Dış Mekân Tasarım İlkeleri

Burada dış mekân tasarım ilkeleri olarak konum, topografya, fiziksel çevre, mekânsal büyüklük, işlevsellik, malzemeler ve donatılar ele alınmıştır.

• Konum

Termal tesis bünyesinde bulunan fizik tedavi ve rehabilitasyon merkezlerinin konumu değerlendirilirken, termal tesisin konumu ve fizik tedavi ve rehabilitasyon merkezinin termal tesis yerleşkesinde bulunan konumu ele alınmalıdır. Termal tesisler şifalı suların çıktığı yere göre, şehir içinde ya da dışında kurulabilir. Şehir dışında bulunan termal tesislerde, ziyaretçiler için alışveriş, eğlence, sosyal imkânlar sağlanmalıdır. Şehir içinde ya da şehir ile bağlantısı olan termal tesislerde, tedavinin tam anlamıyla gerçekleşmesini etkileyen çevre, gürültü kirliliği, trafik yoğunluğu gibi problemler meydana gelmektedir. Bu gibi olumsuz etkenleri en aza indirmek için termal tesisler nüfus yoğunluğu fazla olan yerleşim bölgelerinden tecrit edilmelidir (İlbay, 1999).

Fizik tedavi ve rehabilitasyon merkezleri ayakta tedavi ve teşhis yapılan sağlık kurumlarından biridir. Sağlık kurumlarının yer seçimi, kurumda verilen hizmetlerin niteliğini artmasında, yaygınlaşmasında ve kullanıcıların erişimi açısından önemli bir etkendir. Doğru yer, hizmet kalitesini ve kullanıcı verimliliğini artıracaktır (Aydın, 2009).

Termal tesis yerleşkesi konaklama alanları, rekreasyon ve spor alanları, sosyal ve ticari alanlar ve tedavi merkezlerinden oluşmaktadır (İlbay, 1999). Fizik tedavi ve rehabilitasyon merkezleri konum olarak; termal tesis yerleşkelerinde konaklama ve diğer sosyal tesislerden ayrı bir bina olarak ya da konaklama tesisi içerisinde bulunabilmektedir. Fizik tedavi ve rehabilitasyon merkezinde tedavisi sürerken konaklama tesisinde konaklayan hastalar için konaklama tesis binası içerisinde yer alması erişilebilirlik açısından olumludur. Tedavi süresi boyunca evinden gelen hastalar için merkezin ulaşılması kolay bir konumda bulunması gerekmektedir. Bu açıdan konaklama tesisinin zemin katında, girişe yakın bir konumda bulunması hastaların daha kısa sürede merkeze ulaşmasına yardımcı olacaktır.

• Topografya

Tesisin bulunduğu arazinin topografyası doğru tasarım için değerlendirilmelidir. Termal tesislerde arazinin jeolojik yapısı ve buna bağlı yasal düzenlemeler, kısıtlamalar tasarımı yönlendiren etmenlerdendir. Arazinin toprak yapısının yapılaşmaya uygun nitelikte olması gerekmektedir. Kaynak bölgesinin su sızdıran toprak tabakası üzerinde bulunması veya toprak yapısının inşaat için elverişsiz olması durumunda, mineral suyun kirlenmesi önlemek için, yapılaşmayı bu bölgeden mümkün olduğunca uzakta tutmak gerekmektedir (Şekil 3.1). Termal tesis yerleşimleri, jeologların toprağın yapısına göre belirledikleri koruma alanları dikkate alınarak yapılmaktadır. Birinci derece koruma

alanında, suyun kaynaktan alınması ve depolanması için gereken kazı ve yapılar dışında, yol ve termal tesislere izin verilmemektedir. İkinci derece kaynak koruma alanında pis su kanalizasyonlarından iyi ayırt edilmesi şartıyla termal tesisler kurulabilmektedir. Üçüncü derece kaynak koruma alanında ise katı ve sıvı artıklarıyla, birinci ve ikinci derece kaynak alanlarının kirlenmesine sebep olmayacak şekilde her türlü tesis kurulabilir (İlbay, 1999).

Şekil 3.1: Jeolojik şartların getirdiği kısıtlamaların arazi kullanımına etkisi (İlbay, 1999)

Kaynak bölgesi ile termal tesislerin yerleşimi konusunda farklı bir kaynakta öngörülen çizelgede kaynak bölgesi sistemin merkezindedir. Kür bölgesi kaynak bölgesini çevrelemektedir. Konaklama, dinlenme, kür sporu ve diğer bölgeler kür bölgesinin etrafında bulunmaktadır (Şekil 3.2).

• Fiziksel çevre

FITEC’in öngördüğü en az şartlar arasında termal tesis yerleşkesinin bulunduğu alanın dinlenme bölgesi olarak benimsenmesi ve çevresel etkilerden korunması için gerekli olan önlemlerin alınması gerekmektedir. Gürültü, trafik, gaz vb. konular alınması gereken önlemlerin başında gelmektedir. Termal tesis yerleşkeleri gürültü, hava ve çevre kirliliği sorunlarının bulunmadığı bölgelerde konumlanmalıdır (Çekirge, 1982; Aktaran: Kilerci, 2003).

Termal tesis yerleşkelerinin kontrolsüz ses sorunlarının olmadığı yerlerde tasarlanması ve bölgenin ileride gürültü kaynaklarının etkisinde kalıp kalmayacağının belirlenmesi için sanayi bölgeleri, trafik arterleri, uçak hatları incelenmelidir. Gürültü kaynağı ile termal tesislerin arasında sesi engelleyecek tepecikler ya da oluşturulacak yeşil kuşaklar gürültü kirliliğinin oluşmasını engelleyici görev üstlenmektedir (Kilerci, 2003).

İlgili yönetmeliğe göre A tipi tıp merkezlerinin bulunduğu alanın gürültü, hava ve su kirliliğine maruz olmaması gerektiği, insan sağlığını olumsuz yönde etkileyecek endüstriyel kuruluşlar ve gayrisıhhi müesseselerden uzak olduğunun yetkili merci tarafından raporlanmış olması gerekmektedir (Mevzuat, 2016).

• Mekânsal büyüklük

Termal tesis yerleşkesinde bulunan binaların dış mekânını oluşturan ögelerin tasarımında mekânsal büyüklükler kullanıcıların fonksiyonel gereksinimlerine göre belirlenmelidir. FTR merkezi termal tesis içerisinde olduğu takdirde termal tesise ulaşan araç ve yaya yolları, merdiven ve rampalar FTR merkezine gelen hastalar ve engelli bireylerin kullanımına uygun olarak, uygun ölçülerde ve boyutlarda yapılmalıdır. Açık alanlarda termal tesisin ziyaretçi kapasitesine uygun olarak rekreasyon alanları bulunmalıdır. Açık havuzlar, dinlenme alanları, sosyal alanlar termal tesisin ve FTR merkezinin kullanıcılarına hizmet verebilecek büyüklükte tasarlanmalıdır.

• İşlevsellik

Termal tesis yerleşkesinde dış mekânı oluşturan araç ve yaya yolları, rekreasyon alanları kullanıcıların fonksiyonlarını engel yaşamadan, konforlu olarak gerçekleştirebileceği şekilde tasarlanmalıdır. Rekreasyon alanları ile binalar arasında yaya yolları bulunmalıdır. FTR merkezi, termal tesis yerleşkesinde ayrı bir bina olarak bulunuyor ise, araç ve yaya yolları binaya ulaşmalıdır. Hasta, ziyaretçi ve personel için

ayrılan yollar ile, mal ve hizmet için kullanılan servis yollarının kullanım güzergahları, giriş ve çıkışlardan başlayarak ayrıştırılmalıdır. Düzenlenen yolların açık ve kapalı otoparklara ulaşması sağlanmalıdır (Çaylan, 2010).

• Malzemeler

Dış mekânı oluşturan alanlar, termal tesis ve sağlık kurumu olan FTR merkezleri için tasarlanan mekânları barındırmaktadır. Araç ve yaya yolları, rekreasyon alanları gibi açık alanlarda konaklama ve tatil hizmeti veren termal tesisin yanı sıra sağlık kurumu olan FTR merkezi göz önüne alınarak malzeme seçiminde bulunulmalıdır. Termal tesis yerleşkesi içerisinde girişlere ve binalara erişim için kaplama yollar, parke taşlı yollar yapılmalıdır (Çaylan, 2010). Açık havuzlarda ve çevresindeki dinlenme alanlarında engelli bireylerin kullanımına uygun malzemeler seçilmelidir. Yaya yollarında kullanıcıların düşme tehlikesi olabileceğinden kaymayan, pürüzsüz malzemeler tercih edilmelidir. (NHS Wales, 2013).

• Donatı

Dış mekânı oluşturan alanlarda kullanıcıların eylemlerini gerçekleştirmesi için ihtiyaç duyabileceği donatılar yer almalıdır. Yaya yollarında tekerlekli sandalyeli bireyler için uygun ölçülerde ve malzemelerden yapılmış tutunma yerleri bulunmalıdır. Yerleşke çevresinde ve içerisinde gereken yerlerde engelliler için işaret ve yönlendirme tabelaları bulunmalıdır. Dinlenme alanlarında engelli bireylere uygun ölçülerde ve nitelikte tasarlanmış donatılar kullanılmalıdır. Kullanılan donatıların kenarları keskin, çıkıntılı olmamalı, kullanıcılar için tehlike oluşturmamalıdır. Oturma birimleri tekerlekli sandalyenin yanaşabileceği şekilde tasarlanmış olmalıdır (Sağlık Bakanlığı, 2012).