Belirsiz Süreli Sözleşmelerde Fesih İhbarla Sona Erme

Sözleşme belirsiz süreli ise sözleşmenin her iki tarafı da sözleşmeyi fesih iradesini bildirebilir. Bu bildirim üç ay sonra hüküm doğurur ve sözleşme (üç ay sonra) son bulur. 6762 sayılı yasanın m. 133/1. fıkrasındaki bu kural aynı şekilde 6102 sayılı yasaya alınmış, bu konuda bir değişiklik yapılmamıştır. 6102 sayılı Yasa’ nın m. 121/1. fıkrasının “Belirsiz bir süre için yapılmış acentelik

sözleşmesini, taraflardan her biri üç ay önceden ihbarda bulunmak şartıyla feshedilebilir”489 _{şeklindeki ifadesi hemen hiç değişmemiş, dili sadeleştirilmiştir.}

Feshi ihbar beyanı noterden tebliğ edilmek sureti ile, taahhütlü mektup, telgraf, güvenli elektronik posta aracılığı ile karşı tarafa ulaştırılabilir. Karşı tarafa tebliğ edilerek fesih süresinin dolması ile acentelik sözleşmesi sona erer490

.

Acentelik sözleşmesi süreli de süresiz de olsa her iki taraf ihbar ederek sözleşmeyi feshedebilir 491_{. Süreli sözleşmede fesih için haklı neden gerektiği} halde süresiz sözleşmede neden göstermek gerekmez. Acente eğer tacir niteliğine sahipse fesh-i ihbar TTK m. 18/3’ de belirtildiği şekilde; noter aracılığı ile taahhütlü

488

Kınacıoğlu, s.85-86. 489

Kazancı Hukuk Otomasyon İçtihat Programı. 490

Burada önemli olan tebliğ edilen hususun ispatıdır. İsviçre ve Alman Hukukunda tacirlerin feshi ihbar beyanları şekle tabi değildir. Ayan, (Yenilikler), s. 85.

491

138

mektupla, telgrafla veya güvenli elektronik imza kullanılarak elektronik posta ile yapılmalıdır. 6762 Sayılı ETK’ da m.20/3’ de bu şekil geçerlilik şekli sayılmakta “muteber olması için” şeklinde ifade edilmekteydi. Ancak 6102 sayılı Yasa’ nın 18. maddesinin gerekçesinde bu şartın geçerlilik değil ispat şartı olduğu belirtilmiştir. Fakat BK m. 12/4’de sözleşmeler için kanunda öngörülen şeklin kural olarak geçerlilik şekli oluşturacağı belirtildiğinden 18/3 fıkradaki şeklin niteliği tartışmalıdır492_{. Bu hükümle Yargıtay’ ın eski düzenlemeyi ispat şartı olarak kabul}

ettiği anlayışa dönüş söz konusudur. Önceki Yasa’ da m. 20 fıkra 3‘ deki

“iadeli taahhütlü mektup”, “taahhütlü mektup” olarak değiştirilmiştir493_{. Feshi ihbar} geçmişe etkili değildir494_.

Arslanlı üç aylık feshi ihbar süresinin acente aleyhine

genişletemeyeceği düşüncesindedir. Poroy/Yasaman ise bu fikre katılmamakla birlikte bir düşünce olarak değer atfetmektedir. Ancak genişletmenin her zaman acente aleyhine sonuç doğuracağını kabul etmemektedir495_{. Kınacıoğlu ise üç aylık} feshi ihbar süresini yedek hükümlerden değil kamu düzeninden saymaktadır. Sözleşme ile kısaltılamayan ancak uzatılması mümkün olan bir süre olarak öngörmekte, ayrıca müvekkil ve acente için farklı ihbar sürelerinin sözleşme ile bağıtlanmasını kabul etmemektedir. Yazara göre feshi ihbar, sözleşme ilişkisinin ne zaman sona ereceğini belirli ve kesin şekilde bildiren iradeyi belirtmelidir. Yazar feshi ihbar beyanının geçerliliğinin muhatabın (müvekkilin) iş adresine gönderilmesi koşuluna bağlı olduğunu ileri sürmektedir. (Kanaatimizce burada tacir müvekkilin şirket merkezine tebliğ edilmesi gerekir). Muhatabın feshi ihbarı öğrenmesinden sonra feshi ihbardan dönülemez ancak daha önce feshi ihbar beyanından dönmek olasıdır. Gecikmiş feshi ihbarın en yakın feshin ihbarı zamanı için yapılmış kabul edilip edilmeyeceğine somut olayın durumuna göre karar vermek gerekir. Acentelik sözleşmesinin başlangıç tarihi ileri atılmış ise başlangıç tarihinden önce yapılan feshi ihbar sonuç doğurmaz. Her halukarda yasa tarafından emredici kuralla öngörülen üç

492

Bahtiyar, s.100, aynı görüşte Kendigelen, (Yeni), s.50. 493 Aslan/Şenyüz, s.78. 494 Arkan, s.217. 495 Arslanlı, s.313, Poroy/Yasaman, s.29.

139

aylık kurala uymak gerekir. Usulüne uygun feshi ihbarla acentelik akdi sona erse de bazı durumlarda acentenin hakkı baki kalır496_.

HGB S.89 (1)’ deki kurala göre; belirsiz süreli acentelik sözleşmesi, sözleşme ilk yılında ise bir ay öncesinden, ikinci yılında ise iki ay öncesinden, üçüncü yılından beşinci yılına kadar ise üç ay öncesinden feshi ihbarda bulunmak gerekir. Sözleşme beş yıldan fazla sürmüşse feshi ihbar süresi altı aydır. Her durum için yapılan fesih kural olarak bir takvim ayı sonu itibariyle sonuç doğurmaktadır. Sözleşme ile süreler uzatılabilmektedir. Ancak müvekkil lehine acenteye tanınan süreden daha kısa feshi ihbar süresinin sözleşilmesi olanaksızdır497_.

OR. Art. 418 a’daki kurala göre ise süresiz sözleşmelerde feshi ihbar süresi ilk yılda bir ay öncesinden yapılacak feshi ihbar ile takip eden takvim ayının sonu itibariyle hüküm ifade eder. Daha kısa feshi ihbar süresini taraflar “yazılı

sözleşme” ile kararlaştırabilirler. Sözleşme en az bir yıl sürmüşse iki ay önceden

yapılan feshi ihbar ile takvim yılının üç aylık süresinin sonu itibariyle sözleşme feshedilebilir. Bu süre sözleşme ile uzatılabilir. Müvekkil ve acente için farklı fesih süreleri öngörülemez498_.

Ulusal hukuklarda feshi ihbar süreleri farklılık göstermektedir. Direktifin 15.maddesine göre fesih bildirimi sözleşmesi birinci yılı için bir ay önceden, ikinci yılı için iki ay önceden, üçüncü ve daha sonraki yılları için üç ay önceden yapılmalıdır. Bu süreler sözleşme ile kısaltılamaz. Direktife göre üye devletlerin bildirim süreleri konusunda küçük bir serbestlikleri söz konusudur. Buna göre bildirim süreleri dört yıl için dört ay, beş yıl için beş ay, altı yıl ve daha fazla süren sözleşmeler için ise altı ay olabilir. Müvekkil ve acentenin bildirim süreleri farklı olarak sözleşilebilir. Ancak hiçbir halde müvekkil için kabul edilen bildirim süresi acentenin bildirim süresinden kısa olmamalıdır. Belirli süreliden belirsiz süreliye dönüşen sözleşmelerde bildirim süresi hesap edilirken belirli süreli sözleşmedeki süreler de belirsiz süreliye döndükten sonraki sürelere eklenerek 496 Kınacıoğlu, s.87- 88. 497 Kayıhan, s.218-219, Arslan, s.347. 498 Kayıhan, s.219.

140

birlikte hesaplanır Amsterdam Temyiz Mahkemesi bir kararında 30 yıl süren acentelik sözleşmesindeki 3 yıllık feshi ihbar süresinin makul olduğuna karar vermiştir499

.