Sigorta Acenteler

Sigorta acenteleri merkezi oluşturan sigorta şirketinin sigorta işleri için başka kişilere yetki vermesi ile oluşur. Yetki verme işi acente sözleşmesi ile olur. Uygulamada sigorta şirketleri acentelere kendi hazırladıkları standart , matbu yazılı sözleşmeyi imzalatırlar. Bu sözleşmelerde genellikle merkezi sigorta şirketi lehine hükümler vardır.

Bu tek taraflı koşulların acenteleri koruyan Ticaret Kanunu hükümleri ile 5684 sayılı Sigortacılık Yasası ve Sigorta Acenteleri Yönetmeliği, Medeni Kanun, Borçlar Kanunu’muzun genel işlem şartlarını düzenleyen emredici hükümleri karşısında hangilerinin geçerli olacağı, hangilerinin olmayacağı tartışılırsa da taraflar arasındaki yegane yazılı belge bu matbu sözleşmelerdir ve tersine emredici hükümlerin olmadığı hallerde öncelikle uygulanırlar.

62

22

Sigorta acentelerinin sigorta tellalı, prodüktörü, tali acente ve genel mümessil diye adlandırılmaları önemli değildir. Önemli olan bu yardımcıların bu sıfat olmadan, aynı zamanda aracı olmadan sigorta şirketleri ve temsilcileri adına sigorta sözleşmeleri yapmaları ya da bu konuda aracılık etmeleridir. Acente aynı zamanda bu işi meslek de edinmiş olmalıdır. Sigorta acenteleri tacirdir. Tacir olma hükümlerine bağlı tüm sonuçlara da tabidir. Sigorta acentesinin temsil yetkisi aracılık yapan acente veya sözleşme bağıtlayan acente olmasına göre farklılık arz eder. Sözleşme yapan acenteler genellikle sözleşmenin çabuk yapılmasının gerekli olduğu durumlarda söz konusudur. Özellikle taşıma işleri sigortalarında ve yangına karşı sigortalarda olduğu gibi63_.

Akit yapma yetkisi verilen acentelerde en önemli konu sigorta primlerini tahsil yetkisinin acenteye verilip verilmediğidir. Zira uygulamada bir çok acentenin sigortalıdan primleri tahsil ederek, müvekkil merkez sigorta şirketine ulaştırmadığı, merkezin ise; sigortalının sigortalık durumuna son verdiği, sigorta poliçesini iptal ettiği, rizikonun gerçekleştiği durumlarda (yangın, kaza gibi) ise sigortalının hak kaybına uğradığını gözlemlemekteyiz. Bu durumda sigortalının, hiçbir ekonomik gücü olmayan acenteye karşı dava açması ve kazanması halinde alacağı ilam, kağıttan kaplan hükmünde olacak, ilamın acenteye karşı icrasında, ekonomik durumu zayıf olan acenteden tüm zararını tahsil etmesi mümkün olmadığından mağduriyetini gideremeyecektir. Müvekkil sigorta firmaları bu durumlarla karşılaşmamak, sigortalılar tarafından açılacak davalarda da muhatap olmamak için uygulamada sözleşme yapma yetkisi verdikleri acenteye para tahsil etme yetkisini vermemektedirler. Acente sadece kendi primini tahsil etmekte, ya da primi bile sonradan Müvekkili olan merkez sigorta şirketinden almaktadır.

Aracılık yapan sigorta acenteleri ise sigorta yapamazlar. Sadece sözleşme yapılmak üzere sigortacı ile sigorta edilecek kişiler arasında faaliyet gösterirler. Genellikle acil olmayan sigortalama işlerini, hayat sigortalarını, meslek sorumluluk sigortaları gibi işlemlerde aracılık ederler64_{. Sigorta acentelerinin,}

63

Kınacıoğlu, s.28-29. 64

23

özellikle hayat sigortası, emeklilikte geçecek yaşamın güvencelenmesi gibi faaliyetlerle sermaye birikimi sağladığı da bir gerçektir.

Büyük miktarlara ulaşan tasarruflar acenteler tarafından sigorta şirketlerine yönlendirilirler. Ekonomik anlamda bu paralar iyi birer yatırım oluştururlar. Bu açıdan bakıldığında sigorta acenteleri öncelikle sermaye toplama aracı görevi de görür65_{. Sigorta acenteleri, tasarrufların yatırıma dönüştürülmesi} yanında devletin vergi geliri elde etmesine de katkı sağlarlar66_{. Acenteler sigortalılara} veya sigortalı olmak isteyenlere aynı zamanda danışmanlık hizmeti de vermekte, bu yolla toplumu aydınlatmaktadır67_{. Bu anlamda sigorta acentelerinin konusunda} entelektüel bilgi birikimine sahip olması yanında çalışanlarının da mesleki tecrübeye sahip olması yapacağı faaliyetin sürekliliği ve başarısı açısından zorunluluk arz eder. Sigorta acentelerinin bilgi birikimi, mesleki tecrübesi (know how) ve güvenilirliği hem müvekkil hem de sigortalılar açısından en önemli konulardır, acente faaliyetlerinin başarısı tamamen bu iki hususa bağlıdır.

Sigortacılık sektörü ile ilgili kabul edilen 5684 sayılı Sigortacılık Yasası 14.07.2007 tarihli R.G.’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu yasa ile 21.12.1959 tarih 7397 sayılı Sigorta Murakabe Kanunu yürürlükten kaldırılmıştır. Yine 5684 sayılı Sigortacılık Yasasına dayanılarak 14.04.2008 tarihinde Sigorta Acenteliği Yönetmeliği yürürlüğe girmiştir68_.

Acente, sigorta hukukunda ayrıca düzenlenmiş bir konudur. Ancak bu düzenleme ticari işletme hukukundaki acente kavramına göre pek bir farklılık arz etmemektedir. Bu bağlamda TTK genel yasadır. SK ise özel kanun olduğundan aralarında uygulama bakımından genel kanun-özel kanun ilişkisi sözkonusudur. Bu nedenle SK’daki acenteye ilişkin hükümler sigorta acenteleri hakkında öncelikle uygulanır.SK m. 23/son “Türk Ticaret Kanununun acentelere ilişkin hükümleri

65 Kayıhan, s.50. 66 Kayıhan, s.51. 67 Kayıhan, s.51. 68 Kayıhan, s.52.

24

sigorta acenteleri hakkında da uygulanır.” demektedir (aynı yönde bkz. TTK m.

102/3)69_.

SK m. 2/1’de sigorta acentesi, şu şekilde tanımlanmaktadır:

“Sigorta acentesi: Ticari mümessil, ticari vekil, satış memuru veya müstahdem gibi tabi bir sıfatı olmaksızın bir sözleşmeye dayanarak muayyen bir yer veya bölge içinde daimi bir surete sigorta şirketlerinin nam ve hesabına sigorta sözleşmelerine aracılık etmeyi veya bunları sigorta şirketleri adına yapmayı meslek edinen, sözleşmenin akdinden önce hazırlık çalışmalarını yürüten ve sözleşmenin uygulanması ile tazminatının ödenmesinde yardımcı olan kişiyi (…) ifade eder”.

SK’ da (ve SAY) deki tanımlarla, TTK. m. 116 ‘da yer alan tanım benzerlik göstermekle birlikte bazı ek konuları da içermektedir. Bu iki yasa ve yönetmelikteki tanımlar arasındaki farklılıkları ise, sözleşmenin bağıtlanmasından önce hazırlık çalışmalarını yürütmek sözleşmenin yerine getirilmesine yardımcı olmak ve tazminatın ödenmesinde yardımcı olmak şeklinde sıralayabiliriz70_.

Sigorta şirketleri ancak A.Ş. olarak kurulabilirler ve tüzel kişiliklerinin zorunlu kılması nedeni ile tacirdirler. Ancak Sigorta acentesinin tüzel kişi olması zorunlu değildir. Gerçek kişiler de sigorta acentesi olabilir71_.

Sigortacılık Kanunu’ nun 23. maddesi’ nde “Sigorta acenteliği

yapacaklarının niteliklerine ilişkin usul ve esaslar yönetmelik ile belirlenir”

denilmektedir. Bu düzenleme son derece isabetli olmuştur. Çünkü Yasa, sigorta acenteliği gibi çok sayıda niteliği olan bir mesleğin tüm vasıflarını kendi içerisinde düzenleyemezdi. Yasa bu konuyu ayrıntılı olarak kuralları içinde sayamazdı. Bu nedenle Yasa bu konuda çıkarılacak yönetmeliğe atıf yapmakla yetinmiştir.

69 Kaya, s.13. 70 Kaya, s.14. 71 Kayıhan, s.53.

25

Bilindiği üzere yönetmeliklerin amacı da Yasalarda ana kuralları belirtilen konularda ayrıntıları kurallara bağlamaktır72_.

ETK’ nın 117/2 maddesindeki sigorta sözleşmesinin akdinde aracılık edenler 6102 sayılı TTK ’ nun 103. maddesinde acente kapsamından çıkarılmıştır. Ayrıca 5684 sayılı Sigortacılık Kanununda da sigorta prodüktörleri kaldırılmış, sigorta aracısı olarak sigorta acenteleri ile brokerlar Yasa kapsamında belirtilmiştir73_.

Sözleşme yapmaya yetkili sigorta acentesinin prim tahsil edebilmesi için ayrıca yetkilendirilmesi gerekir. SAY m. 12/2‘ e göre “Sigorta

şirketlerince yetkilendirilmemiş acenteler prim tahsilatı yapamaz” hükmü ile bu

kural getirilmiştir74_.