksitimi ve kan şekeri kontrolü. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 1997, 22: 48-52.
112. Yılmaz T, Altekin S. Diabetes mellitus tedavisinde modern psikolojik ve psikoterapötik yaklaşımlar. Diyabet Forumu Dergisi, 2003, 8: 54-58.
113. Derogatis LR. The Psychosocial Adjustment to Illness Scale (PAIS). Journal of Psychosomatic Research, 1986, 30: 77-91.
114. [No authors listed] The effect of intensive treatment of diabetes on the development and progression of long- term complications in insulin-dependent diabetes mellitus. The Dibetes Control and Complications Trial Research Group.
New England Journal Medicine, 1993, 329: 977–986.
115. Akın D, Çil T, Tüzün Y, Gökalp D, Danış R. Tip I diyabetli hastalarda açlık, tokluk kan şekerleri ile HbA1c arasındaki ilişki. Dicle Tıp Dergisi, 2008, 35: 87-90.
116. Gönül Ş, Öztürk B, Şahin A, Özkağnıcı A, Okudan S. Tip 1 diabetes mellitus ve metabolik kontrolünün retina sinir lifi tabakası kalınlığına etkisinin değerlendirilmesi. Retina Vitreus, 2010,18:149-153
117. Janka HU, Plewe G, Riddle MC, et al. Comparison of basal insulin added to oral agents versus twice-dily premixed insulin as initial insulin therapy for type 2 diabetes. Diabetes Care, 2005, 28: 254-9.
113 118. Shaw JE, Sicree RA, Zimmet PZ. Global estimates of the prevalence of diabetes
for 2010 and 2030. Diabetes Research and Clinical Practice, 2010, 87: 4-14.
119. Özkan Y, Çolak R, Koca SS, Dağ S, Kan EK, Sırma N. Diyabet ve hiperlipidemi:
Tedavide ne kadar başarılıyız. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2008, 22: 97-99.
120. George JT, Valdovinos AP, Russell I, Dromgoole P, Lomax S, Torgerson DJ et al.
Clinical effectiveness of a brief educational intervention in Type 1 diabetes:
results from the BITES (Brief Intervention in Type 1 diabetes, Education for Self-efficacy) trial. Diabetic Medicine, 2008, 25: 1447–1453.
121. Keogh KM, Smith SM, White P, Kelly A, McGilloway S, Kelly A, Gibney Ş, O’Dowd T. Psychological family intervention for poorly controlled type 2 diabetes. American Journal of Managed Care, 2011, 17: 105–113.
122. International Diabetes Federation. Diabetes Atlas, 5th edition, Brussels, 2012 123. Çıtıl R, Öztürk Y, Günay O. Kayseri il merkezinde bir sağlık ocağına başvuran
diyabetik hastalarda metabolik kontrol durumu ve eşlik eden faktörler. Erciyes Tıp Dergisi Online, 2010, 32: 111-122.
124. Ciddi S. Kalp Yetmezliği Olan Bireylerde Cinsiyetin Hastalık Algısına Etkisi.
Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İç Hastalıkları Hemşireliği. Yüksek Lisans tezi, İzmir:
Dokuz Eylül Üniversitesi, 2010.
125. Akkoyunlu C. Tip II diyabetes mellitus ve romatoid artrit hastalarında hastalık algısının depresyon, anksiyete ve yaşam kalitesi ile ilişkisi. Ankara Hastanesi Psikiyatri Anabilim Dalı, Uzmanlık tezi, Ankara: Başkent Üniversitesi, 2012.
126. Abubakari AR, Jones MC, Lauder W, Kirk A, Devendra D, Anderson J.
Psychometric properties of the revised ıllness perception questionnaire: Factor
114 structure and reliability among African-origin populations with type 2 diabetes.
International Journal of Nursing Studies, 2012, 49: 672–681.
127. Aflakseir A. Role of illness and medication perceptions on adherence to medication in a group of Iranian patients with type 2 diabetes. Journal of Diabetes, 2012, 4: 243–247
128. Lau- Walker M. Relationship between Illness Representation and Self- Efficacy.
Journal of Advanced Nursing, 2004, 48: 216-225.
129. Cvengros JA, Christensen AJ, Lawton WJ. The role of perceived control and preference for control in adherence to a chronic medical regimen. Annals Behavioral Medicine, 2004, 27: 155-161.
130. Oktay A, Hemodiyaliz Hastalarında Hastalık Algısı ve Umutsuzluk Düzeyleri.
Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Anabilim Dalı, Yüksek Lisans tezi, Şanlıurfa: Harran Üniversitesi, 2011.
131. Chilcot J, Wellsted D, Farrington A. Illness representations are associated with fluid nonadherence among hemodialysis patients. Journal of Psychosomatic Research, 2010, 68: 203–212.
132. Baines LS, Zawada ET, Jindal EM. Psychosocial profiling: a holistic managementtool for non-compliance. Clinical Transplant, 2005, 19: 38-44.
133. Bahar A. Kanser hastalarına psikososyal yaklaşım. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 2007, 10: 1
134. Okanlı A, Erdem N, Yılmaz Karabulutlu E. Hemodiyaliz hastalarında duygu kontrolü ve etkileyen faktörler. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 2008, 9: 156-161.
135. Öztürk A, Altuntaş Y, Özsan M, Gündüz E. Hemodiyaliz tedavisi alan kronik böbrek yetmezliği olgularının hastalıkları ve hemodiyaliz hakkındaki bilgi, tutum ve davranışlarının incelenmesi. Erciyes Tıp Dergisi, 2009, 31: 119-125.
115 136. Pre-dialysis patients’ perceived autonomy, self-esteem and labor participation:
associations with illness perceptions and treatment perceptions. The PREPARE Study-2 Group. Boston Medical Center Nephrology, 2010, 11: 35-45.
137. Scharloo M, Kaptein AA, et all. llness perceptions, coping and functioning inpatients with rheumatoid arthritis, choric obstructive pulmonary disease and psoriasis. Journal of Psychosomatic Research, 1998, 44: 573-585.
138. Bryne M, Walsh J, Murphy A. Secondary prevention of coronary heart disease:
patient beliefs and health-related behaviour. Journal of Psychosomatic Research, 2005, 58:403-445.
139. Christine D. Cahul, Gail W. Stuart, Michele T, Laraia and George W. Arana.
Inpatient management of violent behavior. Nursing Prevention and Intervention,1991, 12: 239-252.
140. Karabulutlu E, Okanlı A. Hemodiyaliz hastalarında hastalık algısının değerlendirilmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 2011,14: 4 141. Weijman I, Kant I, Swaen GM. et all. Diabetes, employment and fatigue-related
complaints: A comparison between diabetic employees, “Healthy” Employees,
complaints: A comparison between diabetic employees, “Healthy” Employees,