Sirkülasyon Alanları

Dış mekân tasarım ögelerinden sirkülasyon alanları; binaya ulaşım yolları olan araç yolları, yaya yolları ve otoparkları kapsamaktadır. Bu kapsamda sirkülasyon alanları tasarım ilkeleri kapsamında ele alınmıştır.

Araç Yolu

Termal tesisler genel olarak şehrin dışında jeotermal kaynaklara yakın yerde konumlandığı için, özel araçla ulaşılabilmektedir. Özel araçlarla ulaşım dışında otogar, havaalanı, tren garından tesise gelen ziyaretçiler için ulaşım imkânının sağlanmış olması gerekmektedir. Toplu taşıma ile ulaşım imkânının olmaması, termal tesiste konaklamayan hastaların tedavi süresi boyunca günübirlik FTR merkezine gelmesi açısından hastanın konforunu düşüren bir durumdur. Sağlık yapıları planlanırken arazinin yol ve ulaşım şeması içerisindeki erişilebilirliği ve çevresinde toplu taşıma güzergahlarının bulunup bulunmadığı değerlendirilmelidir (Çaylan, 2010). FTR merkezi ile termal tesisin girişleri ayrı yerlerden sağlanıyorsa, iki girişe de araç yolu ile ulaşılabilmelidir.

Araç yolları ambulans, otobüs, kamyon gibi farklı araçların geçebileceği büyüklükte olmalıdır. Tek yönlü yollarda araç yolu genişliği minimum 3,5 m, çift yönlü yollarda ise 7 m olmalıdır (Neufert, 1998).

Yapı engelli bireyler tarafından erişilebilir olmalıdır. Bunun için yapı çevresinde hem duyusal hem fiziksel engelliler için ulaşım yolları bulunmalıdır (NHS Wales, 2013:18). Araç yolu yaya yolları ile bağlantı açısından kolay algılanabilir olmalıdır.

Araç yolları zemin döşemeleri sürücü dikkatini dağıtacak yansıtıcı nitelikte malzemelerden oluşmamalıdır. Ülkemizde araç yolları için en fazla tercih edilen malzeme beton asfalttır. Bunun dışında beton plaklar, doğal taş plaklar ya da kilitli parke taşları bazı yerlerde kullanılabilmektedir (Perçin, 2015). Tesise ulaşan araç yollarında işaret ve yönlendirme levhaları, aydınlatma elemanları bulunmalıdır (Arat, 2004).

Yaya Yolu

FTR merkezinin termal tesis içerisinde yer alması ve tek girişe sahip olması durumunda termal tesise ulaşım yolunun, FTR merkezinin ayrı girişe sahip olması durumunda ise merkez girişinin yaya yolu ile tanımlanmış olması gerekmektedir.

Binaya giriş yolları 1.20-2.00 m genişliğinde öngörülebilir. Binaya giriş yolu mümkün olduğunca kısa olmalıdır (Neufert, 1998). TS 12576’ya göre yayaların serbestçe hareket edebilmesi için gereken yaya yolu mesafesi 1.50 m’dir.

Kot farkı olan yerlerde rampa ile çözümler üretilmelidir. Rampalarda eğim % 6’ dan fazla ve 6 m’den uzun olmamalıdır. Rampa yüksekliği 1 m’den fazla olan yerlerde eğim en fazla %5 olmalıdır. Rampa genişliği en az 1.20m, sahanlıklar en az 1.30m olmalıdır (Neufert, 1998). Sahanlıklar ile rampa mesafeleri azaltılmalıdır. Rampa başlangıç noktası ile bitiş noktası arasındaki yükseklik 0.5 m’yi geçmemelidir (Çaylan, 2010).

FTR merkezleri için dünyada kullanılan standartlar bakımından rampalar 9 metre aralıklar ile sahanlıklı yapılmalıdır. Sahanlıklar en az 1.50 m uzunluğunda yapılmalıdır (Şekil 3.9 ve 3.10).

Şekil 3.9: Rampa boyutları (ICRC, 2017: 42)

Zemin % 5 % 10 (en fazla) >%10

İdeal erişilebilir yaya yolu yardım gerektirir tehlikeli

Binayı çevreleyen kaldırımlar tekerlekli sandalye geçişi için uygun olmalıdır. Kaldırım yükseklikleri 0.15 m’den fazla olmamalıdır (Şekil 3.11). Tekerlekli sandalye kullanan bireyler için kaldırıma çıkması ya da kaldırımdan inmesi gereken yerlerde kaldırımların uygun yerlerine rampa yapılmalıdır (Şekil 3.12). Bu rampalarda genişlik 1.20-1.40 m, eğim en fazla %8 olmalıdır (Şekil 3.13) (Sağlık Bakanlığı, 2012).

Şekil 3.11: Yaya kaldırımı kesiti (Sağlık Bakanlığı, 2012)

Şekil 3.12: Kaldırımlarda yapılabilecek rampa boyutları (Web İlesi 6)

1-1, 2- 10, 3- 90- 120 cm 4- Yan eğim ise yan eğim en fazla %8’den olabilir. Şekil 3.13: Üç yöne eğimli rampa örneği (Sağlık Bakanlığı, 2012)

İnsan sağlığını iyileştirme amaçlı hizmet veren FTR merkezlerine gelen hastalar yürüme işlevini zor gerçekleştirdiği ya da gerçekleştiremediği için binaya ulaşım yollarının engelliler için uygun nitelikte tasarlanmış olması gerekmektedir. Yaya yolu için hastaların araçtan indikten sonra binaya girene kadar olan mesafede engelsiz ve kolay ulaşabilmesi esastır.

Yaya yollarında zemin düz, ıslak ya da kuru iken kaygan olmayan özellikte olmalıdır. Zemin kaplama malzemesi iklim koşulları gözetilerek seçilmelidir. Dayanıklı, kaymaz malzemeler ile zemin kaplanmalıdır. Rampa uzunluğunun 1.80 m’den, yüksekliğinin 15 cm’den fazla olduğu yerlerde rampanın iki tarafında tutunmak için tırabzanlar bulunmalıdır (Sağlık Bakanlığı, 2012). Tekerlekli sandalyeli ve ayakta olan bireyler için uygun yükseklikte tırabzanlar rampa boyunca devam etmelidir (NHS Wales, 2013).

• Otoparklar

Araçla FTR Merkezine gelen hastalar araçlarından indikten sonra mümkün olan en kısa sürede binaya ulaşabilmelidir. Bu sebeple otoparklar doğru yerde konumlanmalıdır. Termal tesis içerisinde yer alan merkezler tesise ait otoparkları kullanmaktadır. Aynı yerleşke içerisinde ayrı bir bina olarak yer alan merkezlerde kendine ait otoparkı bulunmalıdır. Tıp merkezleri için mevzuatta kapalı otopark zorunluluğu bulunmamaktadır. Otopark ihtiyacı açık ya da kapalı olarak giderilebilmektedir. Araç giriş ve çıkışları ele alınırken mevcut ulaşım sistemi incelenmeli, çevredeki ulaşım tespitleri yapılmalıdır (Çaylan, 2010). Açık ve kapalı otoparklarda engelliler için ayrılan park alanı, asansöre, bina giriş ve çıkışlarına en yakın yerde, en fazla 25 m uzaklıkta düzenlenmelidir (Sağlık Bakanlığı, 2012).

Sağlık yapıları için otopark yönetmeliğinde 125 m² alan için 1 araçlık otopark alanı gerekmektedir. Bu sayı belirtilmiş olsa da tesislere ileride ekleme yapılabilir, büyümeye gidilebilir. Bu sebeple hastaların, personellerin ihtiyacını karşılayacak şekilde park alanı oluşturulmalıdır. Acil hastalar için kullanılan araçlar ve hizmet araçları için de ayrıca park yeri temin edilmelidir. Çalışan her doktor için bir otopark alanı, diğer çalışanlar için ise 4 sağlık personeline bir otopark alanı bulunmalıdır (Çaylan, 2010). Hasta ve hasta yakınları, çalışan personel için en az 3 araçlık otopark yeri sağlanmalıdır. Ayrıca merkezin varsa acil ünitesinin önünde ambulansın da bulunabileceği üç adet araç bekleme alanı bulunmalıdır (Resmî Gazete, 2008).

Bir araç için ayrılan park yeri 2.50x5.00 m ölçülerinde olmalıdır. Otopark alanında normal araçların yanı sıra engelliler için park yeri ayrılmalıdır. Engelli otopark yeri minimum 2.50 x6.00 m ölçülerinde olmalıdır. Engelli otoparkı tek ise 4.00 x 6.00 M ölçülerinde olmalıdır. Tekerlekli sandalyeden araca geçerken sorun yaşanmaması için park yeri ile arasında 1.50 m genişliğinde 6.00 m uzunluğunda boş alan gerekmektedir (Şekil 3.14). Bu manevra alanı ile park yeri arasında kot farkı bulunmamalı, düz zemin olmalıdır. Park alanının üzeri kapalı ise yükseklik en az 2.50 m olmalıdır (Sağlık Bakanlığı, 2012).

1- Van tipi araçlarda en az toplam yükseklik 260 cm 2- Kaldırım rampası 3- Ulaşılabilirlik sembolü 4- Ulaşılabilirlik sembolü de içeren işaretleme

5- Düz ve sert yüzey 6- 250 cm 7- 150 cm 8- 600 cm Şekil 3.14: Engelliler için otopark örneği

Kapalı otopark imkânı bulunan binalarda otopark; binanın bodrum katında, düşey sirkülasyon elemanlarına mümkün olduğunca yakın olarak konumlandırılmalıdır. Açık otopark da binanın girişine yakın olarak yaya yolu ve varsa rampa ile bağlantılı olarak tasarlanmalıdır. Engelli bireyler araç ve tekerlekli sandalye arasında geçiş yaparken bağımsız olarak hareket edebilmelidir. Binaya giriş seviyeleri düz ya da tekerlekli sandalye geçişi için uygun eğimde olmalıdır (NHS Wales, 2013).

Engelli otopark alanı ve manevra alanında zemin kaplamaları düz, sabit, kaymaz ve dayanıklı olmalıdır. Engelliler için ayrılan otopark alanı yatay ve düşey işaretlerle belirtilmelidir. Açık otoparkların giriş ve çıkışlarında uygun yerlerde, engellilerin de algılayabileceği yerlerde yönlendirme, bilgilendirme levhaları bulunmalıdır (Sağlık Bakanlığı, 2012).