6. ARAŞTIRMA BULGULARI
6.1 Sigortalı Olma Durumunu Etkileyen Faktörler
55
56
Çizelge 6.1 Araştırma kapsamındaki üreticilere ait tanımlayıcı istatistikler
SİGORTA YAPTIRMAYANLAR
SİGORTA
YAPTIRANLAR TOPLAM
Ortalama
Standart
Sapma Sayı Ortalama
Standart
Sapma Sayı Ortalama
Standart Sapma Sayı
Yaş 51,4 12,1 105 50,4 10,6 87 50,9 115 192
Eğitim düzeyi
Lise
öncesi - - 64 - - 58 - - 122
Lise - - 27 - - 22 - - 49
Üniversite - - 14 - - 7 - - 21
Hane halkı sayısı 4,1 1,5 105 4,2 1,7 87 4,1 1,6 192
Deneyim (yıl) 30,3 14,8 105 32,4 13 87 31,3 14 192
İşletme genişliği (da) 194,7 177,2 105 427,3 435 87 300,1 340,3 192
İşletme genişliği (da)
10-50 30 28,2 14 36 19,7 2 30 12,2 16
51-100 77,5 31,8 22 77,5 31,8 14 77,5 15,1 36
101-199 147 65 32 150 56,5 13 147 24,3 45
200-499 335 190,9 27 325 99,7 30 335 74,2 57
500-1000 750 353,5 10 800 424,2 22 750 175,1 32
1001- 0 0 0 2000 1131,3 6 1950 1202 6
Mülkiyet (kira oranı % )1 18,2 23,4 105 22,1 26,7 87 19,9 25,0 192 Tarım dışı faaliyet Evet:1
Hayır:0 0,3 0,5 105 0,1 0,3 87 0,2 0,4 192
Tarımsal gelirin toplam gelirdeki payı
(% )
0-50 - - 25 - - 9 - - 34
51-100 - - 80 - - 78 - - 158
Kredi kullanım Evet:1
Hayır:0 0,5 0,5 105 0,8 0,4 87 0,6 0,5 192
Kooperatif üyelik Evet:1
Hayır:0 0,7 0,4 105 0,9 0,3 87 0,8 0,4 192
Tarım Kredi Koop.
Üyelik
Evet:1
Hayır:0 0,4 0,5 105 0,6 0,5 87 0,5 0,5 192
TCZB kredi kullanım
Evet:1
Hayır:0 0,3 0,5 105 0,7 0,5 87 0,5 0,5 192
TARSİM devlet desteğinden haberdar olma
Evet:1
Hayır:0 0,7 0,5 105 0,9 0,4 87 0,8 0,4 192
Traktör kasko Evet:1
Hayır:0 0,2 0,4 105 0,4 0,5 87 0,3 0,5 192
Toprak analizi Evet:1
Hayır:0 0,3 0,4 105 0,6 0,5 87 0,4 0,5 192
Buğday (da) 98,7 94,4 105 181,4 158,2 87 136,2 133,5 192
Ayçiçeği (da) 74,2 75,8 105 150,1 138,9 87 108,6 115,1 192
Kanola (da) 9,3 30,4 105 83,9 291,4 87 43,1 200,3 192
Arpa (da) 5 23,8 105 17,4 56,3 87 10,6 42,1 192
Mısır (da) 3,1 10,7 105 8 37,1 87 5,3 26,2 192
1 İşlenen toplam arazi içerisinde kiralanan arazi oranı (% )
57
Eğitim düzeyi, her alanda olduğu gibi kırsal alanda da kişilerin sosyo-ekonomik durumunu ortaya koymada önemli göstergelerden birisidir. Eğitim düzeyi kişilerin davranışları üzerinde etkili olmaktadır (Köksal 2009, İlkdoğan 2012). Ertan ve Gök (2012), üreticilerin eğitim seviyelerinin tarım sigortası yaptırma kararı üzerine etkili olduğunu ortaya koymuştur ve araştırmacılara göre eğitim durumuna bağlı olarak sigorta yaptırma oranı (% 43,1) en çok lise mezunları olan üreticilerdir. Araştırmada tarım sigortası yaptıran üreticilerin % 67’si lise öncesi, % 25’i lise ve % 8’i üniversite mezunudur. Tarım sigortası yaptırmayan üreticilerde ise bu değerler sırasıyla % 61, % 26 ve % 13’tür. Bu durumun anket çalışması gerçekleştirilen üreticiler içinde lise öncesi eğitime sahip üreticilerin ana gelir kaynaklarının tarımsal faaliyetler olmasından ileri geldiği düşünülmektedir.
Üreticilerin tarım sigortası yaptırma kararları üzerine etkili olan faktörleri araştıran çalışmalarda hane halkı büyüklüğü doğrudan bir etkisi olmadığı sonucuna varılmıştır (Sayın vd. 2014, Yavuz 2010). Ceyhan vd. (1997)’in Samsun yöresinde üreticilerin risk davranışlarını belirlemeyi amaçlayan çalışmalarında ise işletme arazisi, birim alandan elde edilen gelir ve aile büyüklüğündeki artış ile risk alma eğilimi arasında ters yönlü ilişki olduğunu saptanmıştır. Çizelge 6.1’de görüldüğü üzere tarım sigortası yaptıran ve yaptırmayan üreticilerin hane halkı büyüklüğü ortalama 4,1 olduğu görülmektedir.
Üreticilerin hane halkı büyüklüğü ile tarım sigortası yaptırmaları arasında anlamlı bir ilişki olmadığı söylenebilir.
Üreticilerin tarımsal faaliyetlerdeki deneyimlerinin tarım sigortası yaptırma üzerindeki etkisinin ise yapılan çalışmalar sonucunda değişkenlik gösterdiği görülmektedir. Çukur vd. (2008)’in Malatya ilinde kayısı üreticilerinin risk transferinde tarım sigortasına olan bakış açısını değerlendirmek üzere yapmış olduğu çalışmada tarımsal deneyim ile tarım sigortası yaptırma arasında bir ilişki olmadığı ifade edilmektedir. Öte yandan, Sayın vd.
(2014)’nin Antalya ilinde gerçekleştirmiş oldukları çalışmada işletme sahibinin deneyimi tarım sigortası yaptırma durumu üzerine pozitif yönlü etkiye sahiptir.
Araştırma bölgesinde tarım sigortası yaptıran üreticilerin ortalama deneyimlerinin 32 yıl, tarım sigortası yaptırmayan üreticilerin ise 30 yıllık bir tarımsal tecrübeye sahip
58
oldukları görülmektedir (Çizelge 6.1). Bu veriler çerçevesinde, sigortalılık durumu ile işletme sahibinin deneyimi arasında önemli bir ilişkinin bulunmadığı söylenebilir.
Üreticilerin tarımsal faaliyetler üzerine aldıkları kararları etkileyen faktörleri inceleyen birçok araştırmada işletme genişliği ile yenilikçi kararlar arasında pozitif bir ilişki olduğu sonuçlarına ulaşılmıştır (Konyar ve Osborn 1990, Boz 1993, Thungwa 2000).
İşletme genişliği ile üreticilerin tarım sigortası yaptırma oranı arasındaki ilişki, yapılan bazı çalışmalarda, istatistiksel olarak anlamsız bulunmakla beraber (Yavuz 2010, Ertan ve Gök 2012), Sayın vd. (2014) işletme genişliğinin, tarım sigortası yaptırma durumu üzerine pozitif etkiye sahip olduğunu ifade etmektedir. Araştırma bölgesinde tarım sigortası yaptıran üreticilerin ortalama işletme genişliklerinin 427,3 da, tarım sigortası yaptırmayan üreticilerin ortalama işletme genişliklerinin 194,7 da olduğu görülmektedir.
Çizelge 6.1’den de anlaşılacağı üzere tarım sigortası yaptıran üreticilerin % 34’ü 200-499 da, % 25’i 500-1000 da; tarım sigortası yaptırmayan üreticilerin % 31’i 101-199 da,
% 26’sı ise 200-499 da işletme genişliğine sahiptir. Tarım sigortası yaptıran üreticilerin işlemiş oldukları tarımsal arazi, sigorta yaptırmayan üreticilere göre daha büyüktür.
Araştırma çerçevesinde kiralanan arazi büyüklüğünün toplam işlenen arazi büyüklüğü içerisindeki payının artmasının tarım sigortası yaptırılması kararına ters yönde etki edeceği düşünülmüş ve bu durum Sayın vd. (2014) tarafından yapılan çalışmayla desteklenmiştir. Ancak çizelge 6.1’den görüleceği üzere tarım sigortası yaptıran üreticilerin kiralık arazi oranı % 22,1 iken, tarım sigortası yaptırmayan üreticilerde bu durum % 18,8’dir.
Araştırmada tarım dışı iş kollarında çalışma durumu, haneye bir gelir kaynağı olarak tarımsal üretime verilen önemin bir göstergesi kabul edilmiş ve üreticilerin tarım sigortası yaptırma kararını etkileyebilecek bir değişken olarak incelenmiştir. Bu konuya ilişkin yapılan çalışmalar arasında Yavuz (2010), tarım dışı gelir ile tarım sigortası yaptırma olasılığı arasında negatif bir ilişki olduğunu, Sayın vd. (2014) ise istatistiki anlamda bir ilişki bulunmadığını ifade etmektedir. Araştırma bölgesindeki üreticilerin % 78’i (151 üretici) geçimini sadece tarımsal faaliyetlerden sağlamakta olduğu, geri kalan
% 22’si (41 üretici) ise geçimini birden fazla faaliyetten sağladığı görülmektedir.
59
Çizelge 6.1’den anlaşılacağı üzere sigorta yaptıran üreticilerin % 87’si (76 üretici) geçimini sadece tarımsal faaliyetlerden sağlamaktadır. Yani üreticilerin geçim kaynakları tarım sigortası yaptırma kararlarını etkileyen bir değişken olabilir.
Buna bağlı olarak tarımsal gelirin toplam gelir içindeki payı ele alındığında ise 192 üreticinin % 82,2’sinin toplam geliri % 51-100 oranında tarımsal faaliyetlerden sağlanmaktadır. Sigorta yaptıran üreticilerin % 89,6’sının (78 üretici) toplam gelirlerine tarımsal faaliyetlerin katkısı % 51-100 arasında değiştiği, üreticilerin büyük çoğunluğunun ana geçim kaynaklarını korumak için tarım sigortası yaptırdığı görülmektedir. Tarım sigortası yaptırmayan üreticilerin % 76’sının (80 üretici) toplam gelirlerine tarımsal faaliyetlerin katkısı % 51-100 arasında değişmektedir. Bu üreticiler tarım dışı gelirlerinin de bulunması nedeniyle finansman ihtiyaçlarını başka kaynaklardan temin etmektedirler.
Üreticiler, tarımsal üretimlerinin devamlılığını sağlayabilmek için üretim dönemi boyunca ihtiyaç duyacakları girdi ve finansman desteğini sağlayabilmek için işletme dışı kaynaklara başvurmaktadırlar. Türkiye’de bu kaynakların başında öncelikle TCZB ve TKK gelmektedir (Boz 1993, Yavuz 2010). Araştırma çerçevesinde üreticilere tarımsal kredi kullanımları, eğer kullanıyorsalar kredi temin ettikleri kuruluşlar, herhangi bir kooperatif/üretici birliği ve özellikle TKK üyelik durumları incelenmiştir.
Araştırma sonuçlarına göre, tarım sigortası yaptıran üreticilerin % 84’ü, tarım sigortası yaptırmayan üreticilerin % 48’si tarımsal kredi kullanmaktadır. Tarım sigortası yaptırmayan üreticiler kredi ihtiyaçlarını diğer kooperatifler, özel bankalar ve üretici derneklerinden temin etmektedirler. Tarımsal kredi kullanan üreticilerin % 76’sı TCZB’yi ve % 61’i TKK tercih etmektedir. Araştırma bölgesindeki üreticilerin % 80,7’sinin herhangi bir kooperatif/üretici birliğine üye olduğu, tarım sigortası yaptıran üreticilerin % 62’sinin, tarım sigortası yaptırmayanların % 42’sinin TKK üyesi olduğu görülmektedir. Tarım sigortası yaptıran üreticilerin % 67’si, tarım sigortası yaptırmayanların % 34’ü TCZB’ndan kredi temin ettiği görülmektedir. TCZB ve TKK’nın tarım sigortalılığı konusunda öne çıkmasının en önemli nedeni, bu kuruluşlardan düşük faizli yatırım ve işletme kredisi temininin ön koşulu olarak üreticilerin tarım sigortası yaptırmasının zorunlu tutulmasıdır.
60
Üreticilerin tarım sigortalarına verilen % 50 devlet desteğinden haberdar olma durumlarının üreticileri tarım sigortası yaptırma eğilimleri üzerine etki edeceği düşünülmüş ve çalışma çerçevesinde bağımsız değişkenlerden biri olarak değerlendirilmiştir. Buna göre, tarım sigortası yaptıran üreticilerin % 85’i, tarım sigortası yaptırmayan üreticilerin % 68,5’u devletin % 50 prim desteğinden haberdardır.
Tarım sigortası yaptıran ancak devlet desteğinden haberdar olmayan üreticiler (% 15), tarım sigortası konusunda bilgi sahibi olmayan, tarım sigortasını kredi temini yoluyla edinen üreticilerdir.
Araştırma çerçevesinde üreticilerin tarımsal faaliyetlerinde kullandıkları araçlara sigorta yaptırmaları ile tarımsal üretimlerine gösterdikleri önem arasında bir ilişki olabileceği düşünülmüştür. Elde edilen verilere göre, 183 üreticinin traktörü olduğu (üreticilerin % 95’i) ve bu üreticilerin 56’sının (% 30) traktörlerine kasko yaptırdırdığı görülmektedir.
Araştırmada yüksek ve kaliteli verim elde etmek dolayısıyla gelirlerini yükseltmek isteyen üreticilerin topraktaki mevcut bitki besin maddelerinin miktarını ve bitkilere yarayışlılık düzeylerini belirlemek amacıyla toprak analizi yaptırmaları ile tarım sigortası yaptırma kararı arasında ilişkinin önemli olabileceği düşünülmüş ve üreticilere toprak analizi yaptırma alışkanlıkları sorulmuştur. Elde edilen verilere göre, üreticilerin
% 59,9 (115 üretici)’unun toprak analizi yaptırmadığı görülmektedir. Toprak analizi yaptırmayan üreticilerin % 68’i (78 üretici) tarım sigortası da yaptırmamaktadır.
Üreticilerin toprak analizi yaptırmama nedenleri arazilerinin parçalı olması dolayısıyla küçük olması, gerekli görmemeleri ve zorunlu olmamasıdır. Toprak analizi yaptıran üreticilerin % 55’i kullanacakları bitki besin maddesi miktarını belirleyebilmek için analiz yaptırdıklarını ifade etmişlerdir ve bu üreticilerin % 65’inin (50 üretici) tarım sigortası da yaptırdığı görülmektedir. Yani, üreticilerin toprak analizi yaptırmaları ile tarım sigortası yaptırma kararları arasında bir ilişki bulunmaktadır.
Tarımsal üretim faaliyetinde, bir üreticinin amacı elindeki kaynaklardan rasyonel bir biçimde yararlanarak gelirini mümkün olan en yüksek düzeye çıkarmaktır. Üretici bu amacına ulaşabilmek için, mevcut şartlara uygun biçimde üretimini çeşitlendirmektedir (Yavuz 2010). Anket çalışması yapılan üreticilerin yetiştirdikleri ana ürünlerin buğday,
61
ayçiçeği, kanola, arpa ve mısır olduğu görülmüştür. Çizelge 6.1’de görüldüğü üzere tarım sigortası yaptıran üreticilerin üretim alanları tarım sigortası yaptırmayan üreticilere göre ortalama 2 kat daha fazladır.
Özetle, araştırma kapsamında tarım sigortası yaptıran üreticilerin ağırlıklı olarak lise öncesi eğitim düzeyine sahip olan orta yaş grubuna ait üreticiler olduğu görülmektedir.
Bu üreticiler, tarım sigortası yaptırmayan üreticilere göre daha geniş işletmelerde tarımsal faaliyetlerini sürdürmekte ve tarımsal faaliyetlerinin toplam gelirlerine olan katkısının daha fazla olduğu tespit edilmiştir. Tarım sigortası yaptıran üreticilerin kırsal örgütlenmede daha fazla rol aldıkları, kooperatif/üretici birliği/dernek üyeliklerinin bulunduğu ve bunların içinde TKK’nın öne çıktığı görülmektedir. Tarım sigortası yaptıran üreticilerin kredi kullanım potansiyellerinin yüksek olduğu ve özellikle TCZB’dan kredi temin ettikleri tespit edilmiştir. Devletin tarım sigortası primlerine verdiği % 50 prim desteğinden haberdar olan bu üreticilerin toprak analizi yaptırma eğilimleri de daha fazladır.
Üreticilerin tarım sigortası hakkındaki bilgi/düşünceleri 6.1.1
Araştırma çerçevesinde üreticilere tarım sigortası hakkında da sorular sorulmuş, üreticilerin % 68,8 (132 üretici)’sinin tarım sigortası hakkında bilgi sahibi olduğu ve % 76 (146)’sının tarım sigortaları primlerinin % 50’sinin devlet tarafından karşılandığını bildiği sonucuna ulaşılmıştır. Üreticilerin sadece % 22,4’ü sigorta konularında bilgi almak için çeşitli kuruluşlara danışmaktadır. Söz konusu bu üreticilerin % 48’i TARSİM (internet sitesi), % 32’si sigorta firmaları, % 25,4’ü üyesi olduğu kooperatif/üretici birliği ve % 17’si İlçe Tarım Teşkilatı’ndan bilgi edinmektedir.
Üreticilere zorunlu tarım sigortası sistemine geçilmesi ile ilgili görüşleri sorulduğunda
% 56,8’si zorunlu sigorta sistemini olumlu karşılamıştır. Tarım sigortası yaptıran üreticilerin % 30,7’si doğal afetlere karşı sigorta yaptırdığını belirtirken, üreticilerin % 16,1’i dolu, % 15,6’sı ise dolu ve yangın risk faktörlerine karşı sigorta hizmetlerinden faydalandığını belirtmişlerdir. Üreticilere devlet tarafından verilen destek miktarının yüzde kaç olması gerektiği sorulduğunda, üreticilerin % 44,8’inin % 50 prim desteğini
62
yeterli bulduğunu, % 22,9’unun prim desteğinin % 60-70 arasında, % 26,6’sının ise prim desteğinin % 75-80 arasında olmasını istediklerini belirtmişlerdir.
Sigortalı olma durumunu etkileyen faktörlerin Lojistik Regresyon ile 6.1.2
çözümlenmesi
Araştırmanın bu bölümünde tarım sigortası yaptıran ve yaptırmayan üreticilerin sigorta yaptırma kararları üzerine etkili olabilecek faktörler Lojistik Regresyon analizi kullanılarak incelenmiştir. Sigortalılık durumunu etkileyen faktörlere ait bağımsız değişkenlerle kurulan modelde (Bkz s.20) temel amaç, bağımlı ve bağımsız değişkenler arasındaki ilişkiyi, en az değişken ile en iyi uyuma sahip olacak biçimde tanımlayabilen, kabul edilebilir bir model kurmaktır (Atasoy 2001). Bu amaçla 20 bağımsız değişken modele alınarak bu değişkenlere ait odds oranlarının % 90 güven aralıkları, wald istatistiği olasılığı, standart hata, bağımsız değişkenlere ilişkin regresyon katsayılarının serbestlik dereceleri ve önemlilik düzeyleri araştırılmıştır. Söz konusu p degeri 0,10’dan (p<0,10) küçük olan bağımsız değişkenler modele dahil edilmiştir. Üreticilerin sigortalılık durumunu etkileyen faktörlere ait Lojistik Regresyon çözümlemesinde ilk aşamada tüm değişkenler modele alınmış daha sonra tam (enter) yöntemi kullanılarak Lojistik Regresyon denklemi elde edilmiştir. Modele ait bağımlı değişkenin sınıflandırmadaki başarı oranını gösteren sonuçlar çizelge 6.2’de sunulmuştur.
Çizelge 6.2 Bağımlı Değişken (y) için sınıflandırma sonuçları
Tahmin Edilen
Doğrulama Oranı (% ) Tarım Sigortası
Yaptırmayanlar
Tarım Sigortası Yaptıranlar
Tarım Sigortası Yaptırmayanlar 88 17 83,8
Tarım Sigortası Yaptıranlar 23 64 73,6
Genel 79,2
Bağımlı değişkene ait sınıflandırma sonuçlarına ait değer % 79,2, belirlilik katsayısı R2=0,550 olarak bulunmuştur. Uygulama sonucunda denklemdeki 20 bağımsız değişkene ait katsayılar (standart hatalar, wald istatistiğine ait serbestlik dereceleri,
63
katsayılara ilişkin önemlilik düzeyleri (p), odds (Exp (B)) ve % 90 güven aralıklı değerler) çizelge 6.3’te sunulmuştur.
Çizelge 6.3 Sigortalı olma durumunu etkileyen faktörlerin Lojistik Regresyon analizi ile çözümlenmesi
Değişkenler B S.E. Wald df Sig. Exp(B)
Yaş -,034 ,033 1,042 1 ,307 ,967
Lise öncesi (0) 5,776 2 ,056
Lise (1) -1,115 ,536 4,334 1 ,037* ,328
Üniversite (2) -1,726 ,944 3,342 1 ,068* ,178
Hane halkı sayısı -,191 ,129 2,208 1 ,137 ,826
Tecrübe ,027 ,026 1,141 1 ,286 1,028
İşletme genişliği -,006 ,006 1,072 1 ,300 ,994
Mülkiyet (kira oranı) ,008 ,008 ,855 1 ,355 1,008
Tarım dışı faaliyet (1) -,359 ,625 ,330 1 ,566 ,698
Tarımsal gelir (1) -,611 ,652 ,879 1 ,348 ,543
Kredi kullanımı (1) ,925 ,643 2,069 1 ,150 2,522
Kooperatif Üye (1) ,233 ,648 ,129 1 ,720 1,262
TKK üyelik (1) ,877 ,478 3,372 1 ,066* 2,404
Kredi (TCZB) (1) ,661 ,584 1,278 1 ,258 1,936
% 50 devlet desteğinden haberdar olma (1) ,720 ,501 2,066 1 ,151 2,054
Traktör kasko (1) 1,187 ,478 6,170 1 ,013* 3,277
Toprak analizi (1) 1,462 ,463 9,951 1 ,002** 4,315
Buğday ,006 ,006 ,842 1 ,359 1,006
Ayçiçeği ,011 ,009 1,630 1 ,202 1,011
Kanola ,017 ,009 3,749 1 ,053* 1,018
Arpa ,012 ,010 1,307 1 ,253 1,012
Mısır ,006 ,014 ,214 1 ,644 1,006
Constant -1,403 1,655 ,719 1 ,397 ,246
* % 10 önem düzeyi, ** % 5 önem düzeyi
(1) ve (2) ile gösterilen değişkenler referans gruba göre (0) karşılaştırılmıştır.
64
Çizelge 6.3’e göre, p<0,10 önemlilik düzeyi dikkate alındığında, bağımsız değişkenlerden üreticilerin eğitim düzeyi, TKK üyelik durumları, üreticilerin traktörlerine kasko yaptırmaları, toprak analizi yaptırmaları ve kanola yetiştirmeleri istatistiksel olarak anlamlıdır.
Önemli bulunan bağımsız değişkenler incelendiğinde, üreticilerin eğitim düzeylerinin tarım sigortası yaptırma karar verme olasılığını etkileyen bir faktör olduğu anlaşılmaktadır. Eğitim düzeyi değişkeninin katsayısının negatif olması tarım sigortası yaptırma olasılığı ile eğitim düzeyi arasında negatif bir ilişki olduğunu göstermektedir.
Olasılıklar oranı 1’den küçük olduğu için bu değişken tarım sigortası yaptırma olasılığını düşürmektedir. Yapılan hesaplamalar sonucunda, çizelge 6.3’ten izleneceği üzere lise öncesi eğitim düzeyine sahip üreticilerin tarım sigortası yaptırma olasılığı lise ve üniversite mezunu üreticilerin tarım sigortası yaptırma olasılıklarından sırasıyla daha fazladır. Bu sonuç çerçevesinde, eğitim düzeyi ile tarımsal gelirin toplam gelire olan katkısı arasında bir ilişki olup olmadığını belirlemek amacıyla yapılan ki-kare (chi-square) testi sonucunda değişkenler arasındaki ilişki istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (X2=0,000; p<0,05). Buna göre, lise öncesi eğitim düzeyine sahip üreticilerin % 70,9’unun gelirlerinin tamamını tarımsal faaliyetlerin oluşturması bu üreticileri tarım sigortası yaptırmaya daha çok yönlendirmektedir.
Önemli bulunan bağımsız değişkenler arasında üreticilerin TKK üyesi olmaları ile tarım sigortası yaptırma kararları ile ilişkili olduğu, TKK üyesi olan üreticilerin TKK üyesi olmayan üreticilere göre tarım sigortası yaptırma oranlarının daha fazla olduğu görülmektedir. Bu durumun 2015/8299 sayılı “T.C. Ziraat Bankası A.Ş. ve Tarım Kredi Kooperatiflerince Tarımsal Üretime Dair Düşük Faizli Yatırım ve İşletme Kredisi Kullandırılmasına İlişkin Bakanlar Kurulu Kararı”nın 1. maddesinde ifade edilen kredi kullanmak suretiyle yapılan yatırımlarda sigortaya konu olabilecek varlıklar ile tarımsal ürünlerin kredi tutarı üzerinden sigorta ettirilmesinin zorunlu olması ile ilişkili olduğu düşünülmektedir. Yapılan anket çalışması sonucunda kredi kullanan üreticilerin % 76,4’ünün TCZB, % 55,2’sinin ise TKK’dan kredi temini ettiği görülmektedir.
65
Araştırma çerçevesinde ele alınan bir diğer bağımsız değişken olan üreticilerin tarımsal faaliyetlerde kullandıkları araçlarını sigortalatmaları ile tarım sigortası yaptırma kararı arasındaki ilişki istatistiki anlamda önemli bulunmuştur. Buna göre traktörlerine kasko yaptıran üreticilerin tarım sigortası yaptırma eğilimleri, kasko yaptırmayan üreticilere göre daha fazladır. Bu durum, kredi sağlayan finansman kuruluşlarının traktör edinimine yönelik kredi kullandırım koşulu olarak kasko yaptırmayı zorunlu kılmasından (kredi temin eden üreticilerin % 78,5’u kasko yaptırmaktadır) ileri gelmektedir.
Üreticilerin toprak analizi yaptırmasıyla tarım sigortası yaptırması arasındaki ilişki istatistiki anlamda önemli bulunmuştur. Bu çerçevede, toprak analizi yaptıran üreticilerin tarım sigortası yaptırma eğilimleri, toprak analizi yaptıramayan üreticilere göre daha fazladır. Araştırma bölgesinde bulunan üreticilerin % 59,9 (115 üretici)’unun toprak analizi yaptırmadığı ve bunun nedenleri olarak da tarım işletmelerinin küçük olması, gerekli görmemeleri ve zorunlu olmamasını belirtmişlerdir. Toprak analizi yaptıran üreticilerin % 49’u arazilerine verecekleri bitki besin madde miktarını belirlemek amacıyla toprak analizi yaptırmaktadır. Elde edilen sonuçlara göre üreticilerin neredeyse yarısı bitki besin maddelerini toprak analizi sonuçlarını esas alarak uygulamaktadır. Bu da üreticilerin daha verimli ve kaliteli ürünler yetiştirmek yoluyla gelirlerini koruma/artırma çabası içinde olduklarını göstermektedir. Mevcut durum, toprak bileşenlerinin kontrolü ile tarımsal geliri korumanın en etkili araçlarından biri olan tarım sigortası yaptırma kararı arasındaki ilişkinin önemli olabileceği düşüncesini desteklemektedir.
Üreticilerin kanola ekim alanı genişliğinin tarım sigortası yaptırma davranışı üzerinde istatistiksel olarak önemli bulunan bir değişken olduğu görülmektedir. Çizelge 6.3’ten anlaşılacağı üzere kanola ekim alanında bir birimlik artışın tarım sigortası yaptırma olasılığını 1,018 kat artıracağını göstermektedir. Söz konusu artış çok önemli görünmese de, üreticilerin kanola ekim alanlarında artış gerçekleştireceği düşünüldüğünde, tarım sigortası yaptırma olasılığının daha da artacağı düşünülmektedir.
Bunun sebebinin kanola bitkisinin getirisinin yüksek, diğer bitkilere nazaran daha
66
hassas yapıda olması, sözleşmeli üretime konu olması ve devlet tarafından ödenen desteklerin yüksek olmasından (55kg/kuruşa kadar) kaynaklandığı düşünülmektedir.