Bu bölümde, önceki bölümde belirtilmiĢ olan bulgulara bağlı olarak ulaĢılan sonuçlar ve bu sonuçlara göre geliĢtirilen önerilere ve tespitlere yer verilmiĢtir.
Tekirdağ Güzel Sanatlar ve Spor Lisesi öğrencilerinin çoğunluğu aileleri ile beraber ikamet etmektedir. YaĢama ortamında kendisine ait piyanoya sahip olan öğrenci sayısı, olmayanlara göre azdır. Öğrenci profilinin %57‟lik bölümü daha önce müzik eğitimi almıĢ, bu öğrencilerin %10‟u Güzel Sanatlar ve Spor Lisesi‟nde eğitim görmeye baĢlamadan önce piyano öğrenimi görmüĢtür. Bu sayılar bize Güzel Sanatlar ve Spor Lisesi sınavlarında müzik eğitimi alan öğrencilerin sayısal olarak daha baĢarılı olduklarını göstermektedir. Aynı zamanda Güzel Sanatlar ve Spor Lisesi seçiminin bilinçli olduğunu da düĢündürmektedir. Ankette yer alan okulda öğrenim görmeyi seçmede “kendi isteğimle” seçeneğinin %77,7 olarak çıkması bu kanıyı desteklemektedir. Sonraki en yüksek oran olarak ailenin etkisi olduğu görülmektedir ki, ailenin yönlendirmesi de öğrencinin yaĢı göze alındığında bilinçli tercih olarak kabul edilmelidir.
Ankete katılan piyano öğretmenlerinin %57,1‟inin ana branĢı piyano iken, %42,9‟unun ana branĢı piyano değildir. Oranın yarı yarıya yakın oluĢu, eğitimde kalite açısından, ana branĢı piyano olan öğretmen sayısının arttırılması gerektiğini düĢündürmektedir.
Uygulanan anketin Güzel Sanatlar Ve Spor Liselerinde Piyano Eğitimi Alan Öğrencileri Ġçin Sağlanan ÇalıĢma ġartları‟nın araĢtırıldığı bölümden elde edilen sonuçlarda, öğrencilerin hafta içi etüt saatlerini fazla veya az görmedikleri, ancak hafta sonunda ayrılan etüt saatlerini yetersiz buldukları tespit edilmiĢtir. Ankete katılan piyano öğretmenleri, boĢ geçen derslerde öğrencilere enstrüman çalıĢma
imkanının yeterince sahip olmadıklarını düĢünmektedir. Hafta sonu etüt saatlerinin arttırılması yaĢama ortamında piyano bulunmayan öğrencileri için bir gereklilik olmanın yanında, tüm öğrencilerin piyano eğitimine de katkı sağlayacaktır. Ancak ankete verilen cevaplardan, öğrencilerin çalıĢmak için yeterli piyano odası ve piyanoya ulaĢamadıkları görülmüĢtür. Bunun için okulda piyano ve piyano sınıfı sayısı arttırılmalıdır.
Güzel Sanatlar Ve Spor Liselerinde piyano eğitiminde piyano müfredatında bulunan uygulamaların öğrenciyi nasıl etkilediğinin araĢtırıldığı bölümünde öncelikle uygulanan “Piyano Öğretim Programı” hakkında sorular sorulmuĢ, alınan cevaplar sonrasında Tekirdağ Güzel Sanatlar ve Spor Lisesi‟ndeki piyano öğretmenlerinin Piyano Öğretim Programı‟nın öğretmenlerce orta düzeyde incelendiği, programın, Lise 1 düzeyinde öğrencinin geliĢimine uygun olduğu, daha sonraki sınıflarda bu oranın düĢtüğü ve programın öğrencinin geliĢimiyle orta düzeyde uyuĢum gösterdiği tespit edilmiĢtir. Tekirdağ Güzel Sanatlar ve Spor Lisesi‟ndeki piyano öğretmenlerinin Piyano Öğretim Programını hangi sınıflarda ne düzeyde izleyebildikleri sorusuna verdikleri cevapların dağılımı, Lise 1 ve Lise 2. Sınıf düzeyinde programı takip ettikleri, Lise 3. Sınıf ve Lise 4. Sınıf‟da ise bu programı ancak orta düzeyde uygulayabildiklerini ortaya koymuĢtur. Ankette sorulan sorularla bunun nedeninin Piyano Öğretim Programındaki konular zamanında iĢlenememesi ve öğrencilerin Piyano Öğretim Programında ele alınan konuları orta düzeyde algılayabilmesinden kaynaklandığı tespit edilmiĢtir. Lise 3. Sınıf ve Lise 4. Sınıf seviyesindeki öğrencilerin piyano ders sayısının arttırılması bir çözüm olarak görünmektedir. “Piyano Öğretim Programı‟nı gerçekleĢtirmek için her sınıfa göre piyano ders saati yeterli mi?” sorusuna örneklem piyano öğretmenlerinin verdiği cevaplar da göstermektedir ki, Piyano Öğretim Programı‟nın verimli Ģekilde tüm sınıflarda uygulanabilmesi için piyano derslerinin sayısının arttırılması gerekmektedir. Bu çözüm için ise piyano öğretmeni sayısının arttırılması, öğretmen baĢına düĢen öğrenci sayısının düĢürülmesi gerekmektedir. Tekirdağ Güzel Sanatlar ve Spor Lisesi‟ndeki örneklem öğrenci grubuna Piyano Öğretim Programı‟nın onları hedeflerine ulaĢtırmak için yeterli olup olmadığı sorulmuĢ, öğrencilerin, Piyano
Öğretim Programı‟nı hedeflerini gerçekleĢtirmek için yeterli olduğu görüĢünde oldukları ortaya çıkmıĢtır.
Anketle Piyano Eğitim Programı‟nın orta düzeyde yeterli, zorunlu parça uygulamasının öğrenciyi motive etmese de gerekli olduğu tespit edilmiĢtir. Unutulmamalıdır ki, sanat eğitiminde motive edici öğelerin yanında, öğrenciye verilen zorunlu uygulamalar, öğrencinin geliĢimine katkıda bulunmaktadır.
Ankete katılan öğrenciler, zorunlu parça uygulaması gibi, Piyano Öğretim Kitabı‟ndaki etüt ve eser seçimlerini de motive edici bulmamaktadırlar. Gerek öğrencilerin, gerekse öğretmenlerin Piyano Öğretim Kitabı‟ndaki etüt ve eser seçimleri konusundaki görüĢleri göz önüne alındığında, müfredat dıĢına çıkılarak, seviyeye uygun ve seviyeyi geliĢtirici etüt ve eserlerin öğrenciye verilmesi bu konuda bir çözüm olarak görünmektedir. Güzel Sanatlar ve Spor Liselerinde piyano eğitiminde piyano müfredatı dıĢında piyano dersindeki uygulamaları tespit için sorulan sorulara verilen cevaplarda bu çözümün uygulandığı tespit edilmiĢtir.
Güzel Sanatlar ve Spor Liselerinde piyano eğitiminde piyano müfredatında bulunan uygulamaların öğrenciyi nasıl etkilediğinin araĢtırıldığı bölümde yer alan diğer sorulara verilen cevaplarda etüt ve eser çalıĢmalarının eĢit ağırlıkta öğrenciye verildiği görülmüĢ, ancak öğrencilerin fa anahtarı okuma, deĢifre ile ilgili problemleri olduğu tespit edilmiĢtir. Piyano derslerine paralel yürütülen solfej dersleri ve bu derslerde yapılacak egzersizler öğrencinin fa anahtarını daha hızlı ve olması gerektiği Ģekilde okumasında bir çözüm olacağı anlaĢılmıĢtır.
Güzel Sanatlar ve Spor Liselerinde piyano eğitiminde piyano müfredatı dıĢında piyano dersindeki uygulamaların araĢtırılması için sorulan sorularda, öğrencilerin yabancı terimleri piyano dersinde öğrendikleri, çalıĢacakları eserleri kayıttan veya öğretmenden ders sırasında dinleyebildikleri ve müfredat dıĢında gerçekleĢen parmak egzersizi, gam ve arpej çalıĢması, etütler ve eserlerin piyano performanslarını olumlu yönde etkilediği görülmüĢtür.
Gerek öğretmen, gerekse öğrenci örneklem grupları Güzel Sanatlar ve Spor Liselerinde müfredatta yer alan eĢlik dersleri dıĢında, solfej, ritim ve armoni derslerinin piyano eğitimine desteğinin olduğunu düĢünmektedir. Örneklem öğrenci grubu bu derslerde aldıkları eğitimin yeterli olduğu konusunda görüĢ belirtmiĢlerdir.
“Güzel Sanatlar ve Spor Liselerinde piyano eğitimi alan öğrencilerin performansını etkileyen diğer faktörler nedir?” sorusuna cevap aranırken sorulan “Piyano çalıĢırken metronom kullanıyor musunuz?” sorusuna verilen cevaplardan, öğrencilerin metronom kullanma alıĢkanlıklarının bulunmadığı tespit edilmiĢtir. Bu durum performanslarını etkilemiyor gibi gözükse de müzik eğitiminde metronom vazgeçilmez bir araçtır. Kullanılmaması temel eğitimi eksik bırakacak, kariyerin geliĢtiği yıllarda bu eksiklik ortaya çıkacak, geliĢimi yavaĢlatacaktır. Öğretmenlerin bu konuyu daha dikkatle takip etmeleri, derslerinde metronom kullanarak bunu bir disiplin haline getirmeleri gereklidir. Örneklem grubu, metronomla çalıĢmasa bile icrada eserin temposuna uygun çalmaya özen gösterdikleri görüĢündedirler.
Örneklem grubu, piyano çalıĢmak için haftalık çalıĢma saatinin yeterli olduğunu düĢünmektedir. Ders yoğunluğu ve yukarıda tespit etmiĢ olduğumuz piyano ve piyano odası sayısı yüzünden bu doğru olabilir. Ancak tatil günlerinde öğrencilerin yetersiz çalıĢtıkları ortaya çıkmıĢtır. Bunun bir sebebinin ikamet ettikleri yerlerde piyanoya sahip olmamaları olduğu düĢünülebilinir. Ancak öğrenciye sağlanan imkanların arttırılması (okulda hafta içi ve sonu etüt saatlerinin artması gibi) ve tatil günlerine verilecek çeĢitli görev ve ödevler ile öğrencinin tatil günlerinde çalıĢma alıĢkanlığı geliĢtirmesinin Ģart olduğu görülmüĢtür.
ÇalıĢmanın değerlendirilmesi sırasında piyano öğrencilerinin piyano öğretmeni ile kurdukları sağlıklı iliĢkinin ve ona duydukları güvenin piyano performanslarını olumlu etkileyen faktörlerin baĢında geldiği anlaĢılmıĢtır. Bundan daha önemsiz olmakla beraber metot ve eser seçimi, ders harici çalıĢmalar, ders sayısı gibi faktörlerde öğrencinin performansını olumlu olarak etkilemektedir. Yukarıda değindiğimiz soruna çözüm olarak, öğretmenin yaklaĢımı, motive edici
eser seçimi, konser veya dinleti hazırlığı ile öğrencide tatil günleri çalıĢma alıĢkanlığı geliĢtirilebilinir.
Örneklem grubunun piyano performanslarını etkileyen psikolojik faktörleri değerlendirmeleri istendiğinde, baĢarı isteği - hırsı, öğretmene duyulan sevgi ve müzik tutkusunun öğrencilerin piyano performanslarını önemli ölçüde etkilediği tespit edilmiĢtir. Öğrencide tatil günleri çalıĢma alıĢkanlığı geliĢtirmek için bu duyguları harekete geçirecek olan konser veya dinleti gibi etkinlikler düzenlenebilir. Bunlara hazırlanan öğrenci motive olacak, piyano performansını geliĢtirmek için çabalayacak ve doğru planlamayla tatil günleri de çalıĢma alıĢkanlığını kazanacaktır.
Öğrenciyi etkileyen en önemli psikolojik faktörlerden biri de kendilerine koydukları hedeftir. Örneklem grubunun verdiği cevaplarda çoğunluğun hedefinin, branĢ öğretmeni veya müzik öğretmeni olmak olduğu tespit edilmiĢtir. Bu hedefler Güzel Sanatlar ve Spor Liseleri‟nin öğrenci yetiĢtirme hedefleri ile uyuĢmaktadır. Bu da okulun öğrenciyi doğru yönlendirdiği ve doğru hedefi baĢarıyla öğrenciye aĢıladığının göstergesidir.
Çalgı eğitiminden kaynaklanan bedensel arazlar, öğrencinin performansını ve psikolojisini olumsuz etkileyen etkenlerdendir. Örneklem grubuna yapılan anketle piyano öğrencilerinin çoğunluğunun bedensel araz fazla yaĢamadıkları tespit edilmiĢtir. Bu tespit, Güzel Sanatlar ve Spor Liseleri piyano programının ve uygulanmasının yaĢ, eğitim ve geliĢime uygun olduğunu göstermektedir.
Güzel Sanatlar ve Spor Liselerinde piyano eğitimi alan öğrencilerin geliĢimlerini etkileyen diğer faktörlerden olan sanat etkinlikleri ve piyano konserlerine katılımları hakkında sorulan sorulara verdikleri cevap sonrasında; örneklem grubunun orta ve çok düzeyde sanatsal etkinlikleri takip ettikleri, piyano konserlerini takip etmeye özen gösterdikleri, piyano konseri vermeye teĢvik edildikleri anlaĢılmıĢtır.
ÇalıĢma sonunda ortaya çıkan tüm eksiklikler, artılar ve öneriler bir kenara bırakıldığında, Güzel Sanatlar ve Spor Liselerinin yirmi yılı aĢkın bir geçmiĢi varmıĢ
gibi gözükse de değiĢim ve dönüĢüm içinde yıllar içinde Ģekillendiği, mesleki müzik eğitiminde çok önemli bir adım olduğu unutulmamalıdır. AraĢtırmamız göstermiĢtir ki, Güzel Sanatlar ve Spor Liseleri eksikliklerine rağmen bilinçli öğrenci yetiĢtiren ve bilimsel bir programa ve müfredata uygun kurumlardır. Ancak doğru bir program doğru Ģekilde uygulanırsa baĢarılı olabilir. Bunun için de doğru eğitimci Ģarttır. BranĢ öğretmenlerinin önemi de bu noktada ortaya çıkmaktadır.
KAYNAKÇA
Ali, Filiz. Türkiye Cumhuriyeti‟nde Konservatuvarlar, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi. Ġstanbul: ĠletiĢim Yayınları, Ġstanbul 1988.
“Ankara Devlet Konservatuvarı” Milli Eğitim Bakanlığı, http://www.meb.gov.tr/meb/hasanali/egitimekatkilari/devlet_konservatuv ar.htm (18.10.2011)
Ataman, Sadi Yaver. Atatürk ve Türk Musikisi, Kültür Bakanlığı, Ankara 1999. AvĢar, Halil. “Cumhuriyet Felsefesi, Çağdaşlaşma”, Atatürk AraĢtırma Merkezi
Dergisi, Sayı 44, Cilt: XV, Temmuz 1999
http://www.atam.gov.tr/index.php?Page=DergiIcerik&IcerikNo=448 (16.10.2011)
Aydıner, Mehtap. “Piyano Eğitimi Sürecinde Karşılaşılabilen Fiziksel Rahatsızlıkları Önleyebilmek İçin Alınabilecek Önlemler Konusunda Gazi Üniversitesi Müzik Eğitimi Anabilim Dalı Piyano Öğretim Elemanlarının Görüşlerinin Değerlendirilmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi Burdur Eğitim Fakültesi Sempozyumu, cilt:2, 2004.
Behar, Cem. Ziya Gökalp ve Türk Musıkisi. Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, ĠletiĢim Yayınları, Ġstanbul 1985.
Çağlar, Cenan. “Müzisyenlerde Görülen Kas İskelet Sistemi Sorunları, Müzisyen Sağlığı Günleri”I, 11-12 Mart 2005, Ġstanbul; Yıldız Teknik Üniversitesi http://www.muzikegitimcileri.net/bilimsel/bildiri/C-Caglar.html
(18.03.2012)
Çakmak, Gürkan. Nefesli Halk Çalgılarımızdan Meyin Enstrumantasyonu, (Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Musikisi Anasanat Dalı, BasılmamıĢ Yüksek Lisans Tezi) Ġstanbul 2006.
Çimen, Gül. “Çalgı Çalmaya Bağlı Fiziksel Rahatsızlıklar,” Ġnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Öğretmenliği Programı Sempozyumu, Öncü Basımevi, Malatya 2003.
Eğilmez, Mesude. Gelenekten Geleceğe Halk Oyunları, Ütopya Yayınları, Ankara 2206.
Emnalar, Atınç. Tüm Yönleriyle Türk Halk Müziği Nazariyatı, Ege Üniversitesi Basımevi, Ġzmir 1998.
Ensari, Mehru. 19.Yüzyılda Çok Seslendirilmiş Türk Müziği Eserleri, (Ġstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Müzik Anasanat Dalı, BasılmamıĢ Sanatta Yeterlilik Tezi) Ġstanbul 1999.
Irmak, Sadi. Atatürk'ten Anılar, O Günlerden Bu Günlere Bir Bakış, GüneĢ Matbaası, Ankara 1978.
Evin Ġlyasoğlu, Zaman İçinde Müzik, Yapı Kredi Yayınları, Ġstanbul 1999.
ĠĢboğa, Oya. Türk Mûsikîsi‟nde Tarih Sınıflandırmaları, (Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Musikisi Anasanat Dalı, BasılmamıĢ Yüksek Lisans Tezi) Ġstanbul 2008.
Kahramansoy, Can. Müzik Öğretmenliği Programlarında Görevli Piyano Öğretim Elemanlarının Müzik Alan Bilgisinin Derse Transferi, (Abant Ġzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, BasılmamıĢ Yüksek Lisans Tezi) Bolu 2006.
Kalyoncu, N. Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi Müzik Bölümlerinde Piyano Öğretim Programlarının Hedeflerine Ulaşma Durumu, (Abant Ġzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Müzik Eğitimi Anasanat Anabilim Dalı, BasılmamıĢ Yüksek Lisans Tezi) Bolu 1996.
Karamahmutoğlu, Gülay. Tanzimat Dönemi'nde Müzik-Dönem Padişahları Ve Müzik Anlayışları. Osmanlı Cilt IX. Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999.
Kaygusuz, Nermin. Enderun‟dan Konservatuvara Türk Musikisi Eğitiminde Dönüm Noktaları. Müzikoloji Derneği Simpozyum Bildirileri, Müzikoloji Yayını, Ġstanbul 2001.
Kaygusuz, Nermin. “Türk Müziğinin Son İkiyüz Yıllık Gelişimi”, http://www.ahmetercan.net/index.php?mod=HaberDetay&ID=550&haber =1 (16.10.2011)
Kocatürk, Ayça. Piyano Çalma Teknikleri, ( Ġstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müzik Bilimleri Bölümü Müzik Anasanat Dalı BasılmamıĢ Sanatta Yeterlilik Tezi), Ġstanbul 2010.
Koral, Yudum. Türk Musıkisi Devlet Konservatuvarı Mezunu Solistlerin Profesyonel İcra Alanlarında Karşılaştıkları Problemler Ve Çözüm Önerileri. (Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Musikisi Anasanat Dalı, BasılmamıĢ Yüksek Lisans Tezi) Ġstanbul 2010.
Kosal, Vedat. Osmanlı İmparatorluğu‟nda Klasik Batı Müziği. Osmanlı Cilt IX. Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999.
Küçük, Ali. “Piyano Tekniğinin Tarihi Gelişim Sürecine Kısa Bir Bakış”, Cumhuriyetimizin 80. Yılında Müzik Sempozyumu, Malatya, 2003, http://www.muzikegitimcileri.net/bilimsel/bildiri/A-Kucuk.html
(02.02.2012)
Küçüköncü, Yılmaz. “Türkiye‟de Genel Müzik Kültürüne Etkileri Bakımından Cumhuriyet Döneminde Müzik Eğitimi Ve Müzik Öğretmenleri” 1924- 2004 Musiki Muallim Mektebinden Günümüze Müzik Öğretmeni YetiĢtirme Sempozyumu Bildirisi. Süleyman Demirel Üniversitesi,
Isparta 7-10 Nisan 2004.
http://www.muzikegitimcileri.net/bilimsel/bildiri/Y-Kucukoncu_2.pdf (18.10.2011)
Leblebicioğlu, Gürsel. “Enstrümantalist Müzisyenlerde El Sorunları”, Müzisyen Sağlığı Günleri-I, 11-12 Mart 2005, Ġstanbul; Yıldız Teknik Üniversitesi. http://www.muzikegitimcileri.net/bilimsel/bildiri/G-Leblebicioglu.html (18.03.2012)
Milli Eğitim Bakanlığı, “Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi Piyano Dersi Öğretim Programı”, Millî Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Genel Müdürlüğü, Ankara 1996.
Munteanu, Gabrıela. “The Pıano As An Instrument For Instrumental Musıc Educatıon” January 1, 2009, Asos Index, akademia sosyal bilimler indeksi (08.03.2012)
Mumcu, Mine. Devrim. Anadolu Güzel Sanatlar Liselerinde Uygulanan Piyano Eğitiminin Program, Öğretmen, Öğrenci Ve Çalışma Ortamı Değişkenlerine Göre Değerlendirilmesi, (Abant Ġzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Müzik Eğitimi Anabilim Dalı, BasılmamıĢ Yüksek Lisans Tezi), Bolu 2002.
Okatan, Ġlknur. “Müzik Eğitimi Yönetimi Ve Değerlendirme İlişkileri” 1924-2004 Musiki Muallim Mektebinden Günümüze Müzik Öğretmeni YetiĢtirme Sempozyumu Bildirisi. Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta 7-10 Nisan 2004. http://www.muzikegitimcileri.net/bilimsel/bildiri/I- Okatan.pdf (18.10.2011)
Özer, Burcu. Piyano Öğretiminde Deşifre Becerisinin Kazandırılması, (Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı, BasılmamıĢ Yüksek Lisans Tezi) Konya 2010.
Özeren, Alp. “Cumhuriyet Ve Müzik Eğitimi”, Uluslararası Tarihsel Süreç Ġçinde Türkiye‟de Müzik Kültürü ve Müzik Müzesi Kongresi Bildirisi, Bilkent
Üniversitesi 29-31 Mayıs 2006, Ġstanbul.
http://www.muzikegitimcileri.net/bilimsel/bildiri/A-Ozeren_6.html (18.10.2011).
Öztuna, Yılmaz. Türk Mûsıkîsi Kavram ve Terimleri Ansiklopedisi, Atatürk Kültür Merkezi BaĢkanlığı Yayınları, Ankara 2000.
Pamir, Leyla. Çağdaş Piyano Eğitimi, TTOK Yayınları, Ġstanbul 1984. Say, Ahmet. Müziğin Kitabı, Müzik Ansiklopedisi Yayınları Ġstanbul 2001.
Tanrıkorur, Cinuçen. Osmanlı Dönemi Türk Musikisi, Dergâh Yayınları, Ġstanbul 2005.
Uçan, Ali. Müzik Eğitimi Temel Kavramlar- İlkeler-Yaklaşımlar, Ankara 1994. Uçan, Ali. (1995). “Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri Müzik Bölümlerinin Eğitim
Programları Sorunları”, Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri Semineri, Yayına Hazırlayan: Gülay GöğüĢ, Uludağ Üniversitesi Matbaası, Bursa 1995.
Uçan, Ali. Türk Müzik Kültürü, Evrensel Müzikevi, Ankara 2005.
YağıĢan, Nihan. “Farklı Bir Alanın Profesyonel Sporcuları: Müzisyenler,” Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, cilt: 22, sayı:1, 2002.
YağıĢan, Nihan. “Çalgı İcracılarında Kas-İskelet Problemleri Ve Nedenleri”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl: 2004 - Sayı: 11. Yılmaz, Gamze. Güzel Sanatlar Lisesine Yeni Başlayan Piyano Öğrencilerinin
Biyolojik, Psikolojik Ve Müzikal Yönden İncelenmesi, (Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü BasılmamıĢ Yüksek Lisans Tezi) Edirne 2006.