3. MATERYAL VE METOT
3.4. Araştırmaya Alınma Kriterleri
18 yaş ve üzeri olma
Bilinen malign bir hastalığı olmama
Soruları algılayabilme ve cevaplayabilme
İşitme ile ilgili problemi olmama
Psikiyatrik problemi bulunmama
43 3.5. Veri Toplama Araçları
Araştırma verilerinin toplanmasında Hasta Tanıtım Formu, hastalığı algılama düzeyini belirlemek amacıyla Hastalık Algısı Ölçeği (HAÖ) ve hastaların psikososyal uyum düzeylerini belirlemek amacıyla hastalığa Psikososyal Uyum Ölçeği (PSUÖ) kullanılmıştır. Glisemik kontrol değişkeni olarak HbA1c ve AKŞ değeri alınmıştır.
Hasta Tanıtım Formu (EK-4): Sosyodemografik özellikler ve hastalığa ait özellikleri belirlemeye yönelik araştırmacı tarafından hazırlanmış olup toplam 30 sorudan oluşmaktadır.
Hastalık Algısı Ölçeği (HAÖ) (EK-5): Ölçek 73 sorudan oluşmaktadır. 1996 yılında Weinmann tarafından geliştirilmiş ve 2002 yılında Moss-Morris ve ark.
tarafından yenilenmiştir.10 Ölçeğin Türk toplumunda geçerlik ve güvenirlik çalışması Kocaman ve arkadaşları tarafından yapılmıştır.72
HAÖ üç boyuttan oluşmaktadır: Hastalık tipi, hastalık hakkındaki görüşleri, hastalık nedenleri boyutları.
Hastalık tipi boyutu: Sık görülen 14 hastalık belirtisini (ağrı, boğazda yanma, bulantı, soluk almada güçlük, kilo kaybı, yorgunluk, eklem sertliği, gözlerde yanma, hırıltılı soluma, baş ağrısı, mide yakınmaları, sersemlik hissi, uyku güçlüğü, güç kaybı) içerir. Bu belirtilerin her biri için kişiye önce, ‘hastalığın başlangıcından buyana yaşayıp yaşamadığı’, daha sonra ‘bu belirtiyi hastalığıyla ilgili görüp görmediği’ sorulmaktadır.
Bu boyut, her belirti için iki soruya da evet/hayır biçiminde yanıt verilecek biçimde düzenlenmiştir. İkinci sorudaki evet yanıtlarının toplamı hastalık tipi boyutunun değerlendirme sonucunu oluşturur.
Hastalık hakkındaki görüşleri boyutu: Otuz sekiz maddeden oluşmuş ve beşli Likert tipi ölçüm (Kesinlikle böyle düşünmüyorum, böyle düşünmüyorum, kararsızım, böyle düşünüyorum, kesinlikle böyle düşünüyorum) kullanılmıştır. Bu boyut yedi alt
44 boyutu içermektedir. Bunlar süre (akut/kronik), sonuçlar, kişisel kontrol, tedavi kontrolü, hastalığı anlayabilme, süre (döngüsel) ve duygusal temsiller olarak isimlendirilmiştir. Ölçeğin süre alt boyutu, kişinin hastalığının süresiyle ilgili algılarını araştırır ve akut, kronik, döngüsel olarak gruplanır. Sonuçlar alt ölçeği, kişinin hastalığının şiddetine, fiziksel, sosyal ve psikolojik işlevselliğine olası etkileriyle ilgili inançlarını araştırır. Kişisel kontrol, kişinin hastalığının süresi, seyri ve tedavisi üzerindeki iç kontrol algısını araştırır. Tedavi kontrolü, kişinin, uygulanan tedavinin etkinliği hakkındaki inançlarını araştırır. Hastalığı anlayabilme, kişinin hastalığını ne kadar anladığını ya da kavradığını araştırır. Duygusal temsiller, kişinin hastalığıyla ilgili hissettiklerini araştırır.
Hastalık nedenleri boyutu: Hastalıkların oluşumundaki olası nedenleri içeren
18 maddeden oluşur. Beşli Likert tipi ölçüm kullanılır. Bu boyut, kişinin hastalığının olası nedenleri hakkındaki düşüncelerini araştırır ve dört alt ölçek içerir. Bunlar, psikolojik atıflar (ör. stres ya da endişe, aile problemleri, kişilik özellikleri), risk etkenleri (ör. kalıtsal, sigara, alkol kullanımı, yaşlanma), bağışıklık (ör. mikrop ya da virüs, vücut direncimin az olması), kaza veya şanstır (ör. kaza, yaralanma, kötü talih vb.). Ölçeğin sonunda niteliksel değerlendirme için kişinin hastalığının en önemli nedenleri olarak gördüğü üç etkeni yazması da istenmektedir. Ölçeğin Türk toplumunda yapılan geçerlik ve güvenirlik çalışmasında hastanın hastalık hakkında görüşlerini içeren boyutun alt ölçeklerinin alfa katsayılarının 0.69- 0.77 arasında ve hastalık nedenlerinin alt ölçeklerinin alfa güvenirlik katsayılarının 0.25- 0.72 arasında değiştiği saptanmıştır.29 Bu çalışmada ise Cronbach alpha değeri “Hastalık Hastalık belirtileri”
için 0.760, “Hastalık hakkındaki görüşleri” boyutu için 0.735, “Hastalık nedenleri”
boyutu için 0.799 olarak tespit edilmiştir.
Hastalığa Psikososyal Uyum-Öz Bildirim Ölçeği (PSUÖ)(EK-6): Ölçek 45
45 sorudan oluşmaktadır. Derogatis ve Lopez tarafından 1983 yılında geliştirilen ve hastalığa psikososyal uyumu ölçen bir ölçektir.113 Bu ölçek, bireylerin diğer bireylerle ve sosyo-kültürel çevreyi oluşturan kurumlarla karşılıklı etkileşimini ölçer. PAIS-SR 46 madde ve 7 alt gruptan oluşmaktadır. Bu alt gruplar; sağlık bakımına oryantasyon, meslek/iş çevresi, aile çevresi, cinsel ilişkiler, geniş aile ilişkileri, sosyal çevre ve psikolojik alandır. Her alan için uyumun değişen seviyelerini belirleyen dört tanımlayıcı ifade kullanılmaktadır. Hastalardan bu dört tanımlayıcı ifadeden kendi kişisel deneyimlerini en iyi-en yakın şekilde tanımlayan yanıtı seçmesi istenmektedir.113 Her bir madde 0’dan 3’e kadar değişen puanlar üzerinden puanlanır. Hastalıktan bu yana büyük oranda olumsuz değişiklikler 3 puanla, değişiklik olmaması ya da olumlu değişiklikler 0 puanla değerlendirilir. Ölçekten elde edilen minimum ve maksimum puan 0-138 arasıdır. Bu ölçekte, düşük puanlar hastalığa “iyi psikososyal uyumu”, yüksek puanlar hastalığa “kötü psikososyal uyumu” gösterir. Hastalığa Psikososyal Uyum-Öz Bildirim Ölçeğinden alınan 35’in altındaki puanlar iyi psikososyal uyumu, 35-51 arası puanlar orta derecede iyi psikososyal uyumu ve 51’in üstündeki puanlar kötü uyumu ifade etmektedir.92 Hastalığa Psikososyal Uyum-Öz Bildirim Ölçeği’nin ülkemiz için geçerlik ve güvenirlik çalışması Adaylar tarafından “Akut ve Kronik Hastalığı Olan Bireylerin Hastalıktaki Uyum, Adaptasyon, Algı ve Öz Bakım Yönelimleri” isimli doktora tezinde yapılmış olup, alt gruplar için güvenirlik katsayısı sırası ile 0.87, 0.85, 0.80, 0.95, 0.89, 0.93, 0.83, tüm ölçek için 0.94 olarak belirlenmiştir.92 Bu çalışmada ise Cronbach alpha değeri “Sağlık Bakımına Oryantasyon Boyutu” için 0.727, “Mesleki Çevre Boyutu” için 0.902, “Aile Çevresi Boyutu” için 0.819, “Seksüel İlişki Boyutu” için 0.993, “Geniş Aile İlişkileri Boyutu” için 0.563,
“Sosyal Çevre Boyutu” için 0.985, “Psikolojik Baskı Boyutu” için 0.918, tüm ölçek için ise 0.959 olarak bulunmuştur.
46 3.6. Verilerin Toplanması
Araştırmanın uygulaması 10 Haziran–30 Aralık 2012 tarihleri arasında yapılmıştır. Hastalara araştırmanın amacı ve yöntemi açıklanarak sözlü onamları alınmıştır. Hastaların daha rahat yanıt verebilmeleri amacıyla formlar tüm hastalara araştırmacı tarafından birebir görüşülerek uygulanmıştır. Formların doldurulması sırasında sadece form doldurma amacı güdülmemiş gerekli yerlerde hastalara bilgilendirme ve danışmanlık yapılmıştır. Veri Toplama Formu’nun uygulama süresi yaklaşık 30 dakika sürmüştür. Glisemik kontrol (AKŞ ve HbA1c) değerleri hastaların dosyalarından elde edilmiştir.
3.7. Verilerin Değerlendirilmesi
Verilerin analizinde 9 farklı istatistiksel analiz kullanılmış olup bu analizler bilgisayarda SPSS 18.00 istatistik paket programı ile yapılmıştır. Bu analizler şunlardır:
1. Frekans 2. Yüzde 3. t testi
4. Tek Yönlü Varyans analizi (ANOVA) 5. Pearson Korelasyon analizi
6. Mann Whitney U testi 7. Kruskal Wallis testi 8. Tukey HSD Post Hoc testi 9. Tamhane’s T2 Post Hoc testi 3.8. Araştırmanın Değişkenleri
Bağımlı Değişkenler: Hastalık algısı ölçeği puan ortalaması ve hastalığa psikososyal uyum ölçeği puan ortalaması
47 Bağımsız Değişkenleri: Hastaların tanıtıcı özelikleri ile hastalığa ait özellikleri ve AKŞ ile HbA1c değerleri
3.9. Araştırmanın Etik İlkeleri
Veri toplama formalarının uygulamasına başlamadan önce Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü’nden etik kurul izni alınmıştır. Erzurum İl Sağlık Müdürlüğü’nden ve AÜYAH Başhekimliği’nden resmi izin alınmıştır.
Araştırma soruları sorulmadan önce, araştırma kapsamına alınan bireylere çalışma hakkında bilgi verilerek “Bilgilendirilmiş onam” ilkesi, elde edilen verilerin gizli tutulacağı belirtilerek “Gizlilik ve gizliliğin korunması” ilkesi, araştırmaya gönüllü olarak katılmayı isteyenlerin alınması ile de “Özerkliğe saygı” ilkesini içeren etik ilkeler yerine getirilmştir.
3.10. Araştırmanın Sınırlılıkları
Bu araştırma sadece EBEAH ve AÜYAH’e belirtilen tarihler arasında kontrol veya tedavi amacıyla başvuran tip II DM’li hasta grubuna genellenebilir.
48
4. BULGULAR
Araştırmaya alınan hastaların tanıtıcı özelliklerine ilişkin bilgiler Tablo 4.1’de verilmiştir.
Tablo 4.1. Hastaların Tanıtıcı Özelliklerinin Dağılımı
Tanıtıcı özellikler (S:300) Sayı %
Hastaların % 52.3’ünün kadın, % 89’unun evli, % 55.7’sinin ilkokul mezunu, % 50’sinin ev hanımı ve % 78.3’ünün aile tipinin çekirdek aile olduğu, yaş ortalamasının 60.08±11.58, boy ortalamasının 165.69±8.13 ve kilo ortalamasının ise 81.29±12.56 olduğu belirlenmiştir (Tablo 4.1).
Araştırmaya alınan hastaların hastalık özelliklerin ve hastalığa yönelik bilgi durumlarının dağılımına ilişkin bilgiler Tablo 4.2’de verilmiştir.
49 Hastaların % 48’inin diyabeti tedavi şeklinin insülin olduğu, % 50.3’ünün ailesinde diyabet hastası olduğu, % 67.’sinin sigara ve % 99’ unun alkol içmediği tespit edilmiştir. Araştırmaya alınan hastaların % 31’inin diyabet kontrolü için 3 ayda 1 kez sağlık kuruluşuna gittiği, %63’ünün hiperglisemi nedeniyle hastaneye yattığı,
%11.7’sinin hipoglisemi nedeniyle hastaneye yattığı, %53.7’si düzenli egzersiz yapmadığı, egzersiz yapanların %92.8’inin >3 kez Hafta en az 20 dk egzersiz yaptığı tespit edilmiştir. Araştırmaya alınan hastaların %69.80’i düzenli TBT uyguladığı,
%69.7’si hastalığının hangi organlarını etkilediğini bildiği tespit edilmiştir (Tablo 4.2).
Tablo 4.2. Hastaların Hastalık Özellikleri ve Hastalığa Yönelik Bilgi Durumlarının Dağılımı
Hastalık Özellikleri ve Hastalığa Yönelik Bilgi Durumları (S:300)
Sayı %
Diyabet tedavi şekli OAD ilaç
İnsülin
Daha önce OAD ilaç iken şimdi insülin Sadece diyet Diyabet Kontrolü için Sağlık Kuruluşuna Gitme Sıklığı
Ayda 1 kez Hiperglisemi Nedeni ile hastaneye yatma durumu
Evet
Hayır 189
111
63.0 37.0 Hipoglisemi nedeni ile hastaneye yatma durumu
Evet
50
Hastalık Özellikleri (S:300) Sayı %
Hastalıktan dolayı organların etkilenme durumu Diyabet hastalığına bağlı uzun dönemde gelişen diğer hastalıkları
bilme durumu Evde kan şekeri ölçüm cihazı olma durumu
Evet Daha önce diyabet hastalığına ilişkin bilgi alma durumu
Evet bağlı uzun dönemde gelişen diğer hastalıkları bilmediği, % 78.3’ünün evinde kan şekeri ölçüm cihazının olduğu, % 38’inin günde 1-2 kez kan şekeri kontrolü yaptığı, % 68.7’sinin hastalığa ilişkin daha önce bilgi aldığı, % 53.2’sinin hemşireden bilgi aldığı tespit edilmiştir (Tablo 4.2).
51 Araştırmaya alınan hastaların diyabet süresinin 8.82±6.26 yıl, açlık kan şekeri ortalamasının 193.09±50.04, HbA1c ortalamasının 10.01±2.54 olduğu belirlenmiştir (Tablo 4.2)
Tablo 4.3. Hastalık Algısı Ölçeğinden Alınan Puanların Dağılımı
HAÖ Min Max Ort SS
Tablo 4.3 incelendiğinde; hastalık algısı ölçeğinin hastalık belirtileri alt boyutu ortalaması 7.48±3.09 olduğu görülmektedir. Hastalık hakkındaki görüşler boyutunun alt boyutları incelendiğinde; kişisel kontrol algısı alt boyutunun ortalaması 18.50±2.27, süre (akut/kronik) algısı alt boyutunun ortalaması 17.68±1.74, duygusal temsiller algısı alt boyutunun ortalaması 21.09±4.91, hastalığı anlayabilme algısı alt boyutunun ortalaması 14.45±3.14, sonuçlar algısı alt boyutunun ortalaması 18.95±2.40, tedavi kontrolü algısı alt boyutunun ortalaması 17.26±1.84 ve süre (döngüsel) algısı alt boyutunun ortalaması 14.59±1.41’dir.
52 Hastalık nedenleri boyutunun alt boyutları incelendiğinde; psikolojik atıflar alt boyutunun ortalamasının 15.87±03.90, risk etkenleri alt boyutunun ortalamasının 16.91±3.68, bağışıklık alt boyutunun ortalamasının 6.15±2.12, kaza veya şans alt boyutunun ortalamasının ise 2.95±1.32 olduğu görülmektedir (Tablo 4.3).
Tablo 4.4. Hastalık Belirtileri ve Belirtilerin Hastalıkla İlişkilendirilme Durumları Belirtiler Hastalığın başlangıcından
Tablo 4.4 incelendiğinde, burada yer alan 14 hastalık belirtisinin hastalar tarafından %24.3 ile % 91.7 oranında yaşandığı saptanmıştır. En sık yaşanan belirtiler yorgunluk (%91.7), güç kaybı (%90.7), sersemlik hissi (% 81.7), ağrı (%69), baş ağrısı (%68), gözlerde yanma (%50,7) ve kilo kaybı (%47.3) olarak belirlenmiştir. Bu belirtilerin hastalığıyla ilgili görüp görmediği’ sorusuna verilen ‘evet’ yanıtları ise yorgunluk (% 78.7), güç kaybı (%78), sersemlik hissi (% 69.7), ağrı (%51), gözlerde yanma (%45) ve baş ağrısı (%44.7) olarak belirlenmiştir.
Hastaların yaşlarına ile hastalık belirtileri, hastalık hakkındaki görüşleri boyutu ve psikososyal uyum toplam puan ortalaması arasındaki ilişki Tablo 4.6’da verilmiştir.
53 Tablo 4.5. Hastaların Yaşlarına göre Hastalık Belirtileri, Hastalık Hakkındaki Görüşleri Boyutu ve Psikososyal Uyum Toplam Puanları Arasındaki İlişki
Yaş
R P
Hastalık Belirtileri Boyutu 0.301 0.001**
Hastalık Hakkındaki Görüşleri Boyutu
Kişisel Kontrol -0.145 0.033*
Süre (Akut/Kronik) 0.033 0.566
Duygusal Temsiller 0.037 0.526
Hastalığı Anlayabilme 0.031 0.591
Sonuçlar 0.223 0.001**
Tedavi Kontrolü -0.010 0.861
Süre (Döngüsel) -0.073 0.205
PSUÖ Toplam Puan 0,309 0,001**
r: Peasrson korelasyon katsayısı *p<0.05 **p<0.01
Hastalık belirtileri puanı ile yaş arasında pozitif yönde istatistiksel olarak önemli ilişki gözlenmiştir. Hastaların yaşı arttıkça hastalık belirtisi puanı artmaktadır (r=0.301, p<0,01). Kişisel kontrol algısı alt boyutu puanı ile yaş arasında ters yönde istatistiksel olarak önemli ilişki görülmektedir. Hastaların yaşı arttıkça kişisel kontrol algısı puanı düşmektedir (r=-0.145, p<0.05). Sonuçlar algısı alt boyutu puanı ile yaş arasında pozitif yönde istatistiksel olarak önemli ilişki görülmektedir. Hastaların yaşı arttıkça sonuçlar algısı puanı artmaktadır (r=0.223, p<0.01) (Tablo 4.5).
Hastalık hakındaki görüşleri boyutu süre (akut/kronik), duygusal temsiller, hastalığı anlayabilme, tedavi kontrolü ve süre (döngüsel) algısı alt boyut puanları ile yaş değişkeni arasında istatistiksel olarak önemli ilişki gözlenmemiştir (p>0.05) (Tablo 4.5).
Psikososyal uyum toplam puanı ile yaş arasında pozitif yönde istatistiksel olarak önemli ilişki görülmektedir. Hastaların yaşı arttıkça psikososyal uyum puanı artmaktadır (r=0.309; p<0.01) (Tablo 4.5).
Hastaların cinsiyetlerine göre hastalık belirtileri ve hastalık hakkındaki görüşleri boyutu puan ortalamalarına yönelik bulgular Tablo 4.6’da verilmiştir.
54 Hastalık hakkındaki görüşleri boyutu hastalığı anlayabilme (p<0.05) ve süre (döngüsel) algısı (p<0.01) alt boyutu puanı cinsiyete göre istatistiksel olarak önemli farklılık göstermektedir. Kadınların hastalığı anlayabilme ve süre (döngüsel) algısı alt boyutu puanlarının erkeklerin puanlarından yüksek olduğu gözlenmiştir (Tablo 4.6).
Hastalık belirtileri, hastalık hakkındaki görüşleri boyutu kişisel kontrol, süre (akut/kronik), duygusal temsiller, sonuçlar ve tedavi kontrolü algısı alt boyut puanları bakımından kadın ve erkek olgular arasında istatistiksel olarak önemli farklılık gözlenmemiştir (p>0.05) (Tablo 4.6).
Tablo 4.6. Hastaların Cinsiyetlerine Göre Hastalık Belirtileri ve Hastalık Hakkındaki Görüşleri Boyutu Puan Ortalamaları
Hastaların medeni durumlarına göre hastalık belirtileri ve hastalık hakkındaki görüşleri boyutu puan ortalamalarına yönelik bulgular Tablo 4.7’de verilmiştir.
Hastalık belirtileri medeni duruma göre istatistiksel olarak önemli farklılık göstermektedir (p<0.05). Evli hastaların hastalık belirtilerinin bekar olan hastalardan
55 düşük olduğu gözlenmiştir. Hastaların medeni durumlarına göre hastalık hakkındaki görüşler boyutunun kişisel kontrol (p<0.01), süre (akut/kronik) (p<0.05), hastalığı anlayabilme (p<0.05) ve süre (döngüsel) algısı (p<0.01) alt boyutu puanları istatistiksel olarak önemli farklılık göstermektedir. Evli hastaların kişisel kontrol algısı puanlarının ve bekar olanların süre (akut/kronik) algısı puanlarının daha yüksek olduğu gözlenmiştir. Evlilerin hastalığı anlayabilme ve süre (döngüsel) algısı puanlarının bekar olanların puanlarından düşük olduğu belirlenmiştir (Tablo 4.7).
Tablo 4.7. Hastaların Medeni Durumlarına Göre Hastalık Belirtileri ve Hastalık Hakkındaki Görüşleri Boyutu Puan Ortalamaları
Hastalık hakkındaki görüşleri boyutunun duygusal temsiller, sonuçlar ve tedavi kontrolü algısı alt boyutu puanları bakımından evli ve bekar olgular arasında istatistiksel olarak önemli farklılık gözlenmemiştir (p>0.05) (Tablo 4.7).
Hastaların eğitim durumlarına göre hastalık belirtileri ve hastalık hakkındaki görüşleri boyutu puan ortalamalarına yönelik bulgular Tablo 4.8’da verilmiştir.
Hastalık hakkındaki görüşleri boyutunun süre (akut/kronik) (p<0.01), hastalığı anlayabilme (p<0.05) ve tedavi kontrolü algısı (p<0.01) alt boyutu puanları eğitim
56 durumuna göre istatistiksel olarak önemli farklılık göstermektedir. Farklılığı yaratan grubu belirlemek amacıyla yapılan ikili karşılaştırmalarda; süre (akut/kronik) algısı alt boyut puanına göre okuryazar olan hastaların puanlarının hem ilkokul mezunlarının hem de ortaokul-lise mezunlarının puanlarından, ilkokul mezunlarının puanlarının ortaokul-lise mezunlarının puanlarından, eğitim seviyesi üniversite ve üzeri olanların puanlarının ise ilkokul ve ortaokul-lise mezunlarının puanlarından istatistiksel olarak önemli düzeyde yüksek olduğu gözlenmiştir. Hastalığı anlayabilme algısı alt boyut puanına göre okur-yazar olan hastaların ve ilkokul mezunu olan puanlarının ortaokul-lise mezunlarının puanlarından istatistiksel olarak önemli düzeyde yüksek olduğu gözlenmiştir. Tedavi kontrolü algıısı alt boyut puanına göre okuryazar olan hastaların puanlarının ilkokul mezunlarının puanlarından düşük, ilkokul mezunlarının ve ortaokul-lise mezunlarının puanlarının ise eğitim seviyesi üniversite ve üzeri olanların puanlarından istatistiksel olarak önemli düzeyde yüksek olduğu gözlenmiştir (Tablo 4.8).
Hastalık belirtileri, hastalık hakkındaki görüşleri boyutunun kişisel kontrol, duygusal temsiller, sonuçlar ve süre (döngüsel) algısı alt boyutu puanları bakımından eğitim durumu grupları arasında istatistiksel olarak önemli farklılık gözlenmemiştir (p>0.05) (Tablo 4.8).
Hastaların mesleklerine göre hastalık belirtileri ve hastalık hakkındaki görüşleri boyutu puan ortalamalarına yönelik bulgular Tablo 4.9’da verilmiştir.
Hastalık hakkındaki görüşleri boyutu tedavi kontrolü (p<0.05) ve süre (döngüsel) algısı (p<0.01) alt boyutu puanı meslek gruplarına göre istatistiksel olarak önemli farklılık göstermektedir. Farklılığı yaratan grubu belirlemek amacıyla yapılan ikili karşılaştırmalarda; tedavi kontrolü algısı alt boyut puanına göre mesleği işçi olan hastaların puanlarının serbest meslek sahibi, emekli ve ev hanımı olan hastaların
57 puanlarından istatistiksel olarak önemli düzeyde düşük olduğu gözlenmiştir. Süre (döngüsel) algısı alt boyut hastaların puanlarından istatistiksel olarak önemli düzeyde düşük olduğu gözlenmiştir (Tablo 4.9).
Tablo 4.8. Hastaların Eğitim Durumlarına Göre Hastalık Belirtileri ve Hastalık Hakkındaki Görüşleri Boyutu Puan Ortalamaları
aKruskal-Wallis Test bMann-Whitney U Test *p<0.05 **p<0.01
Hastalık belirtileri, hastalık hakkındaki görüşleri boyutunun kişisel kontrol, süre (akut/kronik), duygusal temsiller, hastalığı anlayabilme ve sonuçlar algısı alt boyutu
58 puanları bakımından meslek grupları arasında istatistiksel olarak önemli farklılık gözlenmemiştir (p>0.05) (Tablo 4.9).
Tablo 4.9. Hastaların Mesleklerine Göre Hastalık Belirtileri ve Hastalık Hakkındaki Görüşleri Boyutu Puan Ortalamaları
aKruskal-Wallis Test bMann-Whitney U Test *p<0.05 **p<0.01
59 Hastaların aile tipine göre hastalık belirtileri ve hastalık hakkındaki görüşleri boyutu puan ortalamalarına yönelik bulgular Tablo 4.10’da verilmiştir.
Tablo 4.10. Hastaların Aile Tipine Göre Hastalık Belirtileri ve Hastalık Hakkındaki Görüşleri Boyutu Puan Ortalamaları
Hastaların aile tipine göre hastalık belirtileri ve hastalık hakkındaki görüşleri alt boyutları puanlarında istatistiksel olarak önemli farklılık gözlenmemiştir (p>0.05) (Tablo 4.10)
Hastaların diyabeti tedavi şekline göre hastalık belirtileri ve hastalık hakkındaki görüşleri boyutu puan ortalamalarına yönelik bulgular Tablo 4.11’de verilmiştir.
Hastalık belirtileri diyabet tedavi şekli gruplarına göre istatistiksel olarak önemli farklılık göstermektedir (p<0.01). Farklılığı yaratan grubu belirlemek amacıyla yapılan ikili karşılaştırmalara göre; tedavi şekli OAD olan ve sadece diyet yapanların hastalık hastaların hastalık belirtisi sayısının istatistiksel olarak önemli düzeyde düşük olduğu gözlenmiştir (Tablo 4.11).
60 Tablo 4.11. Hastaların Diyabeti Tedavi Şekline Göre Hastalık Belirtileri ve Hastalık Hakkındaki Görüşleri Boyutu Puan Ortalamaları
61 Hastalık hakkındaki görüşleri boyutunun süre (akut/kronik) (p<0.05), duygusal temsiller ve sonuçlar algısı (p<0.01) alt boyutu puanları diyabet tedavi şekline göre istatistiksel olarak önemli farklılık göstermektedir. Farklılığı yaratan grubu belirlemek amacıyla yapılan ikili karşılaştırmalarda; süre (akut/kronik) algısı alt boyut puanına göre tedavi şekli insülin olanların puanlarının daha önceden OAD olup şimdi insülin olan hastaların puanlarından istatistiksel olarak önemli düzeyde yüksek olduğu gözlenmiştir. Duygusal temsiller algısı alt boyut puanına göre tedavi şekli insülin olanların puanlarının daha önceden tedavi şekli OAD olup şimdi insülin olan hastaların puanlarından istatistiksel olarak önemli düzeyde yüksek bulunmuştur. Sonuçlar algısı alt boyut puanına göre tedavi şekli sadece diyet olanların puanlarının tedavi OAD, insülin ve daha önceden oral antibiyotik olup şimdi insülin olan hastaların puanlarından istatistiksel olarak önemli düzeyde düşük olduğu gözlenmiştir (Tablo 4.11).
Hastalık hakkındaki görüşleri boyutunun kişisel kontrol, hastalığı anlayabilme, tedavi kontrolü ve süre (döngüsel) algısı alt boyutu puanları bakımından tedavi şekli grupları arasında istatistiksel olarak önemli farklılık gözlenmemiştir (p>0.05) (Tablo 4.11).
Hastaların ailede diyabet öyküsü göre hastalık belirtileri ve hastalık hakkındaki görüşleri boyutu puan ortalamalarına yönelik bulgular Tablo 4.12’de verilmiştir.
Ailede diyabet öyküsü varlığına göre hastalık belirtileri ve hastalık hakkındaki görüşleri alt boyutu puanları arasında istatistiksel olarak önemli farklılık gözlenmemiştir (p>0.05) (Tablo 4.12).
62 Tablo 4.12. Hastaların Ailede Diyabet Öyküsüne Göre Hastalık Belirtileri ve Hastalık Hakkındaki Görüşleri Boyutu Puan Ortalamaları belirtileri ve hastalık hakkındaki görüşleri arasındaki ilişkilere yönelik bulgular Tablo 4.13’de verilmiştir
Hastalık belirtileri kontrol sıklığına göre istatistiksel olarak önemli farklılık göstermektedir (p<0,01). Farklılığı yaratan grubu belirlemek amacıyla yapılan ikili karşılaştırmalara göre; kontrol sıklığı ayda 1 kez olanların hastalık belirtileri sayısının kontrol sıklığı 3 ayda 1 kez ve yılda 1 kez olanların belirti sayılarından, kontrol sıklığı 6 ayda 1 kez olan hastaların belirti sayısının ise 2 ayda bir kez, 3 ayda 1 kez ve yılda 1 kez olanların belirti sayılarından istatistiksel olarak önemli düzeyde yüksek olduğu gözlenmiştir (Tablo 4.13).
63 Tablo 4.13. Hastaların Diyabet Kontrolü için Sağlık Kuruluşuna Gitme Sıklığına Göre Hastalık Belirtileri ve Hastalık Hakkındaki Görüşleri Boyutu Puan Ortalamaları
Kontrol Sıklığı S Ort SS F P
64 Hastalık hakkındaki görüşleri boyutunun kişisel kontrol (p<0.05), süre (akut/kronik) (p<0.01) ve tedavi kontrolü algısı (p<0.05) alt boyutu puanları kontrol sıklığı gruplarına göre istatistiksel olarak önemli farklılık göstermektedir (p<0.05).
Farklılığı yaratan grubu belirlemek amacıyla yapılan ikili karşılaştırmalarda; kişisel kontrol algısı alt boyut puanına göre kontrol sıklığı yılda 1 kez olanların puanlarının
Farklılığı yaratan grubu belirlemek amacıyla yapılan ikili karşılaştırmalarda; kişisel kontrol algısı alt boyut puanına göre kontrol sıklığı yılda 1 kez olanların puanlarının